చారిత్రిక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు
1.బుద్దుడు - (563 - 483 BCE)
గతి తార్కిక భౌతికవాదం
సమాజం వసుదైకకుటుంబం నమూన. తాత్వికులు సమాజంతో మమేకమై వారి కాలచక్రపరిధిని దాటి ఆలోచించారు . సమాజానికి నూతనమార్గాన్ని నిర్దేశించారు
అజ్ఞానపు టంధయుగంలొ ఆకలిలొ,ఆవేశంలో తెలియని ఏ తీవ్రశక్తులో నడిపిస్తే నడిచి మనుష్యులు అంతా తమప్రయోజకత్వం తామేభువికధినాధులమని స్థాపించిన సామ్రాజ్యాలునిర్మించిన క్రుత్రిమ చట్టాలు ఇతరత్రా శక్తులు లేస్తేనే పెకమేడలై పరస్పరం సంఘర్షించిన శక్తులతో చరిత్ర పుట్టింది.
నేను సైతం ప్రపంచానgniకి సమిధనొక్కటి ఆహుతిచ్చాను
నేను సైతం విశ్వ వృష్టికి అశృవువొక్కటి ధారవోసాను
నేను సైతం భువన ఘోషకు వెర్రి గొంతుక viచ్చి మొసానూ) -శ్రీ శ్రీ
తాత్వికుల భావాలు, భావజాలాలు కాల పరంపరలో మన మధ్య సజీవంగా ఉంటాయి.
బుద్ధుడు (563 - 483 BCE)
ప్రతిత్యసముత్పాద,
పటిచ్చసముప్పద
(కార్యకారణత్వం )
(ఒక దాని కారణంగా మరొకటి జరగడం)
తనకాలపు పరిస్తుతుల మానసిక సంఘర్షణ లోనుంచి స్వీయ సాక్షాత్కారం,స్వీయ ప్రభోదాన్ని పొందాడు. ప్రపంచానికి ఒక నూతన మార్గాన్ని నిర్దేశించాడు.
తన ముందు తరం యొక్క భావాలు భావజాలాల నుండి నూతన భావజాలాన్ని ప్రపంచానికి
అందించి తరువాత తరాల తాత్వికులకు,తత్త్వవేత్తలకు మార్గం సుగమం చేయడమే కాకుండా తన ముందు, తర్వాత తరాల వారికీ వారధి గా నిలిచాడు.
బుద్ధుడి జీవిత కథ | Life of the Buddha
1. జననం మరియు శాక్య వంశం | Birth and Shakya Lineage
బుద్ధుడు (గౌతమ బుద్ధుడు) ఇ.సా.పూ. 563 లో లుంబినిలో జన్మించాడు. ఆయన తండ్రి శుద్ధోదనుడు శాక్యుల రాజు. తల్లి మాయాదేవి, జననానికి కొన్ని రోజులకు ముందు మరణించింది.
2. బాల్యం మరియు రాజభవనం | Childhood and Palace Life
బాల్యంలో బుద్ధుడు రాజభవనంలోనే జీవించాడు. బయటి ప్రపంచం యొక్క బాధలు, వేదనలు తెలియకుండా ఉంచబడ్డాడు.
3. నాలుగు దృశ్యాలు | Four Sights
ఒక రోజు బయటికి వెళ్ళి బుద్ధుడు నాలుగు దృశ్యాలను చూశాడు: వృద్ధుడు, అనారోగ్యంతో బాధపడే వ్యక్తి, మృతదేహం, తపస్వి. ఇవి జీవిత నిస్సారతను తెలియజేశాయి.
4. రాజభవనాన్ని విడిచిపెట్టు | Great Renunciation
29వ ఏట తన భార్య యశోదర మరియు కుమారుడు రాహులను వదిలి బుద్ధుడు రాజభవనాన్ని విడిచాడు.
5. తపస్సు మరియు ధ్యానం | Austerity and Meditation
ఆరేళ్లు తపస్సు చేసిన తర్వాత మాధ్యమ మార్గాన్ని అనుసరించవలసిన అవసరం బుద్ధుడు గ్రహించాడు.
6. బోధి సాధన | Enlightenment
బోధ్ గయలో బోధి వృక్షం కింద ధ్యానం చేసి 35వ ఏట బుద్ధుడయ్యాడు.
7. తొలి బోధన | First Sermon
సార్నాథ్ వద్ద తన తొలి బోధన ఇచ్చాడు — ధర్మచక్ర ప్రవర్తనం.
8. జీవితాంతం మరియు పరినిర్వాణం | Final Days and Parinirvana
80 ఏళ్ల వయస్సులో బుద్ధుడు కుశీనగరంలో పరినిర్వాణాన్ని పొందాడు.
9. ధర్మ పరంపర | Legacy of Teachings
బుద్ధుడు బోధించిన ధర్మం ప్రపంచమంతటా వ్యాపించింది. బుద్ధం, ధమ్మం, సంఘం అనే త్రిరత్నాలు బౌద్ధమతానికి కేంద్ర బిందువులయ్యాయి.
బౌద్ధం తాత్విక చింతన –
Buddhist Philosophical Thought
1. బుద్ధుని ముఖ్య సిద్ధాంతాలు – Key Doctrines of the Buddha
అనిత్యత: అన్నీ మారిపోతాయి. (Impermanence: All things will change.)
అనాత్మ: శాశ్వత ఆత్మ లేదు.
(No permanent soul/self)
ప్రతిత్యసముత్పాదం: ప్రతి కార్యానికి కారణం. (Dependent Origination: Every effect has a cause.)
2. త్రిరత్నాలు – Three Jewels
బుద్ధం శరణం గచ్చామి: బుద్ధుని ఆశ్రయం.
(I take refuge in the Buddha)
ధమ్మం శరణం గచ్చామి: ధర్మాన్ని ఆశ్రయం. (I take refuge in the Dhamma – teachings.)
సంఘం శరణం గచ్చామి: బిక్షు సంఘాన్ని ఆశ్రయం. (I take refuge in the Sangha – monastic community.)
3. నాలుగు సత్యాలు
Four Noble Truths
దుఃఖం: జీవితం బాధలతో నిండిపోతుంది. (Suffering exists in life.)
కారణం: మన కోరికలే బాధలకు మూలం. (Desire is the cause of suffering.)
పరిష్కారం: కోరికలు లేకుండా చేస్తే బాధ ఉండదు.
(Elimination of desire leads to end of suffering.)
మార్గం: అష్టాంగ మార్గం ద్వారా విముక్తి. (Freedom is attained through the Eightfold Path.)
4. పంచశీల సూత్రాలు – Five Precepts
హింస చేయకూడదు. (Do not harm living beings.)
దొంగతనం చేయకూడదు. (Do not steal.)
అవాంఛిత లైంగిక ప్రవర్తన వదలాలి. (Avoid sexual misconduct.)
అబద్ధం చెప్పకూడదు. (Do not lie.)
మత్తు పదార్థాలు వాడకూడదు. (Avoid intoxicants.)
5. అష్టాంగ మార్గం – Eightfold Path
సమ్యక్ దృష్టి: సత్యం అవగాహన
(Right View – Understanding truth)
సమ్యక్ సంకల్పం: సరైన సంకల్పం
(Right Intention – Commitment to ethics and self-improvement)
సమ్యక్ వాక్కు: నిజమైన మాటలు
(Right Speech – Avoiding lies and harm)
సమ్యక్ కర్మ: సద్గుణ చర్య
(Right Action – Ethical conduct)
సమ్యక్ ఆజీవిక: ధర్మబద్ధ జీవనం
(Right Livelihood – Honest living)
సమ్యక్ వ్యాయామం: మానసిక నియంత్రణ (Right Effort – Cultivating positive states)
సమ్యక్ స్మృతి: జాగ్రత్తగా జీవనం
(Right Mindfulness – Awareness)
సమ్యక్ సమాధి: ధ్యాన ఏకాగ్రత
(Right Concentration – Meditative focus)
6. దశ పారమితలు – Ten Perfections
దాన: దాతృత్వం (Generosity)
శీల: నైతికత (Morality)
ఖాంతి: సహనం (Patience)
వీర్యం: శ్రమ (Energy/Effort)
ధ్యానం: ధ్యాన అభ్యాసం (Meditation)
ప్రజ్ఞా: జ్ఞానం (Wisdom)
ఉపేక్షా: సమభావం (Equanimity)
సత్యం: సత్యవాదిత (Truthfulness)
ఆదిత్థాన: సంకల్ప బలం (Resolution)
మైత్రీ-కరుణ: ప్రేమ, దయ (Loving-kindness & Compassion)
అష్టాంగ మార్గం (Eightfold Path) ను బౌద్ధ గ్రంథాలు మూడు భాగాలుగా (3 భాగాలు) విభజిస్తాయి.
1. శీల (Sīla – నీతి / ఆచరణ)
సమ్మా వాచ (సరియైన మాట)
సమ్మా కమ్మంత (సరియైన క్రియ / ఆచరణ)
సమ్మా ఆజీవం (సరియైన జీవనోపాధి)
👉 ఇది నైతిక జీవనం, సమాజానికి హాని కలిగించని ప్రవర్తన.
2. సమాధి (Samādhi – ఏకాగ్రత / ధ్యానం)
సమ్మా వ్యాయామం (సరియైన ప్రయత్నం)
సమ్మా సతి (సరియైన స్మృతి / జాగ్రత్త)
సమ్మా సమాధి (సరియైన ధ్యానం / ఏకాగ్రత)
👉 ఇది మనస్సును నియంత్రించడం, ధ్యానం ద్వారా స్థిరత పొందడం.
3. ప్రజ్ఞ (Paññā – జ్ఞానం / బోధి)
సమ్మా దిట్ఠి (సరియైన దృష్టి)
సమ్మా సంకప్ప (సరియైన సంకల్పం)
👉 ఇది నిజమైన జ్ఞానం, దుఃఖం కారణాన్ని గ్రహించడం, విముక్తి మార్గాన్ని అర్థం చేసుకోవడం.
📌 కాబట్టి అష్టాంగ మార్గం ని మూడు శ్రేణులుగా ఇలా గుర్తుంచుకోవచ్చు:
శీల – సమాధి – ప్రజ్ఞ ✨
సమ్మా సతి (సరియైన స్మృతి / Right Mindfulness) అష్టాంగ మార్గంలోని సమాధి భాగం లోని ఒక ముఖ్యమైన సాధన.
అర్థం:
“స్మృతి” అంటే జాగ్రత్తగా గుర్తుంచుకోవడం, అవగాహనలో ఉండటం.
గతంలో మునిగిపోకుండా, భవిష్యత్తు ఆలోచనల్లో మునిగిపోకుండా, ప్రస్తుత క్షణంలో పూర్తి జాగ్రత్తగా ఉండటం.
**
బౌద్ధంలో సమ్మా సతి అంటే:
చతురసతి పఠ్ఠాన (Four Foundations of Mindfulness) మీద జాగ్రత్తగా అవగాహన కలిగించడం.
1. కాయానుపశ్యన – శరీరంపై స్మృతి
శ్వాసపై జాగ్రత్తగా దృష్టి పెట్టడం (ఆనాపాన సతి).
శరీర కదలికలు, నడక, కూర్చోవడం, తినడం మొదలైన వాటిని అవగాహనతో గమనించడం.
2. వేదనానుపశ్యన – అనుభూతులపై స్మృతి
సుఖం, దుఃఖం, తటస్థ భావనలను అవి వచ్చిన క్షణంలోనే గమనించడం.
3. చిత్తానుపశ్యన – మనస్సుపై స్మృతి
కోపం, లోభం, భయం, శాంతి వంటి మనోభావాలను అవి ఉన్నట్లుగానే గుర్తించడం.
4. ధమ్మానుపశ్యన – ధర్మంపై స్మృతి
ధర్మబోధనలను, నిజస్వరూపాన్ని అవగాహన చేయడం.
ఉపయోగం:
మనస్సు చెదరిపోకుండా, మాయలో పడకుండా ప్రస్తుతంలో నిలిపే శక్తి.
క్రమంగా శాంతి, ఏకాగ్రత, జ్ఞానం పెంపొందిస్తుంది.
నిర్వాణానికి దారితీసే బలమైన పునాది.
“సమ్మా సతి” అంటే మనం ఏమి చేస్తున్నామో, ఏమి ఆలోచిస్తున్నామో, ఏమి అనుభవిస్తున్నామో అవగాహనతో గమనించడం – అదే జాగ్రత్త జీవనం.
