SUMAN JUNIOR COLLEGE GIRLS

Half Yearly Examinations

Zoology – 1st Year

Max. Marks: 60   |   Time: 3 Hours

(10 × 2 = 20 M)

---

SECTION – A

Answer all questions. Each carries 2 marks.

1. Describe any 2 products of medicinal importance obtained from nature.
2. Mention any 2 substances secreted by mast cells of connective tissue.
3. Define osteon.
4. What is cephalization? How is it useful to the organisms?
5. What is botanical tissue?
6. What is importance of air-bladder in fishes?
7. List any 2 differences between flagellum and cilium.
8. What is a kinetid?
9. The eggs of Ascaris are called mammillated eggs. Justify.
10. Mention the advantages of some UV rays to us.

SECTION – B

Answer any 6 questions. (6 × 4 = 24 M)

11. What is the “Euglanoid”?
12. Explain Haversian system.
13. Describe the salient features exhibited by polychaetes.
14. Describe the structure of the heart of frog.
15. Give an account of pseudopodia.
16. Draw a neat labelled diagram of cockroach.
17. “Prevention is better than cure.” Justify with regard to TDA.
18. Describe greenhouse effect.

SECTION – C

Answer any 2 questions. (2 × 8 = 16 M)

19. Describe the structure and life cycle of Ascaris lumbricoides with the help of a neat labelled diagram.
20. Describe the blood circulatory system of Periplaneta americana (cockroach) and draw a neat labelled diagram of it.
21. List out the major air pollutants and describe their effects on human beings.

---

Note: For PDF, Word, coloured box design, or Telugu version, tell me!

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

SUMAN JUNIOR COLLEGE GIRLS — Half Yearly Examinations

Zoology — I Year

Max. Marks: 60   |   Time: 3 Hours

---

SECTION – A

Answer all questions. Each carries 2 marks.(10 × 2 = 20 M)

1. Describe any 2 products of medicinal importance obtained from nature.
2. Mention any 2 substances secreted by mast cells of connective tissue.
3. Define osteon.
4. What is cephalization? How is it useful to the organisms?
5. What is botanical tissue?
6. What is importance of air-bladder in fishes?
7. List any 2 differences between flagellum and cilium.
8. What is a kinetid?
9. The eggs of Ascaris are called mammillated eggs. Justify.
10. Mention the advantages of some UV rays to us.

SECTION – B

Answer any 6 questions from the following. (6 × 4 = 24 M)

11. What is the “Euglenoid”?
12. Explain Haversian system.
13. Describe the salient features exhibited by polychaetes.
14. Describe the structure of the heart of frog.
15. Give an account of pseudopodia.
16. Draw a neat labelled diagram of cockroach.
17. “Prevention is better than cure.” Justify with regard to TDA.
18. Describe greenhouse effect.

SECTION – C

Answer any 2 questions from the following. (2 × 8 = 16 M)

19. Describe the structure and life cycle of Ascaris lumbricoides with the help of a neat labelled diagram.
20. Describe the blood circulatory system of Periplaneta americana (cockroach) and draw a neat labelled diagram of it.
21. List out the major air pollutants and describe their effects on human beings.

---

Teacher's note: Paste this HTML in WordPress → Custom HTML Block.

civilization ist iind

🌍 మనవ నాగరికత టైమ్‌లైన్ — Colourful Edition

ప్రాథమికం → ప్రాచీనం → మధ్యయుగం వరకు

Timeline — కాలక్రమం

25 లక్షల ఏళ్ల కిందట – 10000 BC

పాతరాతి యుగం (Paleolithic)

• వేట & సేకరణ
• అగ్ని నియంత్రణ
• సామూహిక జీవితం ప్రారంభం

10000 – 8000 BC

మధ్యరాతి యుగం (Mesolithic)

• సూక్ష్మ పరికరాల అభివృద్ధి
• చిన్న స్థిర నివాసాల ప్రారంభం

8000 – 3000 BC

కొత్తరాతి యుగం (Neolithic)

• వ్యవసాయ విప్లవం
• గ్రామాల స్థాపన
• శాశ్వత జీవనం

3300 – 1500 BC

మొదటి పట్టణీకరణ

• మెసొపోటామియా, ఈజిప్ట్, హరప్పా
• లిపి వ్యవస్థలు
• పట్టణ నిర్వహణ

1200 – 600 BC

ప్రాచీన రాజ్యాల వెలుగుదల

• ఈజిప్టు, చైనా పురాతన శక్తులు
• వాణిజ్య విస్తరణ

600 – 300 BC

రెండవ పట్టణీకరణ

• గ్రీకు - పర్షియన్ యుగం
• బౌద్ధ–జైన ప్రబోధం

322 BC – 550 CE

మౌర్య → గుప్త యుగం

• అశోక చక్రవర్తి
• గణితం, శాస్త్రం అభివృద్ధి

500 – 1000 CE

ప్రారంభ మధ్యయుగం

• రోమ్ పతనం
• భారతదేశంలో ప్రాంతీయ రాజ్యాలు

1000 – 1500 CE

మధ్యయుగం (Medieval Era)

• చోళులు, సుల్తానేట్
• ఇస్లామిక్ గోల్డెన్ ఏజ్

సారాంశ పట్టిక (Summary Table)

కాలం	సమయం	ముఖ్యాంశాలు
Stone Age	2.5 million yrs – 10,000 BC	వేట, అగ్ని, సాధనాలు
Neolithic	8000 – 3000 BC	వ్యవసాయం, గ్రామాలు
Urbanisation	3300 – 1500 BC	Harappa, Egypt, Sumer
Ancient Empires	600 BC – 500 CE	మౌర్య, గుప్త, గ్రీకు
Medieval	500 – 1500 CE	చోళులు, సుల్తానేట్

✦ 

 

C27.ప్రతీత్య మిధ్య మధ్యేవాదం

 బౌద్ధం బుద్ధుడు–ఆదిశంకరులు–నాగార్జునుల తత్వశాస్త్రాలకు సంబంధించిన ముఖ్యమైన టాపిక్స్.

🟡 1. బుద్ధుడు (Buddha)

బౌద్ధమత స్థాపకుడు.

నిజమైన దుఃఖం (Suffering), దాని కారణం, దాని నివృతి, మరియు మార్గం గురించి బోధించాడు (ఆర్య సత్యాలు).

ఆయన తత్వం కారణ–ఫల సిద్ధాంతం, అనిత్యత (Impermanence), అహంకార లేని జీవితం (No-self) మీద నిలుస్తుంది.

🟢 2. ఆచార్య నాగార్జున (Acharya Nagarjuna)

బౌద్ధ తత్వంలో మహాయాన సంప్రదాయానికి మేధావి.

మధ్యమక శాస్త్రం (Madhyamika Philosophy) స్థాపకుడు.

ఆయన ముఖ్య సిద్ధాంతం: శూన్యవాదం (Śūnyatā) → అన్ని వస్తువులు స్వభావం లేని, కారణ–కార్య సంబంధం పై ఆధారపడినవి.

🔵 3. ఆది శంకరాచార్యులు (Adi Shankaracharya)

అద్వైత వేదాంత స్థాపకుడు.

పరమసత్యం బ్రహ్మం మాత్రమే; ప్రపంచం మాయ (Illusion) అని అన్నారు.

ఆయన తత్వం → మిథ్యావాదం (ప్రపంచం నిజం కాదు, అనుభవంలో కనిపిస్తున్న మాయ మాత్రమే).

🟣 4. ప్రతిత్యసముత్పాదం (Pratītyasamutpāda / Pratityasamutpadam)

తెలుగు: కారణ–ఫల సిద్ధాంతం / పరస్పర ఆధారబద్ధత

బౌద్ధ తత్వశాస్త్రంలో ముఖ్యమైన మూల సూత్రం.

“ఒకటి ఉండటానికి ఇంకొకటి కారణం అవుతుంది.”

ఏదీ స్వతంత్రంగా, శాశ్వతంగా లేదు.

ఉదాహరణ:

విత్తనం → మొలక → చెట్టు → పండు

ఒక్కటి లేకుంటే తరువాతిది ఉండదు.

సారాంశం:

👉 Everything exists because of something else. Nothing exists independently.

🟠 5. మధ్యమ వాదం (Madhyamavadam)

Founder: Acharya Nagarjuna

Another name: Madhyamika / Middle Path Philosophy

శాశ్వతవాదం (Everything is permanent)

నాస్తికవాదం (Nothing exists)

ఈ రెండింటి మధ్యలోని మధ్యమ మార్గం.

ముఖ్య సూత్రం:

👉 ప్రపంచంలోని వస్తువులు శూన్యం; అవి స్వభావ రహితం; అవి కారణ–ఫల సంబంధం వల్ల మాత్రమే కనిపిస్తాయి.

🟤 6. మిథ్యా వాదం / మిథ్యావాదం (Mithyavadam)

Founder: Adi Shankaracharya

Advaita Vedanta Principle

జగత్ = మిథ్యా

(Neither true nor false — "Vyavaharika Satya")

పరమసత్యం = బ్రహ్మం మాత్రమే నిజం.

ప్రపంచం → ఇంద్రియ మాయ, అవిద్య వల్ల కనిపించే భ్రమ.

సూత్రం:

👉 Brahman is the only truth; the world is an illusion (Mithya).

⭐ సరళంగా 3 లైన్ల పోలిక

Concept Founder Meaning

Pratityasamutpada Buddha అన్నీ పరస్పర ఆధారంగా జరుగుతాయి; స్వతంత్రం ఏదీ లేదు

Madhyamavadam Nagarjuna శూన్యవాదం; Neither real nor unreal; Middle path

Mithyavadam Adi Shankara జగత్ మిథ్యా; Brahman alone is real

82P.GREAT PERSONS

విప్లవకారులు : భగత్ సింగ్ ,అల్లూరి సీతారామరాజు,కొమరం భీమ్, చారుమజుందార్ 

విప్లవభావాలు కలవారు  : Karlmarx, Leni , Stalin,Mao

విప్లవ కవులు :
1960 తెలుగు సాహిత్య చరిత్రలో దిగంబర కవులు 

1.నగ్నముని (మానేపల్లి హృషీకేశసవరావు 

2.మహాస్వప్న (కమ్మిశెట్టి వెంకటేశ్వరరావు)

3.నిఖిలేశ్వర్ (కుంభంయాదవరెడ్డి) 4.జ్వాలాముఖి (ఆకారం వీరవెల్లి రాఘవాచారి ) 

5. భైరవయ్య (మన్మోహన్ సహాయ్ ) 6.చెరబండరాజు  (బద్ధం భాస్కర రెడ్డి )
వరవరరావు ,గద్దర్,శ్రీశ్రీ  .కాళొజి

కవులు : గురజాడ ,గుర్రం జాషువ,కృష్ణ శాస్త్రి ,గిడుగు రామమూర్తి ,చిలకమర్తి ,కందుకూరి విరేశలింగం,పానుగంటి ,జంధ్యాల పాపయ్య శాస్త్రి

వాగ్గేయకారులు : తాళ్ళపాక అన్నమయ్య,రామదాసు ,క్షేత్రయ్య ,త్యాగయ్య ,మంగళంపల్లి బాల మురళీకృష్ణ

శతక కర్తలు : వేమన , సుమతి ,భర్తృహరి,భాస్కర శతకము

ప్రాచిన కవులు : 1.అల్లసాని పెద్దన ,2.నంది తిమ్మన ,3. ధూర్జటి ,4.మాదయ్యగారి మల్లన ,5.అయ్యలరాజు రామభద్రుడు ,6.పింగళి సూరన ,7.రామరాజ భూషణుడు  ,8.తెనాలి రామకృష్ణ , ( అష్టదిగ్గజులు )
,శ్రీనాధుడు ,పోతన ,

సాహితీవేత్తలు : గోపీచంద్ ,కొడవగంటి కుటుంబరావు ,ముప్పాళ్ళ రంగనాయకమ్మ ,గుడిపాటి వెంకటాచలం ,ఎన్ గో పి ,విశ్వనాధ సత్యనారాయణ ,శ్రీ శ్రీ,గుర్రం జాషువా

వివిధ కళారూపాలు-ప్రముఖులు :  నండూరి రామమోహన రావు,డాక్టర్ సమరం ,కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు ,అడవి బాపిరాజు ,బీనాదేవి ,ఘంటసాల ,రేలంగి,కస్తూరి శివరావ్ ,ఎన్ టి ఆర్ ,ఎస్ వి రంగారావ్

మేథావులు :రామానుజన్  ,డాక్టర్ బి ఆర్ అంబేడ్కర్

తత్వవేత్తలు : బుద్ధుడు,సోక్రటీస్ ,జీసస్ ,స్పోర్టకస్ ,వేమన ,ఫ్రాయిడ్, కార్ల్ మార్క్స్ ,లెనిన్ ,స్టాలిన్ ,మావో

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C03.వేమన శతకం

✓ వేమన పద్యం

ఉప్పు కప్పు(కర్పూ)రంబు నొక్క పోలికనుండు
చూడ చూడ రుచుల జాడ వేరు
పురుషులందు పుణ్య పురుషులు వేరయ్యా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమా

✓ సులభమైన అర్థం

ఉప్పు–కర్పూరం రెండూ ఒకటిలా కనిపిస్తాయి, కానీ రుచి–గుణాలు వేరు.

అలాగే మనుషులందరూ ఒకేలా కనిపించినా, మంచి గుణాలు ఉన్న పుణ్యపురుషులు ప్రత్యేకం.

✓ సారం

రూపం ఒకేలా ఉన్నా స్వభావం–మంచితనం వేరు.
మంచి వ్యక్తులను గుర్తించి గౌరవించాలి.

"""; CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C08.అశోకుడు IQ

అశోకుడు – మతాలు – శాసనాలు అంశంపై Moderate Level MCQs (4 options తో): MCQs (Moderate Level)

 1. కలింగ యుద్ధం తర్వాత అశోకుడు ఏ మతాన్ని స్వీకరించాడు? A) జైన మతం B) బౌద్ధ మతం C) అజీవక మతం D) సాంఖ్య మతం సమాధానం: B 

 2. “బుద్ధ–ధమ్మ–సంఘ” అనే పదాలు అశోక శాసనాలలో ఏ మతానికి సంబంధించినవి? A) హిందూ ధర్మం B) బౌద్ధ మతం C) జైన మతం D) అజీవకులు సమాధానం: B

 3. లుంబినీకి పన్ను రాయితీ ఇచ్చినట్లు చెప్పే శాసనం ఏది? A) గిరి శాసనం B) బారబార్ శాసనం C) స్తంభ (లాఠ్) శాసనం D) గుహ శాసనం సమాధానం: C

 4. “బ్రాహ్మణ–శ్రమణులను గౌరవించాలి” అని అశోకుడు ఏ సందర్భంలో చెప్పారు? A) యుద్ధ శాసనాలలో B) నీతి (ధమ్మ) శాసనాలలో C) వాణిజ్య శాసనాల్లో D) భౌగోళిక శాసనాలలో సమాధానం: B 

 5. “శ్రమణ” అనే పదం క్రిందివాటిలో ఎవరికీ వర్తిస్తుంది? A) హిందూ పూజారులు B) జైన సన్యాసులు C) సూఫీలు D) అజీవక గాయకులు సమాధానం: B 

 6. అజీవకుల కోసం అశోకుడు గుహలు త్రవ్వించిన ప్రదేశం ఏది? A) సారనాథ్ B) బారబార్ పర్వతం C) నళందా D) ధమ్మశాల సమాధానం: B 

 7. అశోకుడి ధమ్మలోని విలువలలో ఏది వేద/ఉపనిషత్ సంప్రదాయాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది? A) దేవదాన్ B) తల్లిదండ్రుల సేవ C) సంఘ విహారం D) అష్టాంగిక మార్గం సమాధానం: B

 8. అహింసా సిద్ధాంతం అశోక ధమ్మలో ఎక్కడినుండి ప్రభావితమైందని భావిస్తారు? A) హిందూమతం B) బౌద్ధం C) జైనమతం D) సాంఖ్య సమాధానం: C

 9. అశోక శాసనాల ప్రధాన సందేశాలలో ఒకటి ఏది? A) బౌద్ధ జ్ఞాన ప్రచారం మాత్రమే B) మత అసహనం C) మత సామరస్యం మరియు నీతి D) వాణిజ్య విస్తరణ సమాధానం: C 

 10. బారబార్ గుహలు ఎవరికి అంకితం చేయబడ్డాయి? A) బౌద్ధ భిక్షువులకు B) బ్రాహ్మణులకు C) అజీవకులకు D) జైనులకు సమాధానం: C --- మీకు ఇంకా ఇలాంటి MCQs (Easy / Hard) కావాలా? CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C04.వేదాలు లిఖిత ఆధారాలు

⭐ ముందుగా ఒక స్పష్టమైన విషయం:

వేదాలు చాలా ప్రాచీనమైనవి – కానీ లిఖితంగా కాదు, శ్రుతి (మౌఖిక) సంప్రదాయంగా మాత్రమే.

బౌద్ధ సాహిత్యం – లిఖితంగా చాలా పురాతనంగా ఉంది.

ఇది ఆధారాలతో నిర్ధారితమైన సత్యం.

ఇదే కారణం బౌద్ధ గ్రంథాలు, శాసనాలు, స్తూపాలు ఎక్కువగా ఉన్నట్టు కనిపిస్తుంది;

వేదాలకు అలాంటి "లిఖిత శిల్ప–శాసన" ఆధారాలు ముందుగా కనిపించవు.

⭐ ఎందుకు?

✔ వేదాలు "శ్రుతి" – రాయడమే నిషిద్ధం

వేదాలను రాయడం అనేది

వేదకాలంలోనూ, బ్రాహ్మణ–ఆరణ్యకాలంలోనూ నిషేధం.

ఇవి కేవలం

“గురువు → శిష్యుడు”

ఈ విధంగా మౌఖికంగా మాత్రమే అందించాలి అని కఠిన నియమం.

బ్రాహ్మణులు వేదాన్ని “దేవనాగరి లో తప్ప మరే లిపిలో రాయకూడదు” అని చెప్పలేదు.

అదేనండి:

“వేదం రాయరాదు” అని మాత్రమే చెప్పారు.

అందుకే వేదాలు లిఖిత ఆధారంగా ముందుండవు,

కానీ మౌఖిక ఆధారంగా మాత్రం ముందే ఉన్నాయి.

⭐ ఇప్పుడు మీ ప్రతీ ప్రశ్నకు timelineతో సమాధానం:

❓ ప్రశ్న 1:

అశోకుడు (3rd century BCE) బ్రాహ్మి/దమ్మలిపిలో

ఎందుకు వేదాలు – పురాణాలు రాయబడలేదు?

✔ సమాధానం:

1. అప్పటికి వేదాలు మౌఖిక సంప్రదాయంలోనే ఉన్నాయ్ (ఒప్పందం ప్రకారం రాయరాదు).

2. పురాణాలు అప్పటికి ఇంకా పూర్తిగా రచింపబడలేదు.

పురాణాల నిర్మాణం ప్రధానంగా 2nd century CE – 8th century CE మధ్య జరిగింది.

3. అశోకుడు బౌద్ధధర్మాన్ని రాజధర్మంగా స్వీకరించడంతో,

అతని శాసనాలు బౌద్ధ ధార్మికత, నీతి, దమ్మం గురించే ఉన్నాయి.

👉 అందుకే ఆ కాలంలో వేద–పురాణాల లిఖిత రూపం కనిపించదు.

❓ ప్రశ్న 2:

గుప్తలిపి (4th CE) లో

ఎందుకు వేదాలు–పురాణాలు లికించబడలేదు?

✔ సమాధానం:

1. గుప్త కాలంలో పురాణాలు రాయడం మొదలైంది — కానీ ఇవి

తాళపత్రం, భోజపత్రం మీద రాయబడ్డాయి (stone inscriptions కాదు).

2. వేదాలను రాయడం పై ఉన్న మౌఖిక నిషేధం ఇంకా కొనసాగింది.

3. గుప్త శాసనాలు ప్రధానంగా

దానాలు

భూస్వామ్యాలు

రాజుల విజయం

కోసం మాత్రమే.

👉 గుప్త శాసనాల్లో వేదాలు–పురాణాలు రాయబడే అవసరం లేదు.

❓ ప్రశ్న 3:

శారదా లిపి (7th–8th CE) లో

ఎందుకు వేదాలు–పురాణాలు లేవు?

✔ సమాధానం:

శారదా లిపి ప్రధానంగా

కశ్మీర్ సంస్కృత గ్రంథాల

శైవ–శాక్త సంప్రదాయ గ్రంథాల

లిపి.

వేదాలు ఇంకా

“శ్రుతి” – మౌఖికం

గానే కొనసాగాయి.

❓ ప్రశ్న 4:

గ్రంథ లిపి (6th century onwards)

సంస్కృత గ్రంథాలు ఉన్నాయి.

అయితే వేదాలు ఎందుకు లేవు?

✔ సమాధానం:

1. గ్రంథ లిపి ప్రధానంగా పాండిత్య మరియు శాస్త్ర గ్రంథాల కోసం.

2. వేదాలు “రాయరాదు” అనే ఆచారం ఇంకా కొనసాగింది.

3. కానీ వేదాంగాలు, ఉపనిషత్తులు, ధర్మశాస్త్రాలు మాత్రం గ్రంథ లిపిలో రాయబడ్డాయి.

— ఎందుకంటే ఇవి శ్రుతి కాదు, స్మృతి.

👉 వేదాలకే ప్రత్యేక నిషేధం – ఇది బౌద్ధ గ్రంథాలకు లేదు.

❓ ప్రశ్న 5 (ముఖ్యం)

7వ–10వ CE ప్రాంతీయ లిపుల్లో కూడా

ఎందుకు వేదాలు–పురాణాలు లేవు?

✔ సమాధానం:

1. వేదాలు ఇంకా "మౌఖిక"మే – రాయడమంటే ఆచార విరుద్ధం.

2. పురాణాలు ఒకే సంస్కృత భాషలో ఉండగా,

ప్రాంతీయ లిపుల్లో వాటిని రాయడం తర్వాత కాలంలో (12వ–15వ CE) ప్రారంభమైంది.

3. ప్రాంతీయ లిపులు మొదట శాసనాల కోసం మాత్రమే ఉపయోగించబడ్డాయి –

ధార్మిక గ్రంథాలు చాలా ఆ తర్వాతే.

👉 అందుకే ప్రాంతీయ లిపుల్లో వేదాలు–పురాణాలకు పురాతన ఆధారం కనిపించదు.

⭐ అయితే వేదాలు ఎప్పుడు రాయబడ్డాయి?

దేవనాగరి లిపి (10th–12th CE) వచ్చాక

వేదాలను మొదటిసారిగా లిఖితరూపంలో రాయడం ప్రారంభమైంది.

ఈ విషయాన్ని భారత పురావస్తు, లిపిశాస్త్రం, Vedic philology అన్ని అంగీకరిస్తాయి.

⭐ బౌద్ధ సాహిత్యం ఎందుకు ముందే లభ్యమవుతుంది?

1. బౌద్ధులు రాయడాన్ని నిషేధించలేదు.

2. శాసనాలు, స్తూపాలు, గుహలు – ఇవన్నీ ధర్మప్రచారానికి నిర్మించబడ్డాయి.

3. అశోకుడు పెద్ద ఎత్తున లిపిని ఉపయోగించాడు.

4. బౌద్ధ గ్రంథాలు మొదటిసారిగా

1st century BCE లో శ్రీలంకలో రాయబడ్డాయి (పాలి టిపిటకాలు).

అందుకే బౌద్ధ సాహిత్యానికి లిఖిత ఆధారం → 2200–2300 సంవత్సరాలు ఉంది.

⭐ చివరిగా — మీ సందేహానికి స్పష్టమైన ముగింపు:

■ వేదాలు = అత్యంత ప్రాచీన మాటసంప్రదాయం

■ బౌద్ధ సాహిత్యం = అత్యంత ప్రాచీన లిఖిత సంప్రదాయం

రెండూ చరిత్రలో వేర్వేరు మార్గాలు:

వేదాలు మౌఖికంగా నిలిచి ఉన్నాయి.

బౌద్ధ గ్రంథాలు లిఖితంగా నిలిచి ఉన్నాయి.

అందుకే ఆధారాలు రెండు వేర్వేరు విధాలుగా కనిపిస్తాయి.

C01.buddha and puranas

అష్టాదశ పురాణాలు (18 మహాపురాణాలు)

ఈ పేజీలో ఆష్టాదశ పురాణాల జాబితా, వాటి సంక్షిప్త వివరణ, రచనా కాలం గురించి తెలుగులో వివరంగా అందించబడింది.

పరిచయం

అష్టాదశ పురాణాలు అంటే హిందూ సంప్రదాయంలోని ప్రధాన 18 పురాణాలు. వేదవ్యాసుడిచే సంకలితం చేయబడినట్లు సంప్రదాయంగా చెప్పబడింది. పురాణాలు ఒక్కసారిగా రాయబడలేదు — శతాబ్దాలుగా సంకలనం, మార్పులు, జోడింపుల దశల్లో వచ్చాయని పాఠకులు తెలుసుకోవాలి.

గమనిక: బుద్ధుని కాలం (సుమారు 563–483 BCE)కి అసలు అష్టాదశ పురాణాల రచనలు చెందవు. ఈ పురాణాల పూర్తి రూపాలు బౌద్ధ కాలంకి తర్వాతి శతాబ్దాలలో ఏర్పడ్డాయి.

అష్టాదశ మహాపురాణాల జాబితా

1. బ్రహ్మ పురాణం
2. పద్మ పురాణం
3. విష్ణు పురాణం
4. వాయు పురాణం
5. భవిష్య పురాణం (భౌతిక)
6. భాగవత పురాణం
7. నారద పురాణం
8. మార్కండి‌య పురాణం
9. అగ్ని పురాణం
10. లింగ పురాణం
11. వరాహ పురాణం
12. స్కంద పురాణం
13. వామన పురాణం
14. కూర్మ పురాణం
15. మత్స్య పురాణం
16. గరుడ పురాణం
17. బ్రహ్మాండ పురాణం
18. బ్రహ్మవైవర్త పురాణం

ప్రతి పురాణం గురించి సంక్షిప్తంగా

ప్రతి పురాణం ప్రత్యేక దైవాలకి సంబంధించిన కథలు, వంశావళి, సృష్టి-పరిపాలన, ధర్మశాస్త్ర, ఉపదేశాలు, స్థలపూజా కారణ కథలు మొదలైన విషయాలను కలిగి ఉంటుంది. కొన్ని ముఖ్యాంశాలు:

• బ్రహ్మ పురాణం: సృష్టి, దేవతలు, బ్రహ్మసంప్రదాయాల సందర్భాలు.
• పద్మ పురాణం: విష్ణు రూపాలు, పురాణ కథలు మరియు తీరుప్రత్యేకాలు.
• విష్ణు పురాణం: విష్ణు అవతారాల సంగ్రహం.
• భాగవత పురాణం: శ్రీకృష్ణ జీవితం మరియు భక్తి సారాంశం (భాగవతం అత్యంత ప్రజ్ఞాపూరిత గ్రంధం).
• లింగ పురాణం: శివ పరిచయాలు, లింగ పూజా కథల సరళి.
• ఇలాగే మిగతా పురాణాలు స్థానిక పూజాపద్ధతులు, క్షేత్రకథలు, పురాణ చరిత్రలను వివరిస్తాయి.

రచనా కాలాల సంక్షిప్త టైమ์లైన్

సారాంశంగా:

• క్రీ.పూ. 500 – క్రీ.పూ. 100: పురాణాల తొలి విత్తనాల ప్రారంభం (కొన్ని మూల వచనాలు).
• క్రీ.శ. 100 – 500: అనేక పురాణాల అసలు రూపం ఏర్పడిన కాలం.
• క్రీ.శ. 500 – 1200: పురాణాల విస్తరణ, కథల గూడ చిత్రాలు, స్థానిక జోడింపులు.
• క్రీ.శ. 1200 – 1500: తుది రూపాల సమాస్య; భక్తి ఉద్యమం ప్రభావం ఉండవచ్చు.

ఎలా ఉపయోగించుకోవాలి

పురాణాలు చరిత్రాత్మకనిఖిలంగా కాకుండా, సాంస్కృతిక, ఆధ్యాత్మిక మార్గదర్శకత్వం, స్థానిక ఆచారాల మూలాలుగా చూడాలి. అధ్యయనానికి ప్రాథమికంగా పలు భాగాలను ఎలా తీర్చిదిద్దారు అనేది పరిశోధన అవసరం.

మీకు ఈ HTMLను ఎడిట్ చేయాలనుకుంటే లేదా మరింత వివరణ కోరితే, నన్ను చెప్పండి — నేను ఈ ఫైల్‌లో నేరుగా మార్పులు చేయగలను.

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C09.సాయణుడు – విజయనగర సామ్రాజ్యంలోని మహా పండితుడు

సాయణుడు – విజయనగర సామ్రాజ్యంలోని మహా పండితుడు

విజయనగర రాజ్యంలో అత్యంత గొప్ప పండితుడు, వేద వ్యాఖ్యానాలలో అగ్రగణ్యుడు సాయణాచార్యుడు (Sayana / Sayanacharya). ఆయన వేదాలపై చేసిన భాష్యాలు ఇప్పటికీ ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రామాణిక గ్రంథాలుగా గుర్తించబడ్డాయి.

🌿 సాయణుడు – సంక్షిప్త వివరాలు

📌 పేరు: సాయణాచార్యుడు

📌 కాలం: 14వ శతాబ్దం (Vijayanagara Empire)

📌 రాజులు:

హరిహర రాయుడు – I

బుక్క రాయుడు – I

📌 పదవి: ప్రధానమంత్రి, రాజగురు, వేదశాస్త్ర పండితుడు

📚 వేదాలపై సాయణుడి సేవలు

సాయణుడు రాసిన వేద భాష్యాలు నాలుగు వేదాలన్నింటిని కవర్ చేస్తాయి:

✔️ Rigveda Bhāṣya

✔️ Yajurveda Bhāṣya

✔️ Sāmaveda Bhāṣya

✔️ Atharvaveda Bhāṣya

> ఈ నాలుగు వేదాలకు ఒకే సమయంలో సమగ్ర వ్యాఖ్యానాలు చేసిన ఏకైక పండితుడు.

👨‍👦 సోదరుడు — మాధవాచార్యుడు

సాయణుడికి సన్నిహిత సహకారి, ఆయన అన్న మాధవాచార్యుడు

(తరువాత కాలంలో విద్యారణ్య స్వామి అయ్యాడు).

విద్యారణ్య స్వామి విజయనగర సామ్రాజ్య స్థాపనలో కూడా కీలక పాత్ర పోషించినవాడు.

🏛 విజయనగర రాజ్యానికి చేసిన సేవలు

రాజ్యంలోని విద్యా వ్యవస్థ అభివృద్ధి

వేదపాఠశాలల స్థాపన

మహాగ్రంథాల సంపాదన

రాజులకు ధార్మిక, రాజకీయ సలహాలు

📌 సాయణుడి గ్రంథాలు

సుమారు 100కి పైగా గ్రంథాలు:

వేద భాష్యాలు

బ్రాహ్మణాలు

ఆరణ్యకాలు

ధర్మశాస్త్ర గ్రంథాలు

స్మృతులు

నిఘంటువులు

అత్యంత ప్రసిద్ధం: Rigveda Samhita Bhashyam

 కీర్తి

వేద వ్యాఖ్యానాలలో సాయణ భాష్యం నేటికీ:

అత్యంత ప్రామాణికం

పాశ్చాత్య పండితులు కూడా ఆధారపడే గ్రంథం

విశ్వవిద్యాలయాల్లో పాఠ్యాంశం

class="left">

C10.sangetam samavedam

ఇవి సామవేదం – భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీతపు ప్రాథమిక నిర్మాణాలు. మీరు ఇచ్చినవి మొత్తం సంగీత శాస్త్రంలోని మూలకాలు.

ఇప్పుడు వాటిని స్పష్టంగా, సులభంగా, క్లారిటీతో వివరంగా ఇస్తున్నాను.

🎵 1. స్వరములు – 7 (Swaramulu – 7)

భారతీయ సంగీతంలో 7 ప్రధాన స్వరాలు:

1. స – షడ్జము (Sa)

2. రి – ఋషభము (Ri)

3. గ – గాంధారం (Ga)

4. మ – మధ్యమం (Ma)

5. ప – పంచమం (Pa)

6. ధ – ధైవతం (Dha)

7. ని – నిషాదం (Ni)

➡️ ఇవే మొత్తం సంగీతానికి ప్రాణం.

➡️ మళ్లీ సకు చేరితే ఒక ఒక్టేవ్ (Sthayi) పూర్తవుతుంది.

---

🎼 2. మండలాలు – 3 (Mandalalu – 3)

స్వరాలను పాడే మూడు స్థాయిలు:

1. మంద్రమండలం – తక్కువ శృతి (low pitch)

2. మధ్యమమండలం – సాధారణ స్వరాలు (normal pitch)

3. తారస్థాయి మండలం – ఎత్తు శృతి (high pitch)

➡️ ఒకే స్వరం మూడు మండలాల్లో పాడవచ్చు.

(ఉదా: స – తక్కువ స, మధ్య స, ఎత్తు స)

---

🎶 3. మూర్ఛనలు – 21 (Murchanalu – 21)

ఒక గ్రహస్థాన (starting point) మారితే ఏర్పడే స్వరమాలిక = మూర్ఛన.

7 స్వరాలు

ప్రతి స్వరం మొదలుపెట్టి పాడితే 7 మూర్ఛనలు

మరియు మూడు స్టాయిల్లో కలిపి మొత్తం 21 మూర్ఛనలు

➡️ ఉదాహరణ:

స రి గ మ ప ధ ని స

రి గ మ ప ధ ని స రి

గ మ ప ధ ని స రి గ ... ఇలా.

---

🎵 4. గ్రామాలు – 3 (Gramalu – 3)

ప్రాచీన భారత సంగీతంలో మూల స్వర వ్యవస్థలు మూడు:

1. శడ్జగ్రామం (Sa ఆధారంగా)

2. మధ్యమగ్రామం (Ma ఆధారంగా)

3. గాంధారగ్రామం (Ga ఆధారంగా)

➡️ ఇవే నేటి రాగాలకు మూలం.

➡️ సమవేద సంగీతం ప్రధానంగా శడ్జగ్రామం ఆధారంగా ఉండేది.

---

🌀 5. తానాలు – 49 (Tanalu – 49)

స్వరాల క్రమాలు, పరిణామాలు, oscillations కలిగి ఉన్న సంగీత రూపాలు.

49 తానాలు =

7 స్వరాలు

7 స్థానాలు (variations)

7 × 7 = 49

➡️ ఇవి రాగాల ఆలాపనకు పునాది.

➡️ ప్రతి తానం వేరు వేరు భావాన్ని ఇస్తుంది.

సులభ సారాంశం (Simple Summary)

అంశం సంఖ్య అర్థం

స్వరాలు 7 సంగీతపు ప్రాథమిక నోట్లు

మండలాలు 3 Low, Medium, High pitch స్థాయిలు

మూర్ఛనలు 21 ప్రతి స్వరం నుంచి మొదలయ్యే 21 స్వరమాలికలు

గ్రామాలు 3 ప్రాచీన 3 మూల స్వరవ్యవస్థలు

తానాలు 49 49 స్వరపరమైన రీతులు (patterns)

C25.డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేడ్కర్ వర్థంతి

డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేడ్కర్ వర్థంతి

అంబేడ్కర్ వర్థంతి каждీ సంవత్సరం డిసెంబర్ 6న “మహాపరినిర్వాణ దినం”గా జరుపుకుంటారు. 1956లో ఈ రోజున డాక్టర్ బీ.ఆర్. అంబేడ్కర్ పరమపదించారు. ఈ రోజు ఆయన జీవితాన్ని, సమాజానికి చేసిన సేవలను స్మరించుకునే ప్రత్యేక సందర్భం.

డాక్టర్ అంబేడ్కర్ ప్రధాన సేవలు

1. భారత రాజ్యాంగ నిర్మాత

స్వతంత్ర భారత తొలి రాజ్యాంగ కమిటీ చైర్మన్‌గా వ్యవహరించారు.

ప్రతి పౌరునికి స్వేచ్ఛ, సమానత్వం, న్యాయం లభించేలా రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించారు.

ముఖ్యంగా అణగారిన వర్గాల హక్కులను రక్షించేలా ప్రత్యేక నిబంధనలు చేర్చారు.

2. సామాజిక సమానత్వం కోసం పోరాటం

చిన్నతనంలోనే అన్యాయాలను అనుభవించినందువల్ల, జీవితమంతా అస్పృశ్యత నిర్మూలన, సమాజ సంస్కరణ కోసం కృషి చేశారు.

బహిష్కృత హితకారిణి సభ, మహాడ్ సత్యాగ్రహం, చవదార్ ట్యాంక్ ఉద్యమం వంటి అనేక ఉద్యమాలకు నాయకత్వం వహించారు.

3. విద్యకు గొప్ప ప్రాధాన్యం

“విద్య పొందండి, సంఘటితం అవండి, పోరాడండి” అనే ఆయన నినాదం కోట్లాది మందిని ప్రేరేపించింది.

వ్యక్తిని మార్చేది విద్య మాత్రమే అనే నమ్మకంతో జీవితాంతం చదువు, ఆలోచన, పరిశోధనలతో గడిపారు.

4. బౌద్ధ ధర్మం స్వీకరణ

సమానత్వం, కరుణ, నైతికతను గౌరవించే బౌద్ధ ధర్మం తన దారిదీపమని భావించి 1956లో లక్షలాది ప్రజలతో కలిసి బౌద్ధం స్వీకరించారు.

ఆయన ద్వారా భారతదేశంలో బౌద్ధ ధర్మం మళ్లీ వికాసం పొందింది.

అంబేడ్కర్ వర్థంతి ఎందుకు జరుపుకుంటారు?

ఆయన చేసిన మహత్తర సేవలను గుర్తించడానికి.

సమాజంలో సమానత్వం, న్యాయం, బాంధవ్యాన్ని పెంపొందించడానికి.

యువతకు ఆయన ఆలోచనలు, పోరాటం, దృక్పథం గురించి అవగాహన కలిగించడానికి.

వివక్ష రహిత భారతదేశం నిర్మాణానికి ప్రేరణ పొందడానికి.

ఈ రోజు చేసేవి

ఆయన విగ్రహాలకు నివాళులు అర్పించడం.

రాజ్యాంగ పాఠాలు చదవడం.

సామాజిక న్యాయం అంశాలపై చర్చలు, సదస్సులు.

పాఠశాలలు, కళాశాలల్లో అంబేడ్కర్ గురించిన ఉపన్యాసాలు.

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C26.AP DIST

Here is the full updated list of 29 districts of Andhra Pradesh (post-2025 reorganisation). 

# District Name

1 Alluri Sitharama Raju new

2 Anakapalli 

3 Ananthapuramu 

4 Annamayya 

5 Bapatla new

6 Chittoor 

7 Dr. B.R. Ambedkar Konaseema new

8 East Godavari 

9 Eluru 

10 Guntur 

11 Kakinada 

12 Krishna 

13 Kurnool 

14 Nandyal new

15 NTR new

16 Palnadu new

17 Parvathipuram Manyam new

18 Prakasam 

19 Sri Potti Sriramulu Nellore 

20 Sri Sathya Sai new

21 Srikakulam 

22 Tirupati 

23 Visakhapatnam 

24 Vizianagaram 

25 West Godavari 

26 Y.S.R. Kadapa 

27 Markapuram (new) 

28 Madanapalle (new) 

29 Polavaram (new) 

C24.Masterpieces in the World

ఇక్కడ మీరు పేర్కొన్నవి ప్రపంచ ప్రసిద్ధ వ్యక్తులు, సినిమాలు, పాత్రలు మరియు కళాఖండాలు.

నేను వీటిని స్పష్టంగా, సులభంగా Masterpieces in the World గా కేటగిరీలవారీగా అందిస్తున్నాను:

🌍 WORLD MASTERPIECES — PEOPLE & CINEMA LIST

⭐ 1. World Famous Personalities

Michael Jackson

ప్రపంచ పాప్ సంగీతానికి రాజు (King of Pop)

హిట్ ఆల్బమ్స్: Thriller, Bad, Dangerous

Moonwalk dance ప్రజాదరణ పొందింది

ప్రపంచంలో అత్యధికంగా అమ్ముడైన ఆల్బమ్ — Thriller

Bruce Lee (మీ “Brucli” → Bruce Lee)

Martial arts legend

Jeet Kune Do స్థాపకుడు

ప్రసిద్ధ సినిమాలు: Enter the Dragon, The Big Boss

Amitabh Bachchan

భారతీయ సినిమా శాంస్కృతిక చిహ్నం

Big B, Angry Young Man

ప్రసిద్ధ సినిమాలు: Sholay, Deewar, Piku

Roger Moore

James Bond గా ప్రసిద్ధుడు

7 బాండ్ సినిమాల్లో నటించారు

The Spy Who Loved Me, Octopussy

🎬 2. Iconic Movies (World Masterpieces)

Ben-Hur (1959)

11 Oscars (Epic Masterpiece)

Charlton Heston నటన — లెజెండరీ

రోమన్ల కాలం నేపథ్యంలో ప్రతీకారం కథ

Karunamayudu (1978 – Telugu)

జీసస్ క్రీస్తు జీవితం ఆధారంగా

Telugu cinema లో ఒక కళాత్మక, భక్తి masterpiece

Alluri Sitarama Raju (1974 – Telugu)

స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు అల్లూరి సీతారామరాజు గారి జీవితం

నటుడు krishna ప్రత్యేక నటన

Patriotism masterpiece

🕵️‍♂️ 3. Sherlock Holmes Story

“The Man with the Twisted Lip” / “The Adventure of the Speckled Band” / “The Red-Headed League”

మీరు చెప్పిన “cenecorner / mechanas gold”

వీటి స్పెల్లింగ్ తప్పుగా ఉండవచ్చు. చాలా దగ్గరైనవి:

“The Man with the Golden Gun” (James Bond)

Roger Moore నటించిన బాండ్ చిత్రం

Scaramanga అనే ఛారిత్రక విలన్

ప్రేక్షకులకు ప్రత్యేకమైన Gun concept

Treasure / Gold Adventure Classics గా ఉండవచ్చు:

Mackenna’s Gold (1969)

Adventure gold hunt movie

Gregory Peck, Omar Sharif నటించారు

Western cinematic masterpiece

(“Mechanas gold” → Mackenna’s Gold)

🌟 COMPLETE LIST OF MASTERPIECES YOU MENTIONED

Category Masterpiece Name Type

Personality Michael Jackson Music

Personality Bruce Lee Martial Arts

Personality Amitabh Bachchan Cinema

Personality Roger Moore Cinema (James Bond)

Movie Mackenna’s Gold Hollywood Adventure

Movie Ben-Hur Historical Epic

Movie Karunamayudu Telugu Devotional

Movie Alluri Sitarama Raju Telugu Biopic

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C23.బౌద్ధాన్ని ఆదరించిన ప్రముఖ రాజులు

బౌద్ధాన్ని ఆదరించిన ప్రముఖ రాజులు – సంవత్సరాలతో (Brief List)

(చరిత్రలో బౌద్ధ ధర్మాన్ని ప్రోత్సహించి, విస్తరింపజేసిన ముఖ్య రాజులు)

1. బింబిసారుడు (Bimbisara)

రాజ్యం: మగధా సామ్రాజ్యం – హర్యాంక వంశం

కాలం: 558–491 BCE

బుద్ధుని సమకాలికుడే. బౌద్ధానికి తొలి రాజకీయ ఆదరణ ఇచ్చినవారిలో ముఖ్యుడు.

🔶 బింబిసారుడు – Trigger Points

1️⃣ హర్యాంక వంశ స్థాపకుడు

ప్రాచీన మగధ రాజ్యానికి బలమైన పునాది వేసిన మొదటి మహారాజు.

2️⃣ రాజధాని – రాజగృహం (Rajagriha)

మగధను ఏకీకృతం చేసి, రాజగృహాన్ని రాజధానిగా నిర్మించాడు.

3️⃣ పరాక్రమం + దౌత్యం

యుద్ధం మాత్రమే కాదు, శాంతి ఒప్పందాలు (అలయెన్స్) ద్వారా కూడా రాజ్యం విస్తరించాడు.

4️⃣ బుద్ధుని సమకాలికుడు

బింబిసారుడు బుద్ధుడిని గౌరవించాడు; ధర్మాన్ని వినాడు. తరువాత అతని కుమారుడు అజాతశత్రువు పూర్తిగా బౌద్ధధర్మాన్ని ఆమోదించాడు.

5️⃣ విస్తరణ విధానం

అంగ, కోశల, లిచ్ఛవుల వంటి రాజ్యాలతో సంబంధాలు–

కొన్నింటిని యుద్ధం ద్వారా, ఇంకొన్నింటిని వివాహ కూటముల ద్వారా కలిపాడు.

6️⃣ పరిపాలనా దక్షత

పన్నులు, వ్యవస్థలు, రహదారి నిర్మాణం, అంతర్గత భద్రత—

మగధను మహాశక్తిగా తయారు చేసిన పునాది బింబిసారుడిదే.

7️⃣ మరణం – కుట్ర ద్వారా

తన కుమారుడైన అజాతశత్రువు చేతిలో బింబిసారుడు చంపబడ్డాడు అని చరిత్ర చెబుతుంది.

2. అజాతశత్రు (Ajatashatru)

రాజ్యం: మగధ

కాలం: 492–460 BCE

బుద్ధకాలానికే చెందిన మరో శక్తివంతుడు. మొదటి బౌద్ధ సంగీతి (First Buddhist Council) అతని కాలంలో జరిగింది.

3. అశోక చక్రవర్తి (Ashoka the Great)

రాజ్యం: మౌర్య సామ్రాజ్యం

కాలం: 268–232 BCE

బౌద్ధాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తంగా వ్యాప్తి చేసిన మహారాజు.

ధర్మచక్రం, శాంతి, అహింస వంటి విలువలను నాటుకున్నాడు.

శ్రీలంక, నేపాల్, మయన్మార్, గ్రీకు ప్రాంతాలకు బౌద్ధ ధర్మదూతలను పంపాడు.

4. కనిష్కుడు (Kanishka)

రాజ్యం: కుశాణ వంశం

కాలం: 127–150 CE

మహాయాన బౌద్ధమతం అభివృద్ధి అతని కాలంలో వేగంగా జరిగింది.

4వ బౌద్ధ సంగీతి అతని కాలంలో జరిగింది.

5. హర్షవర్ధనుడు (Harsha / Harshavardhana)

రాజ్యం: పుష్యభూతి వంశం

కాలం: 606–647 CE

బౌద్ధానికి రెండవ స్వర్ణయుగాన్ని ఇచ్చిన రాజు.

ప్రపంచ పర్యాటకుడు యువాన్‌చ్వాంగ్ (Hiuen Tsang) అతని రాజ్యంలో కొన్నేళ్లు గడిపాడు.

సంక్షిప్తంగా – బౌద్ధాన్ని ఆదరించిన ప్రధాన రాజులు

1. బింబిసారుడు – 558–491 BCE

2. అజాతశత్రు – 492–460 BCE

3. అశోకుడు – 268–232 BCE

4. కనిష్కుడు – 127–150 CE

5. హర్షవర్ధనుడు – 606–647 CE

ఇక్కడ బౌద్ధములో ప్రముఖులు – వారి కాలం (Years) సులభంగా, స్పష్టంగా ఇస్తున్నాను:

బౌద్ధం ప్రముఖులు (Prominent Buddhist Personalities) – Years

1. గౌతమ బుద్ధుడు

563 – 483 BCE

బౌద్ధ ధర్మ స్థాపకుడు.

2. ఆనందుడు (Ānanda)

5వ శతాబ్దం BCE

బుద్ధుని సేవకుడు, ముఖ్య శ్రావకుడు.

3. ఉపాలి (Upāli)

5వ శతాబ్దం BCE

బౌద్ధ వినయ పిటక విధానకర్త.

4. మహాకశ్యప (Mahākāśyapa)

5వ శతాబ్దం BCE

తొలి బౌద్ధ సంఘాన్ని నడిపిన పెద్ద.

5. అశోక చక్రవర్తి

304 – 232 BCE

బౌద్ధ ధర్మాన్ని ప్రపంచానికి విస్తరించిన మహారాజు.

6. నాగార్జునుడు

150 – 250 CE

మధ్యమిక తత్వశాస్త్ర స్థాపకుడు (శూన్యవాదం).

7. వసుబంధుడు

4వ శతాబ్దం CE

యోగాచార (విజ్ఞానవాద) తత్వం అభివృద్ధి.

8. అసంగ (Asanga)

4వ శతాబ్దం CE

వసుబంధుడి సోదరుడు, మహాయాన సిద్ధాంతకర్త.

9. బోధిధర్మ (Bodhidharma)

5వ–6వ శతాబ్దం CE

చైనా జెన్ బౌద్ధం (చాన్) స్థాపకుడు.

10. దలై లామా (14th Dalai Lama – Tenzin Gyatso)

జననం: 1935 CE

ఆధునిక బౌద్ధం ప్రతినిధి, నోబెల్ శాంతి బహుమతి గ్రహీత.

సంక్షిప్త పట్టిక (Table)

ప్రముఖుడు సంవత్సరాలు

గౌతమ బుద్ధుడు 563–483 BCE

ఆనందుడు 5వ శతాబ్దం BCE

ఉపాలి 5వ శతాబ్దం BCE

మహాకశ్యప 5వ శతాబ్దం BCE

అశోకుడు 304–232 BCE

నాగార్జునుడు 150–250 CE

వసుబంధుడు 4వ శతాబ్దం CE

అసంగ 4వ శతాబ్దం CE

బోధిధర్మ 5–6వ శతాబ్దం CE

14వ దలైలామా 1935–ప్రస్తుతం

C22.చార్వాకులు – హేతువాదానికి

చార్వాకులు – హేతువాదానికి ముందడుగు వేసిన పురాతన భావవాదులు

ఆనాటి భారతీయ తాత్విక సంప్రదాయంలో చార్వాకులు (లొకాయతులు) ఒక ప్రత్యేక స్థానం కలిగి ఉన్నారు. వారు సమాజంలో గాఢంగా వేరూరిన మూఢనమ్మకాలు, శాస్త్రపరమైన అపార్థాలు, ఆచార వ్యవహారాల వెనుక దాగిన మాయాజాలాలను బహిర్గతం చేసినవారు. వారి తాత్విక దృక్పథం నేటి హేతువాదం, మానవతావాదం, విజ్ఞాన దృష్టికి మూలపునాది వంటిది.

వేదాలు—ప్రశ్నించరాదా? అని ప్రశ్నించినవారు చార్వాకులు

చార్వాకులు వేదాలను అప్రమాణ గ్రంథాలుగా భావించారు.

వేదం చెప్పిందంటే నిజమే అని అंधంగా నమ్మడం తప్పు అని వారు స్పష్టం చేశారు.

వేదాల్లో ఉన్న యజ్ఞ–యాగాది కర్మలు స్వర్గాన్ని ఇస్తాయని చెప్పడాన్ని వారు సూటిగా సవాల్ చేశారు.

వేదం చెప్పినట్లు:

> “స్వర్గకామో యజేత్” — స్వర్గం కావాలనుకున్నవారు యజ్ఞం చేయాలి.

యజ్ఞంలో పశుబలి, హింస జరుగుతుంది.

యజ్ఞంలో చంపబడిన పశువుకు స్వర్గం లభిస్తుంది అని వేదం చెప్పితే—

అందుకే చార్వాకులు కఠినమైన ప్రశ్న వేశారు:

> “యజ్ఞంలో పశువుకు స్వర్గం దొరకితే, యజ్ఞం చేసేవారు తమ తండ్రిని, సోదరుడిని ఆహుతి చేస్తే స్వర్గం పొందరా?”

ఈ ఒక్క ప్రశ్నతోనే యజ్ఞాల వెనుక ఉన్న మాయా తర్కం, పశుబలి హింస, వేద ఆధిపత్యపు అసలైన రూపం బయటపడుతుంది.

పురోహితశ్రేణి—జనాలను మోసగించే పద్ధతులపై విమర్శ

చార్వాకులు పురోహిత వర్గం నిర్మించిన:

శ్రద్ధ కర్మలు

పితృయజ్ఞాలు

పిండప్రదానం

మరణించిన వారి పేరిట చేసే అన్నదానం

ఇవన్నీ మానవ మూర్ఖత్వానికి నిదర్శనమని భావించారు.

వారి ప్రసిద్ధ ఉపమానం:

> “మన తండ్రో, తల్లో దూర గ్రామానికి వెళితే ఇక్కడ మనం భోజనం చేస్తే వారికెందుకు అందుతుంది?”

అదేవిధంగా మరణించినవారికి ఇస్తున్న ‘పిండం, అన్నం’ వారు ఎలా పొందగలరు?

ఇది పురోహిత వర్గం జీవనార్థం కోసం నిర్మించిన వంచన అని వారు ధైర్యంగా చెప్పారు.

ఆత్మ, దేవుడు, స్వర్గం—ఇవన్నీ మనిషి భయాల కల్పనలే

చార్వాకుల తత్వం ప్రకారం:

దేవుడు లేడు

ఆత్మ లేదు

పాపం–పుణ్యం అనే వ్యవస్థ లేదు

స్వర్గం–నరకం అనే లోకాలు కూడా లేవు

ఇవి అన్నీ మానవుల భయాలు, అజ్ఞానం, పురోహితుల మనోవంచన వల్ల వచ్చిన కల్పనలు అని వారు పేర్కొన్నారు.

మనిషి కొరకు మనిషే—అదే చార్వాకుల సందేశం

చార్వాకులు ఒక విషయం బలంగా నమ్మారు:

> మనిషి జీవితం ఇదొక్కటే — దీనినే సార్థకం చేసుకోవాలి.

ఆనాటి సమాజాన్ని పట్టిపీడించిన అజ్ఞానాన్ని చెరిపివేయడానికి వారు చేసిన ప్రయత్నం అపారమైనది.

అందుకే చార్వాకులు భారతీయ తత్వంలో ప్రథమ హేతువాదులు, మానవతా వాదులు, విజ్ఞానదృష్టి కలిగినవారు.

ముగింపు

నేటి సమాజంలో కూడా మనం మూఢనమ్మకాల బారిన పడుతున్నాము. అజ్ఞానం, భయం, మతవర్గాల అంధానుసరణ చాలా చోట్ల కనిపిస్తోంది.

ఈ తరుణంలో చార్వాకుల ధైర్యమైన స్వరాన్ని గుర్తు చేసుకోవడం సముచితం.

మనిషి ఆలోచిస్తేనే సమాజం ముందడుగు వేస్తుంది.

ప్రశ్నించడం ఒక తప్పు కాదు—

ప్రశ్నించకపోవడమే నిజమైన తప్పు.

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C21.ఆర్యులు Alps పర్వతాల పశ్చిమ ప్రాంతంలోని యూరేషియన్ స్టెప్పెస్ నుండి వచ్చారు.

Aryans – Detailed Brief History

1. Origin (మూల స్థలం)

ఆర్యుల నిజమైన మూలం గురించి చరిత్రకారులకు పూర్తి ఏకాభిప్రాయం లేదు.

అయితే చాలా మంది పరిశోధకుల అభిప్రాయం ప్రకారం:

ఆర్యులు యూరేషియన్ స్టెప్పెస్ (Eurasian Steppes) అనే విస్తారమైన గడ్డి మైదానాల ప్రాంతంలో నివసించేవారు.

ఈ ప్రాంతం Alps (అల్ప్స్) పర్వతాల పశ్చిమం, Caspian Sea, Black Sea మధ్య విస్తరించి ఉంటుంది.

ఇది నేటి దేశాల్లో

ఉక్రెయిన్

దక్షిణ రష్యా

కజకస్తాన్

వంటివి.

ఇదే ప్రాంతాన్ని చరిత్రలో Indo-European Homeland అంటారు.

2. Why They Migrated? (ఎందుకు వలస వెళ్లారు?)

ఆర్యులు కొన్ని కారణాల వల్ల తమ మూల ప్రాంతం నుండి బయటకు వలస వెళ్లారు:

1. చల్లటి వాతావరణ మార్పులు

2. ఆహారం–మేత కోసం జంతు సంపద అవసరం

3. தமிழు తెగల మధ్య యుద్ధాలు

4. కొత్త భూములు మరియు నదీ పరివాహక ప్రాంతాల కోసం ప్రయాణం

3. Migration Routes (వలస మార్గాలు)

ఆర్యులు ప్రధానంగా రెండు దిశల్లో ప్రయాణించారు:

A. యూరప్ వైపు

జర్మనీ

ఫ్రాన్స్

ఇటలీ

గ్రీకు ప్రాంతాలు

ఇవన్నీ Indo-European భాషల పుట్టుకకు కావలసిన మూలాలు.

B. ఆసియా వైపు (భారతదేశం వైపు)

వారు Caspian Sea దక్షిణం

Iran Plateau

Hindu Kush పర్వతాలు దాటి

సింధు నది (Indus) పరివాహక ప్రాంతం లోకి వచ్చారు.

4. Entry into India (భారతదేశ ప్రవేశం – 1500 BCE)

సుమారు 1500 BCE సమయంలో ఆర్యులు ఉత్తర–పడమర ఇండియా లోకి ప్రవేశించారు.

మొదట వారు పంజాబ్ ప్రాంతంలో స్థిరపడ్డారు.

తరువాత గంగా–యమునా మైదానాల వైపు విస్తరించారు.

ఈ కాలాన్ని వేద కాలం (Vedic Period) అంటారు.

5. Aryan Society & Culture (సామాజిక–సాంస్కృతిక లక్షణాలు)

Language

వారు సంస్కృతం అనే భాష మాట్లాడేవారు.

ఇది ప్రపంచ ప్రసిద్ధ Indo-European language family కు చెందినది.

Religion

సహజ దేవతలను పూజించే

ఇంద్రుడు

అగ్ని

వారుుణుడు

సూర్యుడు

వంటివారు.

Lifestyle

గుర్రపు రథాలు

యుద్ధ నైపుణ్యం

పశు సంపద (గోవులు) ముఖ్యమైనవి

తెగలుగా (tribes) జీవనం

కుటుంబం మరియు వంశం ప్రధానమైనవి

6. Their Contribution (వారిచే అభివృద్ధి)

ఆర్యులు భారతదేశంలో

వేదాలు

యజ్ఞ పద్ధతులు

సంప్రదాయ భాషలు

సామాజిక నిర్మాణాలు (వర్ణవ్యవస్థ)

వంటి అవశేషాలను విడిచారు.

7. Final Summary (చివరి సారాంశం)

ఆర్యులు Alps పర్వతాల పశ్చిమ ప్రాంతంలోని యూరేషియన్ స్టెప్పెస్ నుండి వచ్చారు.

వాతావరణ మరియు జీవన మార్పుల కారణంగా వారు ప్రమాదకరమైన దీర్ఘ వలసలు ప్రారంభించారు.

వారు ఇరాన్ → హిందూకుష్ → సింధు లోయ మార్గంగా భారతదేశానికి చేరుకున్నారు.

వారి రాకతో భారతీయ వేద సంస్కృతి రూపుదిద్దుకుంది.

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

C17E.States cms

CONTINENTS

🇮🇳 భారతదేశంలోని రాష్ట్రాలు మరియు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు

 (States and Union Territories of India)

🗺️ మొత్తం:

28 రాష్ట్రాలు (States)

8 కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు (Union Territories)

🌾 భారతదేశం – రాష్ట్రాల జాబితా (28 States):

సంఖ్య రాష్ట్రం పేరు (తెలుగులో) రాజధాని

1️⃣ ఆంధ్రప్రదేశ్ అమరావతి

2️⃣ తెలంగాణ హైదరాబాద్

3️⃣ తమిళనాడు చెన్నై

4️⃣ కేరళ తిరువనంతపురం

5️⃣ కర్ణాటక బెంగళూరు

6️⃣ మహారాష్ట్ర ముంబై

7️⃣ గుజరాత్ గాంధీనగర్

8️⃣ రాజస్థాన్ జైపూర్

9️⃣ మధ్యప్రదేశ్ భోపాల్

🔟 ఉత్తరప్రదేశ్ లక్నో

11 బీహార్ పట్నా nitish

12 పశ్చిమ బెంగాల్ కోల్‌కతా

13 ఒడిశా భువనేశ్వర్

14 అస్సాం దిస్పూర్

15 పంజాబ్ చండీగఢ్

16 హర్యానా చండీగఢ్

17 హిమాచల్ ప్రదేశ్ శిమ్లా

18 ఉత్తరాఖండ్ డెహ్రాడూన్

19 జార్ఖండ్ రాంచీ

20 ఝార్ఖండ్ రాంచీ

21 ఛత్తీస్‌గఢ్ రాయ్‌పూర్

22 గోవా పణజి

23 మేఘాలయ షిల్లాంగ్

24 మణిపూర్ ఇంఫాల్

25 మిజోరాం ఐజవాల్

26 నాగాలాండ్ కోహిమా

27 సిక్కిం గాంగ్‌టాక్

28 అరుణాచల్ ప్రదేశ్ ఇటానగర్

🏛️ కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు (Union Territories – 8):

సంఖ్య -ప్రాంతం- రాజధాని

1️⃣ ఢిల్లీ న్యూ ఢిల్లీ

2️⃣ పుదుచ్చేరి పుదుచ్చేరి

3️⃣ లడఖ్ లేహ్

4️⃣ జమ్మూ & కాశ్మీర్ శ్రీనగర్ / జమ్మూ

5️⃣ ఆండమాన్ & నికోబార్ ద్వీపాలు పోర్ట్ బ్లెయిర్

6️⃣ లక్షద్వీప్ కవరత్తి

7️⃣ దాద్రా & నగర్ హవేలీ సిల్వాసా

8️⃣ దమన్ & దీవ్ దమన్

State.                CM

Rajastan - sri  bhajanlal 

Andhrapradesh - sri N chandra babu nayudu

C20.వేదాలు – బ్రాహ్మణాలు

వేదాలు – బ్రాహ్మణాలు  (Brahmanas)

వేదాల తర్వాతి భాగాన్ని బ్రాహ్మణాలు అంటారు.

ఇవి వేద మంత్రాల అర్థం, యజ్ఞ పద్ధతి, పూజా విధానాలు వివరించే గ్రంథాలు.

1. వేదాల నిర్మాణం

ప్రతి వేదం నాలుగు భాగాలు కలిగి ఉంటుంది:

వేదాలు – సంహితలు (Samhitas)

సంహితలు అనేవి వేదాల ప్రధాన భాగం.

ఇవి మంత్రాలు, సూక్తాలు, ప్రార్థనలు, స్తోత్రాలు కలిగిన ప్రాథమిక గ్రంథాలు.

వేదాలలో ఉన్న మొదటి భాగమే సంహితలు.

1. వేదాల నిర్మాణం (4 Parts of Vedas)

ప్రతి వేదం సాధారణంగా 4 భాగాలుగా ఉంటుంది:

1. సంహితలు – మంత్రాలు

2. బ్రాహ్మణాలు – యజ్ఞ పద్ధతులు

3. ఆరణ్యకాలు – ధ్యానం, తపస్సు

4. ఉపనిషత్తులు – తత్వశాస్త్రం

ఇవన్నింటిలో అత్యంత పూర్వం మరియు ముఖ్యమైనది సంహితలు.

2. నాలుగు వేదాలు మరియు వాటి సంహితలు

1. ఋగ్వేద సంహితా (Rigveda Samhita)

మొత్తం 1,028 సూక్తాలు

ప్రధానంగా దేవతల స్తోత్రాలు

అగ్ని, ఇంద్ర, వాయు, వరుణ వంటి దేవతలను స్తుతించే మంత్రాలు

ప్రపంచంలోని అత్యంత ప్రాచీన గ్రంథం

విషయం: భక్తి, ఋతువు, ప్రకృతి, యజ్ఞం, దేవతలు

2. యజుర్వేద సంహితా (Yajurveda Samhita)

రెండు భాగాలు:

శుక్ల యజుర్వేద సంహితా

కృష్ణ యజుర్వేద సంహితా

విషయం:

యజ్ఞాలలో ఉచ్చరించే మంత్రాలు

హోమ పద్ధతులు

అగ్నికార్యాలు ఎలా చేయాలో వివరాలు

👉 ఇది యజ్ఞ శాస్త్ర గ్రంథం.

3. సామవేద సంహితా (Samaveda Samhita)

సంగీత వేదం

పాడే మంత్రాలు

స్వరాలు, రాగాలు

ఎక్కువగా ఋగ్వేద మంత్రాలనే స్వర రూపంలో ఇక్కడ ఉపయోగిస్తారు

👉 భారతీయ సంగీతానికి పునాది ఇదే.

4. అథర్వవేద సంహితా (Atharvaveda Samhita)

గృహ యజ్ఞాలు

ఆరోగ్యం, శాంతి మంత్రాలు

దైనందిన జీవనానికి సంబంధించిన ప్రార్థనలు

విద్య, రాజ్యం, వైద్యానికి సంబంధించిన మంత్రాలు

👉 ఇది “శాంతి వేదం” అని కూడా పిలుస్తారు.

3. సంహితల లక్షణాలు

మంత్రాల సమాహారం

దేవతా స్తోత్రాలు

యజ్ఞంలో ఉపయోగించే ప్రార్థనలు

ప్రపంచం, ప్రకృతి, జీవితం గురించి ప్రాచీన జ్ఞానం

4. విద్యార్థులకు సులభమైన ఉదాహరణ

ఒక వేదాన్ని ఒక పెద్ద వంటపుస్తకం అనుకుంటే:

సంహితలు = వంటకాలు (recipes)

ప్రధాన భాగం ఇదే.

సారాంశం (Conclusion)

సంహితలు వేదాల హృదయం.

ఇవి వేల సంవత్సరాల నాటి మంత్రాలు, జ్ఞానం, ప్రార్థనల సమాహారం.

ప్రతి వేదానికి ప్రత్యేకమైన సంహిత ఉంటుంది.

2. బ్రాహ్మణాలు – యజ్ఞాలు ఎలా చేయాలి

3. ఆరణ్యకాలు – అడవిలో చేసే ధ్యాన పద్ధతులు

ఇదిగో వేదాలు – ఆరణ్యకాలు గురించి చాలా చిన్న, సింపుల్ BRIEF మీ స్కూల్ ప్రాజెక్ట్‌కు సరిపోయేలా:

ఆరణ్యకాలు (Aranyakas) వేదాల మూడవ భాగం.

"అరణ్యం" అంటే అడవి.

అడవుల్లో గురువులు శిష్యులకు బోధించిన ధ్యాన, తపస్సు సంబంధిత వేద జ్ఞానాన్ని ఆరణ్యకాలు అంటారు.

ఇవి యజ్ఞాల బాహ్య పద్ధతులకంటే, వాటి అంతరార్థం, ధ్యానం, ఆత్మజ్ఞానం గురించి చెప్పే గ్రంథాలు.

ప్రతి వేదానికి ప్రత్యేకమైన ఆరణ్యకాలు ఉన్నాయి—

ఉదా: ఐతరేయ ఆరణ్యకం (ఋగ్వేదం), తైత్తిరీయ ఆరణ్యకం (యజుర్వేదం).

సంహితలు మరియు బ్రాహ్మణాల తర్వాత, ఆరణ్యకాలు ధ్యానం మరియు తత్వశాస్త్రానికి సేతగా పనిచేస్తాయి.

4. ఉపనిషత్తులు – తాత్విక జ్ఞానం

ఇందులో రెండవ భాగం బ్రాహ్మణాలు.

2. బ్రాహ్మణాలు అంటే ఏమిటి?

వేద మంత్రాలను ఎలా ఉపయోగించాలి అని చెప్పే గ్రంథాలు

ముఖ్యంగా యజ్ఞాలు, హోమాలు, పూజా విధులను వివరించేవి

యాజులు (పూజారులు) పాటించాల్సిన నియమాలు ఇందులో ఉంటాయి

👉 ఉపయోగం:

యజ్ఞం చేసే సమయంలో ఏ మంత్రం ఎప్పుడు ఉచ్చరించాలి

ఏ పదార్థం అగ్నికి అర్పించాలి

ఏమి ఫలితం వస్తుంది

ఇవి అన్నీ బ్రాహ్మణాలు చెబుతాయి.

3. ప్రతి వేదానికి ఉన్న బ్రాహ్మణాలు

1. ఋగ్వేదం

ఐతరేయ బ్రాహ్మణం

కౌషీతకీ బ్రాహ్మణం

2. యజుర్వేదం

శతపథ బ్రాహ్మణం (అత్యంత ప్రసిద్ధ)

తైత్తిరీయ బ్రాహ్మణం

3. సామవేదం

పంచవింశ బ్రాహ్మణం

జైమినీయ బ్రాహ్మణం

4. అథర్వవేదం

గోపథ బ్రాహ్మణం

4. బ్రాహ్మణాల లక్షణాలు

మంత్రాల ప్రాయోగిక అర్థం

యజ్ఞాలలో చేసే క్రతువులు

దేవతల కథలు

ధర్మ నియమాలు

అగ్నిహోత్ర, అశ్వమేథ, రాజసూయ వంటి యజ్ఞాల వివరణ

5. విద్యార్థులకు సింపుల్ ఉదాహరణ

ఉదాహరణకు మీరు “అగ్ని హోత్రం” అనే యజ్ఞం చేస్తారనుకోండి:

మంత్రం – సంహితలో ఉంటుంది

యజ్ఞం ఎలా చేయాలి – బ్రాహ్మణంలో ఉంటుంది

అంటే ఒకటి జ్ఞానం, రెండోది పద్ధతి.

సారాంశం (Conclusion)

వేదాలలోని మంత్రాలను సమాజంలో, యజ్ఞాల్లో ఎలా ఉపయోగించాలో వివరించే గ్రంథాలే బ్రాహ్మణాలు.

వీటి సహాయంతో వేదాలు ప్రాయోగికంగా ఉపయోగపడతాయి.

C19.ఇక్కడ భారతదేశం యొక్క పురాతన భాషలు

🟦 భారతదేశం పురాతన భాషలు – వివరంగా

భారతదేశంలో భాషల చరిత్ర ఎంతో పురాతనమైనది. వేదాల కాలం నుండి బౌద్ధ కాలం వరకు అనేక భాషలు అభివృద్ధి చెందాయి. ఇవి ప్రధానంగా రెండు విభాగాలు:

1. ఆర్య భాషలు (Indo-Aryan)

2. ద్రావిడ భాషలు (Dravidian)

ఇప్పుడు ప్రధాన పురాతన భాషలను ఒక్కోటి వివరంగా చూద్దాం.

1. సంస్కృతం (Sanskrit)

కాలం: వేద కాలం (సుమారు క్రీస్తుపూర్వం 1500 నుండి)

ప్రకృతి: ఆర్య భాష.

లక్షణాలు:

అత్యంత సిస్టమాటిక్, వ్యాకరణం పాణిని రాసిన “అష్టాధ్యాయి” ఆధారంగా.

వేదాలు, ఉపనిషత్తులు, రామాయణం, మహాభారతం వంటి గ్రంథాల భాష.

ప్రాముఖ్యం:

భారతీయ తత్వశాస్త్రం, వేదాంతం, యోగ, ఆయుర్వేదానికి మూల భాష.

2. పాలి (Pali)

కాలం: క్రీస్తుపూర్వం 5వ శతాబ్దం నుండి.

ప్రకృతి: ప్రజలు మాట్లాడే ప్రాకృత భాష.

లక్షణాలు:

బుద్ధుడు ఉపయోగించిన భాష.

థేరవాడ బౌద్ధ గ్రంథాలు (త్రిపిటకాలు) ఈ భాషలో రాయబడ్డాయి.

ప్రాముఖ్యం:

శ్రీలంక, మయన్మార్, థాయ్‌లాండ్ వంటి దేశాల్లో ఇప్పటికీ ధర్మభాష.

3. మగధీ (Magadhi Prakrit)

కాలం: క్రీస్తుపూర్వం 6వ శతాబ్దం నుండి.

ప్రకృతి: ప్రాకృత భాష.

లక్షణాలు:

మగధ రాజ్యంలో మాట్లాడిన భాష.

ఆధికంగా బౌద్ధులు, జైనులు ఈ భాషను ఉపయోగించారు.

ఆశోకుడి శాసనాలు చాలావరకు మగధీ ఆధారిత ప్రాకృతంలో ఉన్నాయి.

ప్రాముఖ్యం:

ఆధునిక భాషలైన బెంగాలీ, ఒరియా, అస్సామీ భాషలకు మూలం.

4. ప్రాకృతం (Prakrit)

కాలం: క్రీస్తుపూర్వం 3వ శతాబ్దం – క్రీస్తుశకం 6వ శతాబ్దం.

ప్రకృతి: సంస్కృతం నుండి వచ్చిన, ప్రజా భాషల సమూహం.

లక్షణాలు:

కఠినమైన సంస్కృత పదాలు సులభంగా మార్చుకుని మాట్లాడే భాష.

మహారాష్ట్ర, రాజస్థాన్, బీహార్ వంటి ప్రాంతాలలో వివిధ రకాల ప్రాకృతాలు.

రకాలు:

శౌరసేనీ

మగధీ

మహారాష్ట్రీ

అర్ధమాగధీ

ప్రాముఖ్యం:

జైన గ్రంథాలలో విస్తృతంగా ఉపయోగించారు.

అనేక ఆధునిక ఇండో-ఆర్య భాషలకు పునాది.

5. అర్ధమాగధీ (Ardhamagadhi)

ప్రకృతి: మగధీ ప్రాకృతం యొక్క ఒక రూపం.

లక్షణాలు:

జైన ధర్మ గురువులు ఉపయోగించిన భాష.

జైన అగమాలు ఈ భాషలో ఉన్నాయి.

ప్రాముఖ్యం:

జైన ధర్మ ప్రచారం ఈ భాష ద్వారా జరిగింది.

6. తమిళం (Tamil)

కాలం: కనీసం క్రీస్తుపూర్వం 5వ శతాబ్దం నుండి.

ప్రకృతి: ద్రావిడ భాష.

లక్షణాలు:

ప్రపంచంలోనే అత్యంత ప్రాచీన & ఇంకా మాట్లాడే భాషలలో ఒకటి.

సంఘ సాహిత్యం, తిరుక్కురళ్ వంటి గ్రంథాలు ఈ భాషలో రాయబడ్డాయి.

ప్రాముఖ్యం:

భారతీయ ద్రావిడ సంస్కృతి, సాహిత్యం, సంగీతానికి ప్రాముఖ్య భాష.

7. బ్రాహ్మీ లిపి (Brahmi Script)

(భాష కాదు, కాని భారతదేశంలోని పురాతన లిపి)

కాలం: క్రీస్తుపూర్వం 3వ శతాబ్దం.

లక్షణాలు:

ఆశోక శాసనాలు ఈ లిపిలో రాయబడ్డాయి.

అన్ని ఆధునిక భారతీయ లిపుల (తెలుగు, హిందీ, కన్నడ, బెంగాలీ మొదలైనవి) కి మూల లిపి.

✔️ సారాంశం

భారతదేశం ప్రధాన పురాతన భాషలు:

సంస్కృతం, పాలి, మగధీ, ప్రాకృతం, అర్ధమాగధీ, తమిళం

అలాగే బ్రాహ్మీ అన్ని భారతీయ లిపులకి మూలం.

C18.బుద్ధుడి కాలంలో కులవ్యవస్థ

1. Society in Buddha’s time

బుద్ధుడి కాలంలో సమాజం

In ancient India, society was divided into four castes:

భారతదేశంలో సమాజం నాలుగు కులాలుగా విభజించబడింది:

1. Brahmins – priests, scholars

బ్రాహ్మణులు – పూజారి, పండితులు

2. Kshatriyas – kings, warriors

క్షత్రియులు – రాజులు, యోధులు

3. Vaishyas – merchants, farmers

వైశ్యులు – వ్యాపారులు, రైతులు

4. Shudras – servants, labourers

శూద్రులు – సేవకులు, కూలీలు

Untouchables (చండాలులు) కూడా ఉండేవారు, అత్యంత తక్కువగానే చూడబడేవారు.

2. Buddha’s view on caste

కులవ్యవస్థపై బుద్ధుడి అభిప్రాయం

Buddha strongly opposed caste discrimination.

బుద్ధుడు కులవివక్షను తీవ్రంగా వ్యతిరేకించాడు.

✔ “A person becomes noble by actions, not by birth.”

✔ “మనిషి జన్మతో కాదు – గుణాల వల్ల గొప్పవాడవుతాడు.”

He accepted people from all castes into the Sangha.

అన్ని కులాల వారినీ సంగంలోకి తీసుకున్నాడు.

Examples:

Sunita (సునీత) – a low-caste sweeper who became a monk

Upali (ఉపాలి) – a barber who became a senior monk

3. Buddhism removed caste inside the Sangha

బౌద్ధ సంగంలో కులం ఉండేది కాదు

Equal respect to all

అందరికీ సమాన గౌరవం

Same rules, same food, same dress

అదే నియమాలు, అదే భోజనం, అదే వస్త్రం

No higher or lower

ఎవ్వరూ ఉన్నతులు – తక్కువలు కాదు

This was revolutionary equality at that time.

ఆ కాలంలో ఇది విప్లవాత్మక సమానత్వం.

4. Conclusion

సారాంశం

Caste existed in Buddha’s time.

But Buddha rejected caste and created an equal society.

బుద్ధుడి కాలంలో కులవ్యవస్థ బలంగా ఉండేది.

కానీ బుద్ధుడు కులాన్ని తిరస్కరించి సమ సమాజాన్ని ఏర్పరిచాడు.

01BA.చారిత్రిక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు

                  చారిత్రిక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు 

      1 సమాజం వసుదైకకుటుంబం నమూన. తాత్వికులు సమాజం తో మమేకమై వారి కాలచక్రపరిధిని దాటి ఆలోచించారు .  సమాజానికి నూతనమార్గాన్ని నిర్దేశించారు .

-Chinta Ramamohan

2."There are no facts, only interpretations."- Friedrich Nietzsche (1844-1900)

3.అజ్ఞానపు టంధయుగంలొ ఆకలిలొ,ఆవేశంలో తెలియని ఏ తీవ్రశక్తులో నడిపిస్తే నడిచి మనుష్యులు అంతా తమప్రయోజకత్వం తామేభువికధినాధులమని స్థాపించిన సామ్రాజ్యాలునిర్మించిన క్రుత్రిమ చట్టాలు ఇతరేతర శక్తులు లేస్తే పడిపోయెను పెకమేడలై పరస్పరం సంఘర్షించినశక్తులతో చరిత్ర పుట్టెను.

4.నేను సైతం ప్రపంచానికి సమిధనొక్కటి ఆహుతిచ్చాను

నేను సైతం విశ్వ వ్రుష్టికి అశృఉవొక్కటి ధారవోసాను

నేను సైతం భువన ఘోషకు వెర్రి గొంతుక విచ్చి మొసానూ -శ్రీ శ్రీ 

1.బుద్డుడు - (563 - 483 BCE) :

(గతి తార్కిక భౌతిక వాదం)

ప్రతీత్య సమోత్పదం 

2.సోక్రటీస్ (469 - 399 BCE)  నిన్నునీవు తెలుసుకో

(method of arriving at truth )

3.స్పొర్టకస్ - (71 BCE) తిరుగుబాటు 

 ( the first revolutionist in the history )

4.జీసస్ - మానవసంబంధాలు 

 ( human relations )

5.వేమన - (1650  రాయలసీమ ) భావవిప్లవం 

6.కారల్ మార్క్స్ - (1818 - 1883 ) కమ్యూనిజం 

(చారిత్రిక గతి తార్కిక భౌతిక వాదం)

7.ఫ్రౌయిడ్ - (1856 - 1939) మనోవిశ్లేషణ (psychoanalysis)

8.లెనిన్ - కమ్యూనిజం (1872 - 1924) పెట్టుబడిదారి విధానం యొక్క అంత్యదశ సామ్రాజ్యవాదం

(the last refuge of capitalisum is imperialisom )

9.స్టాలిన్ - కమ్యూనిజం (1879 -1953) రాజ్యరహిత సమాజం 

(The Legacy of Statelessness)

10.మావొ - (1893 - 1976) *కమ్యూనిజం

( సాంస్కృతిక విప్లవం )

 (cultural revolution)

తాత్వికుల భావాలు,భావజాలాలు వారిని మనమధ్య సజీవంగా ఉంచుతాయి.

చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు 

 1.బుద్ధుడు - (563 - 483 BC)

ప్రతిత్యసముత్పాద/పటిచ్చసముప్పద

కార్యకారణత్వం 

ఒక దాని కారణంగా మరొకటి జరగడం

(గతి తార్కిక భౌతిక వాదం) 

2.సోక్రటీస్ (469 - 399 BCE) 

నిన్నునీవు తెలుసుకో 

 (method of arriving at truth )

ఎరుక తో జీవితం సాగాలని తన జీవితాన్నే ఫణంగా పెట్టి చరిత్ర గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికుడు 

3.స్పోర్టకస్ - (71 BC) తిరుగుబాటు 

అతను ఓడిపోయాడు చనిపొయాడు క్రీస్తు కి పూర్వమే పుట్టాడు గిట్టాడు . కానీ అతని పేరు చెప్తే దోపిడీదారులందరికీ బెదురు. ఎందుకా ? వారు శ్రామికవర్గాల జనాన్ని పందులకంటే హీనంగా చూస్తారు . కానీ ఆజనాలు ఉగ్రనరసింహులుగా మారి విజృంభించగలరన్న సత్యాన్ని చరిత్రలో మొదటిసారిగా చెప్పినవాడు స్పోర్టకస్.(రాచకొండ విశ్వనాధశాస్త్రి)

4.జీసస్ - మానవసంబంధాలు 

మాటలకు, ప్రభోదాలకు,నీతి సూక్తులకు చరిత్ర గతినే మార్చేంత బలం ఉంటుందా? తప్పక ఉంటుంది. అన్నది యేసుప్రభువు జీవితాన్నిబట్టి తెలుస్తుంది. ఒకరోజున శిష్యులంతా తగవులాడుకొంటున్నారు.తమలోఎవరు గొప్ప? అన్నది తేల్చుకోవాలన్న వాళ్ళ ప్రయాస .వాళ్ళని ప్రభువు తనవద్దకు పిలిచి మీలోగొప్పవాడుగా,నాయకుడుగా ఉండగోరువారు ముందు మంచి పరిచారకుడుగా ఉండాలి.నేనుకూడా ఈ లోకానికి పరిచారంచేయించుకోడానికి రాలేదు,పరిచర్య చేయడానికే వచ్చానని ప్రభోదిచాడు.

5.వేమన - (1650 రాయలసీమ )

(సామ్య వాద ) భావవిప్లవం 

తనకాలపు సామాజికనైనా చైతన్య దృష్టితో కవిత్వం చెప్పిన తొలి తెలుగు కవి వేమన్న. అదే దృష్టితో రచన చేస్తున్న ఈనాటి కవులు తమకన్నా పూర్వుల సంప్రదాయాన్ని తెలుసుకోవడం ఆరోగ్యకరమే గాక అవసరమని కూడా కోరుకుంటున్నాం. వెనకటి మంచిని జీర్ణించుకొని కొత్త పరిస్థితులను గుర్తించి ముందు చూపుతో రచనలు చేయటం ఈనాటి రచయితల కర్తవ్యం.

తన కాలాన్ని మించి కొన్ని విషయాల్లో ముందుకు చూడగలిగిన కవిగా వేమన్నను మనం గౌరవించాలి. 

విగ్రహారాధనను వ్యతిరేకించాడు. శైవ వైష్ణవ మతాలవారి ఆర్భాటాలను, వారి దురాచారాలను, మోసాలను బట్టబయలు చేశాడు. చిలుక పలుకుల చదువులను విమర్శించాడు. కాకులకు పిండాలు పెట్టటం వంటి మూర్ఖాచారాలను తీవ్రంగా ఖండించాడు. శ్రమశక్తిలోనే సర్వమూ ఉన్నది అనేంత నిశిత పరిశీలన చెయ్యగలిగిన వేమన్న మామూలు కవి, తనకాలపు ఛత్రంలో ఇమడని గొప్ప కవి.

వేమన్న రచనా మార్గంలో మూడు అంశాలు గుర్తించవచ్చు.

 1.ప్రజలభాషలో ప్రచారంగా ఉన్న పదాలను, మాండలికాలను ప్రయోగించి ప్రజలకు సన్నిహితమైన రచన చెయ్యటం. 2.చెప్పదలచుకున్న భావాన్ని తగిన విస్తీర్ణంలోనే క్లుప్తంగా చెప్పటం. 3.ఊహలోనుంచికాక జీవితం నుంచి ఉపమానాలను ఏరుకోవటం. కవితా దృక్పథం విషయంలో మాత్రమే కాక రచనా విధానంలో కూడా వేమన్న ఆదర్శం నుంచి ఈనాటి కవులు నేర్చుకోవలసింది చాలా ఉందని దృఢంగా భావిస్తున్నాం.- చేకూరి రామారావు 

6.కారల్ మార్క్స్ - (1818 - 1883) 

కమ్యూనిజం (చారిత్రిక గతి తార్కిక భౌతిక వాదం)

"తత్వవేత్తలు ప్రపంచాన్ని పరిపరి విధాల నిర్వచించారు. కావలసింది దాన్ని మార్చడం " .సోషలిస్టు విప్లవం తీసుకురాగలిగింది కార్మికవర్గం మాత్రమే.నడచిన చరిత్ర యావత్తు వర్గ పోరాటాల చరిత్రే.మానవాళిని దోపిడీనుండి విముక్తి చేసే కర్తవ్యానికి శ్రామికవర్గాన్ని సమాయత్తం చేయాలి ! పీడనను , ఆకలిమంటలను , యుధ్దాన్ని నిర్మూలించాలి .శతాబ్దాల క్రమంలో "పెట్టుబడి" ఎలాగుపడిందీ,పెంపొందిందీ కారల్ మార్క్స్వవర్ణించాడు. "నఖశిఖ పర్యంతం,దాని ప్రతి అణువు రుధిరంతో తడిసి " పుట్టిందన్నాడు .( దాస్ క్యాపిటల్ ) వ్యక్తిగత ఆస్తి ప్రసక్తిలేని సమాజంలో మాత్రమే దారిద్ర నిర్మూలన సాధ్యమని ఎంగెల్స్ సూత్రీకరించాడు.ఈనాటి పెట్టుబడిదారులు సమకూర్చుకున్న సంపదలు - బానిసలు యజమానులు లేదా ఫ్యూడల్ ప్రభువులు అర్ధబానిసల శ్రమను దోచుకొని గడించినదానికన్నా భిన్నమేంకాదు . ఈ రకరకాల దోపిడీల మధ్య వ్యత్యాసం తిఫలమివ్వకుండా శ్రమను కొల్లగొట్టే విధానంలో తేడా మాత్రమే .ఈనాటి బూర్జువా సమాజం లోగడ వున్న వాటికన్నా మెరుగైందేమీకాదు .అపార జనసందోహాన్ని అత్యల్పసంఖ్యాకులు దోచుకునేందుకు అవకాశమిస్తున్న మహా భీకర వ్యవస్థ ఇది.

7.ఫ్రౌయిడ్ - (1856 - 1939) మనోవిశ్లేషణ )

వ్యక్తుల ఆలోచనలు మరియు ఆచరణలపై మానసిక క్షోభ, సంఘర్షణలు, మరియు అసంతృప్తి ప్రభావం చూపుతాయని సూచించాడు.

స్వేచ్ఛ లో బాధ్యత ఉంటుంది

ఫ్రాయిడ్ ను చదవడమంటే మనల్ని మనం చదవడమే,ఫ్రాయిడ్ ను తెలుసుకోవడమంటే మన గురించి మనం తెలుసు కోవడమే.మన అంతరంగ సంఘర్షణ..ఫ్రాయిడ్,

ద్వందభావాల పెనుగులాట..ఫ్రాయిడ్

అస్పష్టాస్పష్ట కలల డికోడ్..ఫ్రాయిడ్,

అర్ధం కాని మన మనస్సు..ఫ్రాయిడ్ 

పురాణాల్లోంచి గాలించి సిగ్మండ్ అనే చక్రవర్తి పేరు పెట్టుకుందట వాళ్ళమ్మ.

భౌతికార్ధంలో అతడు చక్రవర్తి కాక పోయినా మనస్సు అనే మరో ప్రపంచాన్ని పాలించాడు.అన్వేషించాడు దాని లోతులు కనుక్కుని శిఖరం ఎత్తుకు

ఎదిగాడు. ఆస్ట్రియాకు చెందిన ఈసైక్రియాటిస్ట్ సైకో ఎనాలసిస్ అనే కొత్తదారి పరచి స్టడీస్ ఆఫ్ హిస్టిరియా

ది ఇంటర్ప్రిటేషన్ ఆఫ్ డ్రీమ్స్ 

ది ఇగో అండ్ ది ఇడ్  

త్రి ఎస్సేస్ ఆన్ది థియరీ ఆఫ్ సెక్సువాలిటి బియాండ్ ద ప్లెజర్ 

ప్రిన్సిపుల్ లాంటి పుస్తకాలను వెలువరించాడు

ప్రపంచాన్ని తీవ్రంగా ప్రభావితం చేసిన

వ్యక్తుల్లో ఒకడిగా చరిత్రకెక్కాడు

8.లెనిన్ - కమ్యూనిజం (1872 - 1924) పెట్టుబడిదారి విధానం యొక్క అంత్యదశ సామ్రాజ్యవాదం

లెనిన్ అనే పేరుతో ప్రసిద్ధుడైన వ్లాదిమిర్ ఇల్యీచ్ ఉల్యొనోవ్ (ఆంగ్లం: Vladimir Ilyich Ulyanov, Lenin, Влади́мир Ильи́ч Улья́нов, vlʌˈdʲimʲɪr ɪˈlʲitɕ uˈlʲanəf, Ленин) 

(ఏప్రిల్ 22, 1870 – జనవరి 21, 1924), రష్యా విప్లవ నాయకుడు, కమ్యూనిస్ట్ రాజకీయ వేత్త. ఇతడు 1917లో జరిగిన అక్టోబర్ విప్లవం ప్రధాన నాయకుడు. రష్యన్ సోవియట్ సోషలిస్ట్ రిపబ్లిక్ లేదా 'బోల్షెవిస్ట్ రష్యా' దేశానికి మొదటి అధినేత. 1922వరకు ఆ పదవిలో కొనసాగాడు. కార్ల్ మార్క్స్ ప్రతిపాదించిన మార్క్సిజమ్‌కు ఇతడు కూర్చిన మార్పులతో కలిపి ఆ సిద్ధాంతాన్ని లెనినిజమ్ లేదా మార్క్స్సిజమ్-లెనినిజమ్ అని అంటారు.

9.స్టాలిన్ - కమ్యూనిజం (1879-1953) 

రాజ్యరహిత సమాజం

Stalin's Legacy of Statelessness)

Joseph Stalin

10.మావొ - (1893 - 1976) *కమ్యూనిజం

( సాంస్కృతిక విప్లవం )

చరిత్రను మలిచిన తాత్వికులు

1. బుద్ధుడు (Buddha – 563–483 BCE)

సారాంశం (Essence): ప్రతిత్యసముత్పాదం – కారణం ఉంటే ఫలితం వస్తుంది; అన్ని విషయాలు పరస్పరాధీనంగా ఉంటాయి.

మార్గం (Way): ధ్యానం, విచారణ ద్వారా స్వీయ అన్వేషణ చేసి, సత్యాన్ని గ్రహించాడు.

ఎరుక (Awareness): దుఃఖానికి మూలం అజ్ఞానం మరియు తృష్ణ.

2. సోక్రటీస్ (Socrates – 469–399 BCE)

సారాంశం (Essence): “నిన్ను నీవు తెలుసుకో.”

మార్గం (Way): ప్రశ్నలతో సత్యాన్వేషణ (Socratic Method).

ఎరుక (Awareness): జీవితం అంటే నిరంతరం నేర్చుకోవడం.

3. స్పార్టకస్ (Spartacus – ~71 BCE)

సారాంశం (Essence): అణచివేతకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు.

మార్గం (Way): దాసులను ఏకతాటిపైకి తెచ్చి, స్వేచ్ఛ కోసం పోరాడాడు.

ఎరుక (Awareness): సాధారణ ప్రజలు కూడా శక్తివంతులవుతారని చూపించాడు.

4. యేసు క్రీస్తు (Jesus Christ – ~4 BCE–30 CE)

సారాంశం (Essence): ప్రేమ, క్షమ, సేవ – ఇవే జీవితం యొక్క సారాం.

మార్గం (Way): ఉపమానాల ద్వారా బోధించి, తానే మాదిరిగా జీవించాడు.

ఎరుక (Awareness): సేవే daiవం – ఇతరులకు సేవ చేయడమే ఆధ్యాత్మికత.

లూకా 23:34

“తండ్రీ, వీరిని క్షమించుము; వీరు ఏం చేయుచున్నారో విరెరుగరు.”

5. వేమన (Vemana – ~1650, రాయలసీమ)

సారాంశం (Essence): bhava viplavam సామాజిక చైతన్యం, సమానత్వం, మూఢనమ్మకాలపై విమర్శ.

మార్గం (Way): సులభమైన భాషలో పద్యాల ద్వారా ప్రజలకు బోధించాడు.

ఎరుక (Awareness): శ్రమలోనే సత్యం ఉంది; ఆర్భాటం, కపటత్వం శూన్యం.

6. సిగ్మండ్ ఫ్రాయిడ్ (Sigmund Freud – 1856–1939)

సారాంశం (Essence): SEX LEADSLIFE ,మనిషి ప్రవర్తనలో అవచేతన ప్రభావం.

మార్గం (Way): స్వప్న విశ్లేషణ, మానసిక చికిత్స (Psychoanalysis).

ఎరుక (Awareness): ఇడ్–ఇగో–సూపర్ ఇగో మధ్య సమతుల్యతే వ్యక్తిత్వం.

7. కార్ల్ మార్క్స్ (Karl Marx – 1818–1883)

సారాంశం (Essence): శ్రమిక వర్గ పోరాటమే చరిత్ర 

మార్గం (Way): కాపిటలిజంపై విమర్శించి, సమానత్వ సమాజాన్ని ప్రతిపాదించాడు.

ఎరుక (Awareness): “ప్రపంచ కార్మికులారా, ఏకమవ్వండి!”

8. వ్లాదిమిర్ లెనిన్ (Vladimir Lenin – 1870–1924)

సారాంశం (Essence): మార్క్సిజాన్ని ఆచరణలో పెట్టిన విప్లవనాయకుడు.

మార్గం (Way): 1917 రష్యా విప్లవానికి నాయకత్వం వహించాడు.

ఎరుక (Awareness): కార్మిక–రైతుల ఏకత్వమే విప్లవానికి బలం.

9. జోసెఫ్ స్టాలిన్ (Joseph Stalin – 1878–1953)

సారాంశం (Essence): ఒక దేశంలో సోషలిజం – క్రమశిక్షణ, పారిశ్రామికీకరణ.

మార్గం (Way): Five-Year Plans, వ్యవసాయ సమీకరణ.

ఎరుక (Awareness): USSRను శక్తివంతమైన శక్తిగా మలిచాడు.

10. మావో జెడాంగ్ (Mao Zedong – 1893–1976)

సారాంశం (Essence): రైతులే విప్లవానికి ఆధారం.

మార్గం (Way): Long March, ప్రజా యుద్ధం.

ఎరుక (Awareness): “రాజకీయ శక్తి తుపాకీ నోటి నుండి పుడుతుంది.”

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

01BC.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు Ambedkar

 “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకం Part 1 – Chapter 1: సిద్ధార్థుని జననం యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1: సిద్ధార్థుని జననం (Chapter 1: Birth of Siddhartha)బోధిసత్త్వుడు గౌతముడు శాక్య వంశానికి చెందిన రాజ కుమారుడు. ఆయన తండ్రి శుద్ధోదనుడు కపిలవస్తు అనే రాజధానిలో శాక్య రాజుగా పాలించేవాడు. శుద్ధోదనుడు ఒక ధర్మాత్ముడిగా, ప్రజల సంక్షేమాన్ని కోరే ఓ మంచి పాలకుడిగా గుర్తించబడతాడు.శుద్ధోదనుడికి మహామాయా దేవి అనే రాణి ఉన్నది. ఆమెకు గర్భం వచ్చింది. గర్భధారణ సమయంలో ఆమె భర్త శుద్ధోదనుని ఇంటికి వెళ్లాలనే కోరిక కలిగింది. అలా ఆమె లుంబిని అనే ఉద్యానవనంలో విశ్రాంతి తీసుకుంటుండగా బోధిసత్త్వుడు జన్మించాడు.జననానికి సంబంధించిన కొన్ని విశిష్టతలు:సిద్ధార్థుడు మానవునిగా పుట్టాడు గాని, మహాపురుష లక్షణాలతో ఉన్నాడని బౌద్ధ గ్రంథాలు చెబుతాయి.పుట్టిన వెంటనే ఏడు అడుగులు వేసినాడని, “ఇహేష మే అంతిమ జన్మ(ఇది నా చివరి జన్మ) అన్నాడని పురాణాలు చెబుతాయి.అతని జన్మ సమయంలో ప్రకృతిలో అనేక శుభ సంకేతాలు కనిపించాయి.అనంతరం కుమారుని జననంతో శుద్ధోదనుడు ఆనందించగా, రాజ్యంలో సంతోష వాతావరణం ఏర్పడింది.ఆ బాలుడికి “సిద్ధార్థ” అని పేరు పెట్టబడింది. ఆ పేరు అర్థం “సాధించినవాడు” లేదా “సిద్ధుడు”.కొన్ని జ్యోతిష్కులు బాలుడి భవిష్యత్తును గూర్చి భవిష్యవాణి చేశారు – అతడు either మహానుభావుడైన చక్రవర్తి లేదా తపస్విగా మారి బుద్ధుడు అవుతాడని.ఇది Chapter 1 యొక్క ప్రధానాంశం. 

ఇక్కడ “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకంలోని Part 1 – Chapter 2: సిద్ధార్థుని బాల్యం (Early Life of Siddhartha) యొక్క తెలుగు సారాంశం ఉంది:భాగం 1 – అధ్యాయం 2: సిద్ధార్థుని బాల్యంసిద్ధార్థుడు తన బాల్యాన్ని రాజకుమారునిగా గడిపాడు. శుద్ధోదనుడు అతని భవిష్యత్తును దృష్టిలో పెట్టుకొని అతనిని రాజుగా తయారు చేయాలని ఆశించాడు. అందుకే రాజకుమారునికి లైపు లోకంలోని బాధలు, తపనలు, వృద్ధాప్యం, మరణం వంటివి కనిపించకుండా చాలా జాగ్రత్తలు తీసుకున్నాడు.రాజకుమారునిగా సిద్ధార్థుడి జీవితం:ఆయన్ని మూడు శృంగారభవనాల్లో ఉంచారు – వసంత, గ్రీష్మ, శిశిర ఋతువుల కోసం ప్రత్యేక మేళానాలతో.రాజకుమారుని ప్రతి కోరికను తీర్చే విధంగా చుట్టూ సుఖాల వాతావరణం కల్పించారు.అతని చుట్టూ అందం, ఆనందం, సంగీతం, నాట్యం మరియు రాజసభ కళలు మాత్రమే ఉండేలా చూసారు.పాఠశాల విద్య:సిద్ధార్థుడు అన్ని విద్యలలో ఎంతో ప్రతిభ కనబరిచాడు. ముఖ్యంగా ధనుర్విద్య, రాజకీర్తి, నైతికతలో నిపుణుడయ్యాడు.బాల్యంలోనే అతని లోతైన ఆలోచనా శక్తి, దయా భావం, నిస్వార్థ జీవన పద్ధతి కనిపించేవి.కలలు – అంతఃచింతన:రాజసభలో పెరిగినప్పటికీ, సిద్ధార్థుడు లోపలి ప్రశ్నలు వెంబడించేవాడు — జీవితం ఎలాంటిది? మానవుని బాధలకు మూలం ఏమిటి?ఇది “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకం నుండి Part 1 – Chapter 3: సిద్ధార్థుని వనవాసం (Siddhartha’s Renunciation) యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1 – అధ్యాయం 3: సిద్ధార్థుని వనవాసం (సంయాసం)బాల్యానంతరం రాజవంశస్థుడిగా అన్ని సుఖాలు అనుభవించినప్పటికీ, సిద్ధార్థుని మనస్సు లోతుగా చింతించేది జీవితం యొక్క వాస్తవాన్ని. అతని జీవితంలో మూడు ముఖ్య సంఘటనలు అతనికి కొత్త దారిని చూపించాయి — ఇవే మూడు దృష్టాంతాలు:1. వృద్ధుడు – శరీర శక్తిలేని వృద్ధుడిని చూసి వృద్ధాప్యం గురించి ఆలోచించాడు.2. రోగి – బాధతో ఉన్న వ్యక్తిని చూసి, మనిషి దుఃఖం, వ్యాధి గురించి తెలుసుకున్నాడు.3. శవయాత్ర – మరణాన్ని చూసి జీవితం తాత్కాలికమని గ్రహించాడు.అలాగే, నాల్గవ దృష్టాంతంగా ఓ సంయాసిని చూశాడు — అతడు ప్రశాంతంగా ఉండటం అతనికి స్పూర్తిని కలిగించింది.సిద్ధార్థుని నిర్ణయం:ఈ సంఘటనలన్నిటి తర్వాత సిద్ధార్థుడు జీవిత మర్మం తెలుసుకోవాలని, సత్యాన్ని అన్వేషించాలని సంకల్పించుకున్నాడు.తన భార్య యశోధర మరియు కుమారుడు రాహూల్ ఉన్నప్పటికీ, వారికి ఎటువంటి అన్యాయం చేయకుండా, రాత్రివేళ స్నేహితుడు చన్నా సహాయంతో రాజభవనం విడిచి వనవాసం ఎంచుకున్నాడు.తన రాజకుశలాన్ని, వస్త్రధారణను త్యాగం చేసి, భిక్షాటన జీవితం ప్రారంభించాడు.ఆధ్యాత్మిక పథంలో ప్రవేశం:సిద్ధార్థుడు ఈ సమయంలో ఎన్నో గురువులను కలుసుకున్నాడు — వారి ధ్యాన పద్ధతులు, శాస్త్ర జ్ఞానాన్ని అధ్యయనం చేశాడు.కానీ ఏ విధానమూ అతనికి సంతృప్తి కలిగించలేదు. కేవలం శరీర శోషణ ద్వారా జ్ఞానం రాదు అని స్పష్టంగా గ్రహించాడు.ఈ అధ్యాయం సిద్ధార్థుడి జీవితం లో కొత్త మలుపు – విరక్తి నుండి ఆత్మోన్నతి దిశగా మొదలైన ప్రయాణంను వివరిస్తుంది.తర్వాతి అధ్యాయం Chapter 4: బోధి సాధన – Enlightenmentఇది “The Buddha and His Dhamma” పుస్తకం నుండి Part 1 – Chapter 4: బోధి సాధన (Enlightenment) యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1 – అధ్యాయం 4: బోధి సాధన (సిద్ధార్థుని జ్ఞానోదయం)ఆధ్యాత్మిక శోధన:వనవాసం తరువాత సిద్ధార్థుడు ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో గాఢంగా తపస్సు చేశాడు.ఆయన మొదట గురువులైన ఆలార కలామా మరియు ఉద్దక రామపుట్ట ల వద్ద తపస్సు మరియు ధ్యానం నేర్చుకున్నాడు. కానీ వారు చూపిన మార్గం కూడా తృప్తిని ఇవ్వలేదు.కఠిన తపస్సు:తరువాత ఆయన శరీరాన్ని బలహీనపరచే అత్యంత కఠిన తపస్సు చేశాడు — రోజుకు ఒక్క ముద్ద తినడం, శరీరాన్ని శోషించుకోవడం వంటి సాధన.ఇది కూడా నిజమైన జ్ఞానాన్ని అందించలేదని గ్రహించి, ఆయన అతి తపస్సు వదిలి మధ్యమ మార్గం (Middle Path) అనే మార్గాన్ని ఎంచుకున్నాడు.సుజాత పాయసం ఘట్టం:అతి తపస్సు మానిన సిద్ధార్థుడికి గ్రామస్తురాలు సుజాత పాయసం ఇచ్చింది — ఇది ఆయన శరీర శక్తిని పునరుద్ధరించింది.దీనికి తరువాత ఆయన బోధి వృక్షం (బోధి చెట్టు) క్రింద ధ్యానానికి కూర్చొన్నాడు.బోధి సిద్ధి:ఆయన పలు దశల్లో ధ్యానం చేశాడు – మాయల స్వరూపాన్ని, శాశ్వతత్వం లేనితనాన్ని, చుట్టూ తిరుగుతున్న జన్మ మరణ చక్రాన్ని వివరంగా పరిశీలించాడు.చివరికి తృప్తి, జ్ఞానం మరియు సమ్యక్ దృష్టి లభించి, ఆయన బుద్ధుడు (జ్ఞానోదయాన్ని పొందినవాడు) అయ్యాడు.ఈ అధ్యాయం బుద్ధుడిగా సిద్ధార్థుడి మార్పును మరియు అన్వేషణలో అసలైన మార్గాన్ని కనుగొనడం వివరంగా తెలియజేస్తుంది.తరువాత అధ్యాయం Chapter 5: ధర్మప్రచారం ప్రారంభం (The Beginning of the Dhamma)ఇది “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకం నుండి Part 1 – Chapter 5: ధర్మప్రచారం ప్రారంభం (The Beginning of the Dhamma) యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1 – అధ్యాయం 5: ధర్మప్రచారం ప్రారంభంబుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన తర్వాత, తన అనుభవాన్ని ఇతరులతో పంచుకోవాలా లేదా అనేది ఆయన ముందున్న పెద్ద ప్రశ్న.ప్రచారం పై ఆలోచన:మొదట బుద్ధుడు ధర్మాన్ని బోధించడానికి ఆసక్తి చూపలేదు. ఎందుకంటే:ఇది సూక్ష్మమైన తత్త్వం — అందరికీ అర్థం కాదు.మానవులు కోపం, మోహం, అజ్ఞానంతో నిండిపోయి ఉంటారు.కానీ బ్రహ్మ దేవుడు (Brahma Sahampati) ప్రత్యక్షమై, బుద్ధుని ప్రార్థించాడు:“ప్రభు! కొన్ని సత్పురుషులు ఉన్నారు – వారు ఆ ధర్మాన్ని అర్థం చేసుకోగలుగుతారు. మీ ధర్మం ప్రచారం చేయండి.”ప్రథమ బోధన (ధర్మచక్ర ప్రవర్తన):బుద్ధుడు ధర్మం బోధించడానికి ఇషిపటన (సారనాథ్) వద్దకు వెళ్లాడు.అక్కడ అయన ప్రాథమిక శిష్యులు అయిన పంచవర్గీయులను బోధించాడు.బుద్ధుడు చెప్పిన మొదటి బోధన:మధ్యమ మార్గం (Neither extreme indulgence nor extreme austerity)చతురార్య సత్యాలు (Four Noble Truths)అష్టాంగిక మార్గం (Eightfold Path)పంచవర్గీయుల మార్గదర్శనం:ఈ బోధన వినగానే ఆ ఐదుగురు సిద్ధార్థుని గురువుగా స్వీకరించారు.మొదటిగా ధర్మాన్ని అంగీకరించిన వారు అంజ్ఞ కొండన్న.అటు తరువాత వారు భిక్షువులుగా (సంఘంగా) మారారు.ఈ అధ్యాయం బుద్ధుడు తన ధర్మాన్ని మొదటిసారిగా ప్రపంచానికి వెల్లడించిన ఘట్టాన్ని వివరంగా తెలియజేస్తుంది — ఇది బౌద్ధ మతపు బీజరూపం అని చెప్పవచ్చు.తర్వాత అధ్యాయం 

Chapter 6: ధమ్మసంఘ ఏర్పడటం (Formation of the Sangha)భాగం 1: బుద్ధుడు – అధ్యాయము 6: మొదటి ఉపదేశంఈ అధ్యాయంలో, డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేడ్కర్ బుద్ధుని మొదటి ఉపదేశం యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరించారు. ఇది బుద్ధుడు తన ఆధ్యాత్మిక సాధనలో పరిపూర్ణతను పొందిన తర్వాత సార్నాథ్ (వారణాసి దగ్గర) లోని ఏక దశలో ఉన్న ఐదు శిష్యులకు ఇచ్చిన ఉపదేశం.అధ్యాయంలోని ముఖ్యాంశాలు:

I. మొదటి ఉపదేశం ఇచ్చిన స్థలం:బుద్ధుడు జ్ఞానోదయాన్ని సాధించిన తర్వాత, జీవితంలోని దు:ఖం మరియు దాని స్వభావాన్ని అర్థం చేసుకున్నాడు. తన మొదటి ఉపదేశాన్ని బుద్ధుడు తన అన్వేషణలో భాగస్వామ్యులు అయిన ఐదు తపస్వులకు ఇచ్చాడు.ఈ ఉపదేశం ఇచ్చిన స్థలం సార్నాథ్ లోని జంతు వనములో జరిగింది, ఇది బౌద్ధ మత చరిత్రలో ఎంతో ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది.

II. మధ్య మార్గం (Madhyama Pratipad):బుద్ధుడు తన ఉపదేశంలో మధ్య మార్గం ను వెల్లడించాడు, ఇది విముక్తి సాధించడానికి కావలసిన మార్గం. ఆయన స్వయంగా, స్వధర్మం మరియు స్వ-వైద్యము అనే రెండు పరిమితులను అంగీకరించి, మానవుడు మితమైన మార్గాన్ని అనుసరించడం ఎంతో అవసరం అని తెలిపాడు.మధ్య మార్గం అంటే అధికత మరియు తక్కువతను మాన్యం చేసి, జ్ఞానం మరియు మెదడును ఆమోదించాలి.

III. నాలుగు ధర్మ సిద్ధాంతాలు (Chattari Ariya Saccani):బుద్ధుడు తన మొదటి ఉపదేశంలో నాలుగు ధర్మ సిద్ధాంతాలు ను ప్రవేశపెట్టాడు, ఇవి బౌద్ధ ధర్మం యొక్క ములసిద్ధాంతాలు.

1. ధర్మం యొక్క ధర్మం (Dukkha): జీవితంలో బాధ, పీడలు, మరియు మరణం వంటి బాధాకరమైన అనుభవాలు ఉంటాయి.

2. బాధ యొక్క కారణం (Samudaya): ఆత్మకోరికలు మరియు అనుసరణలతో, మానవులు బాధను సృష్టిస్తారు.

3. బాధ పరిష్కారం (Nirodha): బాధకు పరిష్కారం సాధించబడుతుంది.

4. పరిష్కారం మార్గం (Magga): ఆరేళ్ళ మార్గం ద్వారా సాధనను పొందడం.

IV. ఆరేళ్ళ మార్గం (Ariya Atthangika Magga):బుద్ధుడు, ఆరేళ్ళ మార్గం అనే మార్గాన్ని తెలిపాడు, ఇది ధర్మం, ఆచారాలు మరియు మానసిక సాధన ద్వారా సమాధానాన్ని చేరవలసిన మార్గం.ఆరేళ్ళ మార్గం యొక్క ఎంట్రీలు:

1. సరైన అవగాహన (Samma Ditthi)

2. సరైన ఆలోచన (Samma Sankappa)

3. సరైన మాట (Samma Vaca)

4. సరైన చర్య (Samma Kammanta)

5. సరైన జీవన విధానం (Samma Ajiva)

6. సరైన కృషి (Samma Vayama)

7. సరైన జ్ఞానం (Samma Sati)

8. సరైన ధ్యానం (Samma Samadhi)

V. మొదటి ఉపదేశం యొక్క ప్రాముఖ్యత:ఈ ఉపదేశం బౌద్ధ మతం యొక్క బునియాది క్రమాన్ని స్థాపించింది. ఇది బుద్ధుని బౌద్ధ మతాన్ని ప్రపంచంలో ప్రచారం చేయడంలో తొలి కఠినమైన మెట్టు.ఈ ఉపదేశం వ్యక్తిగత బాధకు పరిష్కారం సాధించడం, పరిగణన, జ్ఞానం, మరియు మానసిక నియంత్రణ ద్వారా విముక్తిని అందిస్తుంది.ఈ అధ్యాయం బుద్ధుని బౌద్ధ మతం యొక్క ప్రాథమిక సాధన మార్గాన్ని సూచిస్తుంది, ఇది జీవనోపకారం మరియు సాధనలో ప్రతి వ్యక్తికి సాధ్యం మరియు ప్రామాణిక మార్గం అవుతుంది.

01BB.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు

చారిత్రిక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు

1.బుద్దుడు - (563 - 483 BCE)

     గతి తార్కిక భౌతికవాదం 

సమాజం వసుదైకకుటుంబం నమూన. తాత్వికులు సమాజంతో మమేకమై వారి కాలచక్రపరిధిని దాటి ఆలోచించారు . సమాజానికి నూతనమార్గాన్ని నిర్దేశించారు 

అజ్ఞానపు టంధయుగంలొ ఆకలిలొ,ఆవేశంలో తెలియని ఏ తీవ్రశక్తులో నడిపిస్తే నడిచి మనుష్యులు అంతా తమప్రయోజకత్వం తామేభువికధినాధులమని స్థాపించిన సామ్రాజ్యాలునిర్మించిన క్రుత్రిమ చట్టాలు ఇతరత్రా శక్తులు లేస్తేనే పెకమేడలై పరస్పరం సంఘర్షించిన శక్తులతో చరిత్ర పుట్టింది. 

నేను సైతం ప్రపంచానgniకి సమిధనొక్కటి ఆహుతిచ్చాను

నేను సైతం విశ్వ వృష్టికి అశృవువొక్కటి ధారవోసాను

నేను సైతం భువన ఘోషకు వెర్రి గొంతుక viచ్చి మొసానూ) -శ్రీ శ్రీ 

తాత్వికుల భావాలు, భావజాలాలు కాల పరంపరలో మన మధ్య సజీవంగా ఉంటాయి. 

బుద్ధుడు (563 - 483 BCE)  

ప్రతిత్యసముత్పాద,

పటిచ్చసముప్పద

(కార్యకారణత్వం )

(ఒక దాని కారణంగా మరొకటి జరగడం)

తనకాలపు పరిస్తుతుల మానసిక సంఘర్షణ లోనుంచి స్వీయ సాక్షాత్కారం,స్వీయ ప్రభోదాన్ని పొందాడు. ప్రపంచానికి ఒక నూతన మార్గాన్ని నిర్దేశించాడు.

తన ముందు తరం యొక్క భావాలు భావజాలాల నుండి నూతన భావజాలాన్ని ప్రపంచానికి 

అందించి తరువాత తరాల తాత్వికులకు,తత్త్వవేత్తలకు మార్గం సుగమం చేయడమే కాకుండా తన ముందు, తర్వాత తరాల వారికీ వారధి గా నిలిచాడు.

బుద్ధుడి జీవిత కథ | Life of the Buddha

1. జననం మరియు శాక్య వంశం | Birth and Shakya Lineage

బుద్ధుడు (గౌతమ బుద్ధుడు) ఇ.సా.పూ. 563 లో లుంబినిలో జన్మించాడు. ఆయన తండ్రి శుద్ధోదనుడు శాక్యుల రాజు. తల్లి మాయాదేవి, జననానికి కొన్ని రోజులకు ముందు మరణించింది.

2. బాల్యం మరియు రాజభవనం | Childhood and Palace Life

బాల్యంలో బుద్ధుడు రాజభవనంలోనే జీవించాడు. బయటి ప్రపంచం యొక్క బాధలు, వేదనలు తెలియకుండా ఉంచబడ్డాడు.

3. నాలుగు దృశ్యాలు | Four Sights

ఒక రోజు బయటికి వెళ్ళి బుద్ధుడు నాలుగు దృశ్యాలను చూశాడు: వృద్ధుడు, అనారోగ్యంతో బాధపడే వ్యక్తి, మృతదేహం, తపస్వి. ఇవి జీవిత నిస్సారతను తెలియజేశాయి.

4. రాజభవనాన్ని విడిచిపెట్టు | Great Renunciation

29వ ఏట తన భార్య యశోదర మరియు కుమారుడు రాహులను వదిలి బుద్ధుడు రాజభవనాన్ని విడిచాడు.

5. తపస్సు మరియు ధ్యానం | Austerity and Meditation

ఆరేళ్లు తపస్సు చేసిన తర్వాత మాధ్యమ మార్గాన్ని అనుసరించవలసిన అవసరం బుద్ధుడు గ్రహించాడు.

6. బోధి సాధన | Enlightenment

బోధ్ గయలో బోధి వృక్షం కింద ధ్యానం చేసి 35వ ఏట బుద్ధుడయ్యాడు.

7. తొలి బోధన | First Sermon

సార్నాథ్ వద్ద తన తొలి బోధన ఇచ్చాడు — ధర్మచక్ర ప్రవర్తనం.

8. జీవితాంతం మరియు పరినిర్వాణం | Final Days and Parinirvana

80 ఏళ్ల వయస్సులో బుద్ధుడు కుశీనగరంలో పరినిర్వాణాన్ని పొందాడు.

9. ధర్మ పరంపర | Legacy of Teachings

బుద్ధుడు బోధించిన ధర్మం ప్రపంచమంతటా వ్యాపించింది. బుద్ధం, ధమ్మం, సంఘం అనే త్రిరత్నాలు బౌద్ధమతానికి కేంద్ర బిందువులయ్యాయి.

బౌద్ధం తాత్విక చింతన –  

Buddhist Philosophical Thought

1. బుద్ధుని ముఖ్య సిద్ధాంతాలు – Key Doctrines of the Buddha

అనిత్యత: అన్నీ మారిపోతాయి. (Impermanence: All things will change.)

అనాత్మ: శాశ్వత ఆత్మ లేదు. 

(No permanent soul/self)

ప్రతిత్యసముత్పాదం: ప్రతి కార్యానికి కారణం. (Dependent Origination: Every effect has a cause.)

2. త్రిరత్నాలు – Three Jewels

బుద్ధం శరణం గచ్చామి: బుద్ధుని ఆశ్రయం. 

(I take refuge in the Buddha)

ధమ్మం శరణం గచ్చామి: ధర్మాన్ని ఆశ్రయం. (I take refuge in the Dhamma – teachings.)

సంఘం శరణం గచ్చామి: బిక్షు సంఘాన్ని ఆశ్రయం. (I take refuge in the Sangha – monastic community.)

3. నాలుగు సత్యాలు 

Four Noble Truths

దుఃఖం: జీవితం బాధలతో నిండిపోతుంది. (Suffering exists in life.)

కారణం: మన కోరికలే బాధలకు మూలం. (Desire is the cause of suffering.)

పరిష్కారం: కోరికలు లేకుండా చేస్తే బాధ ఉండదు. 

(Elimination of desire leads to end of suffering.)

మార్గం: అష్టాంగ మార్గం ద్వారా విముక్తి. (Freedom is attained through the Eightfold Path.)

4. పంచశీల సూత్రాలు – Five Precepts

హింస చేయకూడదు. (Do not harm living beings.)

దొంగతనం చేయకూడదు. (Do not steal.)

అవాంఛిత లైంగిక ప్రవర్తన వదలాలి. (Avoid sexual misconduct.)

అబద్ధం చెప్పకూడదు. (Do not lie.)

మత్తు పదార్థాలు వాడకూడదు. (Avoid intoxicants.)

5. అష్టాంగ మార్గం – Eightfold Path

సమ్యక్ దృష్టి: సత్యం అవగాహన 

(Right View – Understanding truth)

సమ్యక్ సంకల్పం: సరైన సంకల్పం 

(Right Intention – Commitment to ethics and self-improvement)

సమ్యక్ వాక్కు: నిజమైన మాటలు 

(Right Speech – Avoiding lies and harm)

సమ్యక్ కర్మ: సద్గుణ చర్య 

(Right Action – Ethical conduct)

సమ్యక్ ఆజీవిక: ధర్మబద్ధ జీవనం 

(Right Livelihood – Honest living)

సమ్యక్ వ్యాయామం: మానసిక నియంత్రణ (Right Effort – Cultivating positive states)

సమ్యక్ స్మృతి: జాగ్రత్తగా జీవనం 

(Right Mindfulness – Awareness)

సమ్యక్ సమాధి: ధ్యాన ఏకాగ్రత 

(Right Concentration – Meditative focus)

6. దశ పారమితలు – Ten Perfections

దాన: దాతృత్వం (Generosity)

శీల: నైతికత (Morality)

ఖాంతి: సహనం (Patience)

వీర్యం: శ్రమ (Energy/Effort)

ధ్యానం: ధ్యాన అభ్యాసం (Meditation)

ప్రజ్ఞా: జ్ఞానం (Wisdom)

ఉపేక్షా: సమభావం (Equanimity)

సత్యం: సత్యవాదిత (Truthfulness)

ఆదిత్థాన: సంకల్ప బలం (Resolution)

మైత్రీ-కరుణ: ప్రేమ, దయ (Loving-kindness & Compassion)

అష్టాంగ మార్గం (Eightfold Path) ను బౌద్ధ గ్రంథాలు మూడు భాగాలుగా (3 భాగాలు) విభజిస్తాయి.

1. శీల (Sīla – నీతి / ఆచరణ)

సమ్మా వాచ (సరియైన మాట)

సమ్మా కమ్మంత (సరియైన క్రియ / ఆచరణ)

సమ్మా ఆజీవం (సరియైన జీవనోపాధి)

👉 ఇది నైతిక జీవనం, సమాజానికి హాని కలిగించని ప్రవర్తన.

2. సమాధి (Samādhi – ఏకాగ్రత / ధ్యానం)

సమ్మా వ్యాయామం (సరియైన ప్రయత్నం)

సమ్మా సతి (సరియైన స్మృతి / జాగ్రత్త)

సమ్మా సమాధి (సరియైన ధ్యానం / ఏకాగ్రత)

👉 ఇది మనస్సును నియంత్రించడం, ధ్యానం ద్వారా స్థిరత పొందడం.

3. ప్రజ్ఞ (Paññā – జ్ఞానం / బోధి)

సమ్మా దిట్ఠి (సరియైన దృష్టి)

సమ్మా సంకప్ప (సరియైన సంకల్పం)

👉 ఇది నిజమైన జ్ఞానం, దుఃఖం కారణాన్ని గ్రహించడం, విముక్తి మార్గాన్ని అర్థం చేసుకోవడం.

📌 కాబట్టి అష్టాంగ మార్గం ని మూడు శ్రేణులుగా ఇలా గుర్తుంచుకోవచ్చు:

శీల – సమాధి – ప్రజ్ఞ ✨

సమ్మా సతి (సరియైన స్మృతి / Right Mindfulness) అష్టాంగ మార్గంలోని సమాధి భాగం లోని ఒక ముఖ్యమైన సాధన.

అర్థం:

“స్మృతి” అంటే జాగ్రత్తగా గుర్తుంచుకోవడం, అవగాహనలో ఉండటం.

గతంలో మునిగిపోకుండా, భవిష్యత్తు ఆలోచనల్లో మునిగిపోకుండా, ప్రస్తుత క్షణంలో పూర్తి జాగ్రత్తగా ఉండటం.

**

బౌద్ధంలో సమ్మా సతి అంటే:

చతురసతి పఠ్ఠాన (Four Foundations of Mindfulness) మీద జాగ్రత్తగా అవగాహన కలిగించడం.

1. కాయానుపశ్యన – శరీరంపై స్మృతి

శ్వాసపై జాగ్రత్తగా దృష్టి పెట్టడం (ఆనాపాన సతి).

శరీర కదలికలు, నడక, కూర్చోవడం, తినడం మొదలైన వాటిని అవగాహనతో గమనించడం.

2. వేదనానుపశ్యన – అనుభూతులపై స్మృతి

సుఖం, దుఃఖం, తటస్థ భావనలను అవి వచ్చిన క్షణంలోనే గమనించడం.

3. చిత్తానుపశ్యన – మనస్సుపై స్మృతి

కోపం, లోభం, భయం, శాంతి వంటి మనోభావాలను అవి ఉన్నట్లుగానే గుర్తించడం.

4. ధమ్మానుపశ్యన – ధర్మంపై స్మృతి

ధర్మబోధనలను, నిజస్వరూపాన్ని అవగాహన చేయడం.

ఉపయోగం:

మనస్సు చెదరిపోకుండా, మాయలో పడకుండా ప్రస్తుతంలో నిలిపే శక్తి.

క్రమంగా శాంతి, ఏకాగ్రత, జ్ఞానం పెంపొందిస్తుంది.

నిర్వాణానికి దారితీసే బలమైన పునాది.

“సమ్మా సతి” అంటే మనం ఏమి చేస్తున్నామో, ఏమి ఆలోచిస్తున్నామో, ఏమి అనుభవిస్తున్నామో అవగాహనతో గమనించడం – అదే జాగ్రత్త జీవనం. 

భావన (మానవ సంబంధాలు మరియు మానవ వనరుల అభివృద్ధి)