హంపీ అనేది కర్ణాటక రాష్ట్రంలో తుంగభద్ర నదీ తీరాన ఉన్న ఒక ప్రాచీన నగరం. ఇది విజయనగర సామ్రాజ్యం రాజధానిగా ఉండింది. ఈ నగరం 14వ శతాబ్దంలో హరిహర మరియు బుక్క అనే వారు స్థాపించిన విజయనగర సామ్రాజ్యానికి కేంద్రంగా అభివృద్ధి చెందింది.
చారిత్రక విశేషాలు:
హంపీ నగరం 1336లో ఏర్పడింది. ఇది ఆ కాలంలో ప్రపంచంలోనే అత్యంత ధనిక నగరాల్లో ఒకటిగా చెప్పబడేది.
కృష్ణదేవరాయులు పాలనలో హంపీ అత్యున్నత స్థితికి చేరింది. ఆయన హంపీకి మేధాసంపత్తిని, కళను, సైనిక శక్తిని తెచ్చారు.
హంపీలో ఉన్న విట్టల దేవాలయం, విజయ విఠల ఆలయంలోని సంగీత స్తంభాలు, హజార రామాలయం, లోతస మహల్, స్టోన్చెరియట్ వంటి కట్టడాలు శిల్పకళకు నిదర్శనాలు.
పతనం:
1565లో తాళికోట యుద్ధంలో విజయనగర సామ్రాజ్యం ఓడిపోయింది. అనంతరం హంపీ నగరం బాగా నాశనం చేయబడింది.
ప్రస్తుతం:
హంపీ యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ స్థలంగా గుర్తించబడింది. ఇది భారతీయ సంస్కృతి, కట్టడకళ, శిల్ప సంపదకు ప్రతీకగా నిలిచింది. హంపీ పర్యటన ద్వారా భారత గర్వకారణమైన చరిత్రను అనుభవించవచ్చు.
హంపి రాజుల వంశావళి
సంగమ వంశం
(1336–1485)
| రాజు పేరు | పాలన సంవత్సరాలు |
|---|---|
| హరిహర I | 1336–1356 |
| బుక్కా I | 1356–1377 |
| హరిహర II | 1377–1404 |
| విరూపాక్ష రాయ I | 1404–1405 |
| బుక్కా II | 1405–1406 |
| దేవరాయ I | 1406–1422 |
| రామచంద్ర రాయ | 1422 |
| వీర విజయ బుక్కా రాయ | 1422–1424 |
| దేవరాయ II | 1424–1446 |
| మల్లికార్జున రాయ | 1446–1465 |
| విరూపాక్ష రాయ II | 1465–1485 |
| ప్రౌఢ రాయ | 1485 |
సాళువ వంశం
(1485–1505)
| రాజు పేరు | పాలన సంవత్సరాలు |
|---|---|
| సాళువ నరసింహ | 1485–1491 |
| తిమ్మ భూపాల | 1491 |
| నరసింహ రాయ II | 1491–1505 |
తుళువ వంశం
(1491–1570)
| రాజు పేరు | పాలన సంవత్సరాలు |
|---|---|
| తుళువ నరస నాయక | 1491–1503 |
| వీర నరసింహ రాయ | 1503–1509 |
| కృష్ణదేవరాయ | 1509–1529 |
| అచ్యుత దేవరాయ | 1529–1542 |
| వెంకట I | 1542 |
| సదాశివ రాయ | 1542–1570 |
అరవీడు వంశం
(1542–1646)
| రాజు పేరు | పాలన సంవత్సరాలు |
|---|---|
| అలియ రామ రాయ | 1542–1565 |
| తిరుమల దేవరాయ | 1565–1572 |
| శ్రీరంగ I | 1572–1586 |
| వెంకటపతి రాయ (వెంకట II) | 1586–1614 |
| శ్రీరంగ II | 1614 |
| రామ దేవరాయ | 1617–1632 |
| వెంకట III | 1632–1642 |
| శ్రీరంగ III | 1642–1646 |
