లత సాహిత్యం – ఒక పరిశీలన

You know all secrets of this earthly sphere,
Why then remain a prey to empty fear?
You cannot bend things to your will, but yet
Cheer up for the few moments you are here!

ఈ భూలోక రహస్యములు నీకు తెలిసినపుడు,

అయినప్పటికీ, ఎందుకు భయపడుతున్నావు?

నువ్వు నీవు ఆశించినట్లుగా విషయాలను మార్చలేవు,

కానీ, కొద్ది క్షణాలపాటు ఉన్నావు కదా, ఆనందంగా ఉండు!

TENNETI  LATHA

 ప్రముఖ పారసీ కవి, గణిత శాస్త్రవేత్త, మరియు తత్వవేత్త "ఓమర్ ఖయ్యామ్" (Omar Khayyam).

ఉమర్ ఖయ్యామ్ – ప్రముఖ పర్షియన్ కవి, గణిత శాస్త్రవేత్త

పరిచయం:

ఉమర్ ఖయ్యామ్ (Omar Khayyam, 1048-1131 CE) మధ్యయుగం కాలంలో పేరు గాంచిన పర్షియన్ కవి, గణిత శాస్త్రవేత్త, ఖగోళ శాస్త్రవేత్త, తత్వవేత్త. ఆయన "రుబాయత్ ఆఫ్ ఒమర్ ఖయ్యామ్" (Rubaiyat of Omar Khayyam) అనే నాలుగు పంక్తుల కవితల (Quatrains) సంకలనంతో ప్రపంచ ప్రఖ్యాతి పొందారు. ఈ కవితల్లో జీవిత తాత్వికత, ఆనందం, అనిత్యత్వం, మద్యం (వైన్) ప్రాముఖ్యత వంటి విషయాలు వ్యక్తమయ్యాయి.

1. ఉమర్ ఖయ్యామ్ జీవిత చరిత్ర

జననం: 18 మే 1048, నిషాపూర్ (ప్రస్తుతం ఇరాన్‌లో ఉంది).

విద్య: గణిత శాస్త్రం, ఖగోళ శాస్త్రం, తత్వశాస్త్రంలో ప్రావీణ్యం.

మృతి: 4 డిసెంబర్ 1131.

2. గణిత, ఖగోళ శాస్త్రంలో కృషి

1. జ్యామితి & ఆల్జెబ్రా:

త్రీడీ గణిత, బహుపద సమీకరణాల పరిష్కారంలో విశేష కృషి.

"Treatise on Demonstration of Problems of Algebra" అనే గ్రంథాన్ని రచించారు.

2. కాలమానం & నక్షత్ర శాస్త్రం:

ఖయ్యామ్ ఆధ్వర్యంలో "జలాలి క్యాలెండర్" రూపొందించబడింది.

ఇది ఆ కాలపు గణిత శాస్త్ర పరిశోధనలో అత్యంత ఖచ్చితమైన క్యాలెండర్‌గా నిలిచింది.

3. రుబాయత్ (Rubaiyat) – ఉమర్ ఖయ్యామ్ కవిత్వం

"రుబాయ్" అనగా నాలుగు పంక్తులతో కూడిన కవితా రీతిని సూచిస్తుంది. ఖయ్యామ్ రాసిన రుబాయత్‌లో ముఖ్యంగా జీవిత తాత్వికత, ఆనందం, ఆనందభోగాలు, మరణం గురించి తాత్విక చింతన కనిపిస్తుంది.

ప్రసిద్ధ రుబాయ్ (ఇంగ్లీష్ అనువాదం - ఎడ్వర్డ్ ఫిట్జెరాల్డ్):

"A Book of Verses underneath the Bough,

A Jug of Wine, a Loaf of Bread—and Thou

Beside me singing in the Wilderness—

Oh, Wilderness were Paradise enow!"

(అర్థం: ఒక మంచి పుస్తకం, ద్రాక్షా రసం, తినే అన్నం, ప్రియమైన వ్యక్తి ఉంటే అదే పరమానందం!)

4. తాత్విక దృక్పథం & విమర్శలు

ఖయ్యామ్ కొన్ని కవితల్లో అధ్యాత్మికతను, మతాన్ని ప్రశ్నించారు.

మరికొన్ని కవితల్లో మతాన్ని సపోర్ట్ చేశారు.

అందుకే ఆయనను కొందరు నాస్తికుడిగా, మరికొందరు ఆధ్యాత్మిక తత్వవేత్తగా భావించారు.

5. ఉమర్ ఖయ్యామ్ ప్రభావం

ప్రపంచవ్యాప్తంగా "Rubaiyat of Omar Khayyam" అనేక భాషల్లో అనువాదమైంది.

కవిత్వంలో భోగవాద తత్వానికి, జీవన సారథ్యం గురించి ఆలోచించడానికి ఆయన కవిత్వం ప్రేరణ కలిగించింది.

ఆధునిక గణిత శాస్త్ర అభివృద్ధికి ఆయన చేసిన కృషి గొప్పదిగా ప్రశంసించబడింది.

సారాంశం:

ఉమర్ ఖయ్యామ్ కవిత్వంలో తాత్వికత, గణితంలో నైపుణ్యం, ఖగోళ శాస్త్రంలో ప్రతిభ కలిగిన గొప్ప మేధావి. ఆయన జీవితంలోని ప్రతి అంశం సందేహించే తత్వం, పరిశోధనా దృష్టి, ఆనందభోగాల గురించి చింతనతో నిండి ఉంది.

ఓమర్ ఖయ్యామ్ రుబాయత్ – తెలుగు అనువాదం

1. జీవితం గురించి

English:

"The moving finger writes, and having writ,

Moves on; nor all thy piety nor wit

Shall lure it back to cancel half a line,

Nor all thy tears wash out a word of it."

తెలుగు అనువాదం:

"ఆడిన వేలి రాయగానే, మళ్ళీ ఆగదు,

నీ భక్తి, నీ తెలివి కూడా,

ఒక అక్షరాన్నైనా తిరిగి రాయించలేవు,

నీ కన్నీళ్లతో సైతం, రాసినదాన్ని చెరిపేయలేవు."

(భావం: జీవితంలో గతం తిరిగి రాదు. కాబట్టి చింతించకుండా ముందుకు సాగాలి.)

2. ఆనందం & పరలోకం గురించి

English:

"A Book of Verses underneath the Bough,

A Jug of Wine, a Loaf of Bread—and Thou

Beside me singing in the Wilderness—

Oh, Wilderness were Paradise enow!"

తెలుగు అనువాదం:

"ఒక మంచి గ్రంథం, చెట్టు నీడలో ఆసనస్థుడిని,

ఒక కల్లు సీసా, కొద్దిపాటి అన్నం,

నాతో పాటుగా నీవుంటే,

ఇది స్వర్గమే, ఇంకెందుకు పరలోకం?"

(భావం: భవిష్యత్తును ఆశిస్తూ ప్రస్తుత ఆనందాన్ని వదులుకోవద్దు. ప్రస్తుతమే ఆనందించు!)

3. కాలం & మృత్యువు గురించి

English:

"Come, fill the Cup, and in the fire of Spring,

The Winter Garment of Repentance fling:

The Bird of Time has but a little way

To fly—and Lo! the Bird is on the Wing."

తెలుగు అనువాదం:

"రా, గిన్నె నింపి, వసంతం వేడెక్కిన వేళ,

శీతాకాలపు వ్యర్థ విచారాలను మరిచిపో!

కాల పక్షి కేవలం కొద్దిగా ఎగురుతుంది,

ఇదిగో, అది ఇప్పటికే రెక్కలు చాపింది!"

(భావం: జీవితకాలం చాలా చిన్నది. బాధలలోనే గడిపేయకుండా ఆనందించు.)

రుబాయత్ లోని ముఖ్య సందేశం

గతాన్ని మరిచిపో, భవిష్యత్తును అధికంగా ఆలోచించకు.

ప్రస్తుతాన్ని ఆనందించు.

మృత్యువు అన్నది సత్యం, దాన్ని భయపడక జీవించు.

మత పరమైన భయాలు, నమ్మకాలను ప్రశ్నించు.

ఓమర్ ఖయ్యామ్ రుబాయత్ లోని భావాలు బౌద్ధ తత్వం, శరణాగతి సిద్ధాంతం, జీవన తాత్వికతకు దగ్గరగా ఉంటాయి.

లత తన నవల గాలిపడగలు-నీటి బుడగలులో వేశ్య ల దుర్భర బ్రతుకు చిత్రించారు. వారు మగాళ్ళ వద్ద అనుభవించే హింస, వారికి సంక్రమించే వ్యాధుల గురించి చర్చించారు. ఎంత నిరసన వ్యక్తమయినా, ఆమె ఇదే విషయాన్ని తన రక్త పంకం అనే నవలలో మరింత లోతుగా విశ్లేషించారు. మోహనవంశీ, అంతరంగ చిత్రం అనే నవలలలో ఈమె జీవితానికి సంబంధించిన కొన్ని సన్నివేశాలు తెలుస్తాయి. 1980 లో ఈమె రామాయణ విషవృక్ష ఖండన అనే పుస్తకాన్ని రంగనాయకమ్మ రామాయణవిషవృక్షానికి విమర్శ-గ్రంథంగా వ్రాసారు. రామాయణ విషవృక్షం, కవిసమ్రాట్ విశ్వనాథ సత్యనారాయణ రచించిన రామాయణ కల్పవృక్షానికి విమర్శ అని కొందరి వాదన. ప్రియతముడు అనే నవల హైదరాబాదు ఆరవ నిజాము మీర్ మహ్బూబ్ ఆలీ ఖాన్ జీవితం ఆధారంగా వ్రాసారు. లత ప్రకారం, ఆవిడ మాటల్లోనే, "నేను 105 నవల లు, 700 రేడియో నాటకాలు , 100 చిన్నికథలు , పది రంగస్థల నాటకాలు , 5 సంపుటాల సాహిత్య వ్యాసాలు , రెండు సంపుటాల సాహిత్య విమర్శలు , ఒక సంపుటి "లత వ్యాసాలు", ఇంకా 25 చరిత్రకందని ప్రేమకథలు అనే కవితలు వ్రాసాను."

పరసిక భాష అంటే పర్షియన్ (Persian) లేదా ఫార్సీ (Farsi) భాష. ఇది ఇరాన్, ఆఫ్ఘనిస్తాన్ (అక్కడ దారీగా పిలుస్తారు), మరియు తజికిస్తాన్ (అక్కడ తజిక్‌గా పిలుస్తారు)ల్లో ప్రధానంగా మాట్లాడే భాష.

పర్షియన్ భాషకు గొప్ప సాహిత్య పరంపర ఉంది. ప్రముఖ కవులు జలాలుద్దీన్ రూమీ, హఫీజ్, ఫిర్దౌసీ వంటి వారు ఈ భాషలో అద్భుతమైన కవిత్వాన్ని రాశారు.

పర్షియన్ (ఫార్సీ) భాష గురించి కొన్ని ముఖ్యాంశాలు:

1. భాషా ప్రాముఖ్యత:

పర్షియన్ భాషకు ఐతిహాసిక ప్రాముఖ్యత ఉంది. ఇది ప్రాచీన కాలంలో పర్శియా సామ్రాజ్యపు అధికార భాషగా ఉపయోగించబడింది.

ప్రస్తుతం, ఇది ప్రధానంగా మూడు దేశాల్లో మాట్లాడబడుతుంది:

ఇరాన్ - ఫార్సీగా పిలుస్తారు.

ఆఫ్ఘనిస్తాన్ - దారీగా పిలుస్తారు.

తజికిస్తాన్ - తజీక్‌గా పిలుస్తారు, అయితే ఇది సిరిలిక్ లిపిలో వ్రాయబడుతుంది.

2. లిపి:

పర్షియన్ భాష అరబిక్ లిపిని ఉపయోగిస్తుంది, కాని కొన్ని అదనపు అక్షరాలు ఉన్నాయి.

దాని లిపి కుడి నుండి ఎడమకు వ్రాయబడుతుంది.

3. వ్యాకరణం:

పర్షియన్ వ్యాకరణం తేలికైనదిగా పరిగణించబడుతుంది, ఎందుకంటే లింగ భేదాలు లేవు (ఉదాహరణకు, హిందీ/సంస్కృతంలో ఉన్నట్టు "పులింగం", "స్త్రీలింగం" అనే భేదాలు లేవు).

క్రియాపదాల సంధి కూడా సులభం. ఉదాహరణకు, "మ్యా రఫ్తమ్" అంటే "నేను వెళ్ళాను."

4. సాహిత్యం:

పర్షియన్ సాహిత్యానికి ప్రాచీనకాలం నుండి గొప్ప వారసత్వం ఉంది.

ప్రముఖ కవులు:

ఫిర్దౌసీ - "షాహ్‌నామే" రచయిత, ఇది ఇరాన్ ఇతిహాస కావ్యం.

రూమీ - మిస్టిక్ కవి, తన సూత్ర సాహిత్యంతో ప్రపంచ ప్రసిద్ధి పొందాడు.

హఫీజ్ - తన గజలులతో పేరుపొందాడు.

సాదీ - తన నైతిక కథలతో ప్రసిద్ధి పొందాడు.

5. భాషా ప్రభావం:

పర్షియన్ భాష భారత ఉపఖండంపై కూడా ప్రభావం చూపింది.

ఉర్దూ భాషలో పర్షియన్ పదాలు విస్తృతంగా ఉన్నాయి.

పర్షియన్ సాహిత్య శైలులు హిందీ మరియు ఉర్దూ కవిత్వంపై కూడా ప్రభావం చూపాయి.