01BA.చారిత్రిక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు

చారిత్రిక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు 

      1 సమాజం వసుదైకకుటుంబం నమూన. తాత్వికులు సమాజం తో మమేకమై వారి కాలచక్రపరిధిని దాటి ఆలోచించారు .  సమాజానికి నూతనమార్గాన్ని నిర్దేశించారు .

-Chinta Ramamohan

2."There are no facts, only interpretations."- Friedrich Nietzsche (1844-1900)

3.అజ్ఞానపు టంధయుగంలొ ఆకలిలొ,ఆవేశంలో తెలియని ఏ తీవ్రశక్తులో నడిపిస్తే నడిచి మనుష్యులు అంతా తమప్రయోజకత్వం తామేభువికధినాధులమని స్థాపించిన సామ్రాజ్యాలునిర్మించిన క్రుత్రిమ చట్టాలు ఇతరేతర శక్తులు లేస్తే పడిపోయెను పెకమేడలై పరస్పరం సంఘర్షించినశక్తులతో చరిత్ర పుట్టెను.

4.నేను సైతం ప్రపంచానికి సమిధనొక్కటి ఆహుతిచ్చాను

నేను సైతం విశ్వ వ్రుష్టికి అశృఉవొక్కటి ధారవోసాను

నేను సైతం భువన ఘోషకు వెర్రి గొంతుక విచ్చి మొసానూ -శ్రీ శ్రీ 

1.బుద్డుడు - (563 - 483 BCE) :

(గతి తార్కిక భౌతిక వాదం)

ప్రతీత్య సమోత్పదం 

2.సోక్రటీస్ (469 - 399 BCE)  నిన్నునీవు తెలుసుకో

(method of arriving at truth )

3.స్పొర్టకస్ - (71 BCE) తిరుగుబాటు 

 ( the first revolutionist in the history )

4.జీసస్ - మానవసంబంధాలు 

 ( human relations )

5.వేమన - (1650  రాయలసీమ ) భావవిప్లవం 

6.కారల్ మార్క్స్ - (1818 - 1883 ) కమ్యూనిజం 

(చారిత్రిక గతి తార్కిక భౌతిక వాదం)

7.ఫ్రౌయిడ్ - (1856 - 1939) మనోవిశ్లేషణ (psychoanalysis)

8.లెనిన్ - కమ్యూనిజం (1872 - 1924) పెట్టుబడిదారి విధానం యొక్క అంత్యదశ సామ్రాజ్యవాదం

(the last refuge of capitalisum is imperialisom )

9.స్టాలిన్ - కమ్యూనిజం (1879 -1953) రాజ్యరహిత సమాజం 

(The Legacy of Statelessness)

10.మావొ - (1893 - 1976) *కమ్యూనిజం

( సాంస్కృతిక విప్లవం )

 (cultural revolution)

తాత్వికుల భావాలు,భావజాలాలు వారిని మనమధ్య సజీవంగా ఉంచుతాయి.

చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు 

 1.బుద్ధుడు - (563 - 483 BC)

ప్రతిత్యసముత్పాద/పటిచ్చసముప్పద

కార్యకారణత్వం 

ఒక దాని కారణంగా మరొకటి జరగడం

(గతి తార్కిక భౌతిక వాదం) 

2.సోక్రటీస్ (469 - 399 BCE) 

నిన్నునీవు తెలుసుకో 

 (method of arriving at truth )

ఎరుక తో జీవితం సాగాలని తన జీవితాన్నే ఫణంగా పెట్టి చరిత్ర గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికుడు 

3.స్పోర్టకస్ - (71 BC) తిరుగుబాటు 

అతను ఓడిపోయాడు చనిపొయాడు క్రీస్తు కి పూర్వమే పుట్టాడు గిట్టాడు . కానీ అతని పేరు చెప్తే దోపిడీదారులందరికీ బెదురు. ఎందుకా ? వారు శ్రామికవర్గాల జనాన్ని పందులకంటే హీనంగా చూస్తారు . కానీ ఆజనాలు ఉగ్రనరసింహులుగా మారి విజృంభించగలరన్న సత్యాన్ని చరిత్రలో మొదటిసారిగా చెప్పినవాడు స్పోర్టకస్.(రాచకొండ విశ్వనాధశాస్త్రి)

4.జీసస్ - మానవసంబంధాలు 

మాటలకు, ప్రభోదాలకు,నీతి సూక్తులకు చరిత్ర గతినే మార్చేంత బలం ఉంటుందా? తప్పక ఉంటుంది. అన్నది యేసుప్రభువు జీవితాన్నిబట్టి తెలుస్తుంది. ఒకరోజున శిష్యులంతా తగవులాడుకొంటున్నారు.తమలోఎవరు గొప్ప? అన్నది తేల్చుకోవాలన్న వాళ్ళ ప్రయాస .వాళ్ళని ప్రభువు తనవద్దకు పిలిచి మీలోగొప్పవాడుగా,నాయకుడుగా ఉండగోరువారు ముందు మంచి పరిచారకుడుగా ఉండాలి.నేనుకూడా ఈ లోకానికి పరిచారంచేయించుకోడానికి రాలేదు,పరిచర్య చేయడానికే వచ్చానని ప్రభోదిచాడు.

5.వేమన - (1650 రాయలసీమ )

(సామ్య వాద ) భావవిప్లవం 

తనకాలపు సామాజికనైనా చైతన్య దృష్టితో కవిత్వం చెప్పిన తొలి తెలుగు కవి వేమన్న. అదే దృష్టితో రచన చేస్తున్న ఈనాటి కవులు తమకన్నా పూర్వుల సంప్రదాయాన్ని తెలుసుకోవడం ఆరోగ్యకరమే గాక అవసరమని కూడా కోరుకుంటున్నాం. వెనకటి మంచిని జీర్ణించుకొని కొత్త పరిస్థితులను గుర్తించి ముందు చూపుతో రచనలు చేయటం ఈనాటి రచయితల కర్తవ్యం.

తన కాలాన్ని మించి కొన్ని విషయాల్లో ముందుకు చూడగలిగిన కవిగా వేమన్నను మనం గౌరవించాలి. 

విగ్రహారాధనను వ్యతిరేకించాడు. శైవ వైష్ణవ మతాలవారి ఆర్భాటాలను, వారి దురాచారాలను, మోసాలను బట్టబయలు చేశాడు. చిలుక పలుకుల చదువులను విమర్శించాడు. కాకులకు పిండాలు పెట్టటం వంటి మూర్ఖాచారాలను తీవ్రంగా ఖండించాడు. శ్రమశక్తిలోనే సర్వమూ ఉన్నది అనేంత నిశిత పరిశీలన చెయ్యగలిగిన వేమన్న మామూలు కవి, తనకాలపు ఛత్రంలో ఇమడని గొప్ప కవి.

వేమన్న రచనా మార్గంలో మూడు అంశాలు గుర్తించవచ్చు.

 1.ప్రజలభాషలో ప్రచారంగా ఉన్న పదాలను, మాండలికాలను ప్రయోగించి ప్రజలకు సన్నిహితమైన రచన చెయ్యటం. 2.చెప్పదలచుకున్న భావాన్ని తగిన విస్తీర్ణంలోనే క్లుప్తంగా చెప్పటం. 3.ఊహలోనుంచికాక జీవితం నుంచి ఉపమానాలను ఏరుకోవటం. కవితా దృక్పథం విషయంలో మాత్రమే కాక రచనా విధానంలో కూడా వేమన్న ఆదర్శం నుంచి ఈనాటి కవులు నేర్చుకోవలసింది చాలా ఉందని దృఢంగా భావిస్తున్నాం.- చేకూరి రామారావు 

6.కారల్ మార్క్స్ - (1818 - 1883) 

కమ్యూనిజం (చారిత్రిక గతి తార్కిక భౌతిక వాదం)

"తత్వవేత్తలు ప్రపంచాన్ని పరిపరి విధాల నిర్వచించారు. కావలసింది దాన్ని మార్చడం " .సోషలిస్టు విప్లవం తీసుకురాగలిగింది కార్మికవర్గం మాత్రమే.నడచిన చరిత్ర యావత్తు వర్గ పోరాటాల చరిత్రే.మానవాళిని దోపిడీనుండి విముక్తి చేసే కర్తవ్యానికి శ్రామికవర్గాన్ని సమాయత్తం చేయాలి ! పీడనను , ఆకలిమంటలను , యుధ్దాన్ని నిర్మూలించాలి .శతాబ్దాల క్రమంలో "పెట్టుబడి" ఎలాగుపడిందీ,పెంపొందిందీ కారల్ మార్క్స్వవర్ణించాడు. "నఖశిఖ పర్యంతం,దాని ప్రతి అణువు రుధిరంతో తడిసి " పుట్టిందన్నాడు .( దాస్ క్యాపిటల్ ) వ్యక్తిగత ఆస్తి ప్రసక్తిలేని సమాజంలో మాత్రమే దారిద్ర నిర్మూలన సాధ్యమని ఎంగెల్స్ సూత్రీకరించాడు.ఈనాటి పెట్టుబడిదారులు సమకూర్చుకున్న సంపదలు - బానిసలు యజమానులు లేదా ఫ్యూడల్ ప్రభువులు అర్ధబానిసల శ్రమను దోచుకొని గడించినదానికన్నా భిన్నమేంకాదు . ఈ రకరకాల దోపిడీల మధ్య వ్యత్యాసం తిఫలమివ్వకుండా శ్రమను కొల్లగొట్టే విధానంలో తేడా మాత్రమే .ఈనాటి బూర్జువా సమాజం లోగడ వున్న వాటికన్నా మెరుగైందేమీకాదు .అపార జనసందోహాన్ని అత్యల్పసంఖ్యాకులు దోచుకునేందుకు అవకాశమిస్తున్న మహా భీకర వ్యవస్థ ఇది.

7.ఫ్రౌయిడ్ - (1856 - 1939) మనోవిశ్లేషణ )

వ్యక్తుల ఆలోచనలు మరియు ఆచరణలపై మానసిక క్షోభ, సంఘర్షణలు, మరియు అసంతృప్తి ప్రభావం చూపుతాయని సూచించాడు.

స్వేచ్ఛ లో బాధ్యత ఉంటుంది

ఫ్రాయిడ్ ను చదవడమంటే మనల్ని మనం చదవడమే,ఫ్రాయిడ్ ను తెలుసుకోవడమంటే మన గురించి మనం తెలుసు కోవడమే.మన అంతరంగ సంఘర్షణ..ఫ్రాయిడ్,

ద్వందభావాల పెనుగులాట..ఫ్రాయిడ్

అస్పష్టాస్పష్ట కలల డికోడ్..ఫ్రాయిడ్,

అర్ధం కాని మన మనస్సు..ఫ్రాయిడ్ 

పురాణాల్లోంచి గాలించి సిగ్మండ్ అనే చక్రవర్తి పేరు పెట్టుకుందట వాళ్ళమ్మ.

భౌతికార్ధంలో అతడు చక్రవర్తి కాక పోయినా మనస్సు అనే మరో ప్రపంచాన్ని పాలించాడు.అన్వేషించాడు దాని లోతులు కనుక్కుని శిఖరం ఎత్తుకు

ఎదిగాడు. ఆస్ట్రియాకు చెందిన ఈసైక్రియాటిస్ట్ సైకో ఎనాలసిస్ అనే కొత్తదారి పరచి స్టడీస్ ఆఫ్ హిస్టిరియా

ది ఇంటర్ప్రిటేషన్ ఆఫ్ డ్రీమ్స్ 

ది ఇగో అండ్ ది ఇడ్  

త్రి ఎస్సేస్ ఆన్ది థియరీ ఆఫ్ సెక్సువాలిటి బియాండ్ ద ప్లెజర్ 

ప్రిన్సిపుల్ లాంటి పుస్తకాలను వెలువరించాడు

ప్రపంచాన్ని తీవ్రంగా ప్రభావితం చేసిన

వ్యక్తుల్లో ఒకడిగా చరిత్రకెక్కాడు

8.లెనిన్ - కమ్యూనిజం (1872 - 1924) పెట్టుబడిదారి విధానం యొక్క అంత్యదశ సామ్రాజ్యవాదం

లెనిన్ అనే పేరుతో ప్రసిద్ధుడైన వ్లాదిమిర్ ఇల్యీచ్ ఉల్యొనోవ్ (ఆంగ్లం: Vladimir Ilyich Ulyanov, Lenin, Влади́мир Ильи́ч Улья́нов, vlʌˈdʲimʲɪr ɪˈlʲitɕ uˈlʲanəf, Ленин) 

(ఏప్రిల్ 22, 1870 – జనవరి 21, 1924), రష్యా విప్లవ నాయకుడు, కమ్యూనిస్ట్ రాజకీయ వేత్త. ఇతడు 1917లో జరిగిన అక్టోబర్ విప్లవం ప్రధాన నాయకుడు. రష్యన్ సోవియట్ సోషలిస్ట్ రిపబ్లిక్ లేదా 'బోల్షెవిస్ట్ రష్యా' దేశానికి మొదటి అధినేత. 1922వరకు ఆ పదవిలో కొనసాగాడు. కార్ల్ మార్క్స్ ప్రతిపాదించిన మార్క్సిజమ్‌కు ఇతడు కూర్చిన మార్పులతో కలిపి ఆ సిద్ధాంతాన్ని లెనినిజమ్ లేదా మార్క్స్సిజమ్-లెనినిజమ్ అని అంటారు.

9.స్టాలిన్ - కమ్యూనిజం (1879-1953) 

రాజ్యరహిత సమాజం

Stalin's Legacy of Statelessness)

Joseph Stalin

10.మావొ - (1893 - 1976) *కమ్యూనిజం

( సాంస్కృతిక విప్లవం )

చరిత్రను మలిచిన తాత్వికులు

1. బుద్ధుడు (Buddha – 563–483 BCE)

సారాంశం (Essence): ప్రతిత్యసముత్పాదం – కారణం ఉంటే ఫలితం వస్తుంది; అన్ని విషయాలు పరస్పరాధీనంగా ఉంటాయి.

మార్గం (Way): ధ్యానం, విచారణ ద్వారా స్వీయ అన్వేషణ చేసి, సత్యాన్ని గ్రహించాడు.

ఎరుక (Awareness): దుఃఖానికి మూలం అజ్ఞానం మరియు తృష్ణ.

2. సోక్రటీస్ (Socrates – 469–399 BCE)

సారాంశం (Essence): “నిన్ను నీవు తెలుసుకో.”

మార్గం (Way): ప్రశ్నలతో సత్యాన్వేషణ (Socratic Method).

ఎరుక (Awareness): జీవితం అంటే నిరంతరం నేర్చుకోవడం.

3. స్పార్టకస్ (Spartacus – ~71 BCE)

సారాంశం (Essence): అణచివేతకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు.

మార్గం (Way): దాసులను ఏకతాటిపైకి తెచ్చి, స్వేచ్ఛ కోసం పోరాడాడు.

ఎరుక (Awareness): సాధారణ ప్రజలు కూడా శక్తివంతులవుతారని చూపించాడు.

4. యేసు క్రీస్తు (Jesus Christ – ~4 BCE–30 CE)

సారాంశం (Essence): ప్రేమ, క్షమ, సేవ – ఇవే జీవితం యొక్క సారాం.

మార్గం (Way): ఉపమానాల ద్వారా బోధించి, తానే మాదిరిగా జీవించాడు.

ఎరుక (Awareness): సేవే daiవం – ఇతరులకు సేవ చేయడమే ఆధ్యాత్మికత.

లూకా 23:34

“తండ్రీ, వీరిని క్షమించుము; వీరు ఏం చేయుచున్నారో విరెరుగరు.”

5. వేమన (Vemana – ~1650, రాయలసీమ)

సారాంశం (Essence): bhava viplavam సామాజిక చైతన్యం, సమానత్వం, మూఢనమ్మకాలపై విమర్శ.

మార్గం (Way): సులభమైన భాషలో పద్యాల ద్వారా ప్రజలకు బోధించాడు.

ఎరుక (Awareness): శ్రమలోనే సత్యం ఉంది; ఆర్భాటం, కపటత్వం శూన్యం.

6. సిగ్మండ్ ఫ్రాయిడ్ (Sigmund Freud – 1856–1939)

సారాంశం (Essence): SEX LEADSLIFE ,మనిషి ప్రవర్తనలో అవచేతన ప్రభావం.

మార్గం (Way): స్వప్న విశ్లేషణ, మానసిక చికిత్స (Psychoanalysis).

ఎరుక (Awareness): ఇడ్–ఇగో–సూపర్ ఇగో మధ్య సమతుల్యతే వ్యక్తిత్వం.

7. కార్ల్ మార్క్స్ (Karl Marx – 1818–1883)

సారాంశం (Essence): శ్రమిక వర్గ పోరాటమే చరిత్ర 

మార్గం (Way): కాపిటలిజంపై విమర్శించి, సమానత్వ సమాజాన్ని ప్రతిపాదించాడు.

ఎరుక (Awareness): “ప్రపంచ కార్మికులారా, ఏకమవ్వండి!”

8. వ్లాదిమిర్ లెనిన్ (Vladimir Lenin – 1870–1924)

సారాంశం (Essence): మార్క్సిజాన్ని ఆచరణలో పెట్టిన విప్లవనాయకుడు.

మార్గం (Way): 1917 రష్యా విప్లవానికి నాయకత్వం వహించాడు.

ఎరుక (Awareness): కార్మిక–రైతుల ఏకత్వమే విప్లవానికి బలం.

9. జోసెఫ్ స్టాలిన్ (Joseph Stalin – 1878–1953)

సారాంశం (Essence): ఒక దేశంలో సోషలిజం – క్రమశిక్షణ, పారిశ్రామికీకరణ.

మార్గం (Way): Five-Year Plans, వ్యవసాయ సమీకరణ.

ఎరుక (Awareness): USSRను శక్తివంతమైన శక్తిగా మలిచాడు.

10. మావో జెడాంగ్ (Mao Zedong – 1893–1976)

సారాంశం (Essence): రైతులే విప్లవానికి ఆధారం.

మార్గం (Way): Long March, ప్రజా యుద్ధం.

ఎరుక (Awareness): “రాజకీయ శక్తి తుపాకీ నోటి నుండి పుడుతుంది.”

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

01BB.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు

చారిత్రిక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు

1.బుద్దుడు - (563 - 483 BCE)

     గతి తార్కిక భౌతికవాదం 

సమాజం వసుదైకకుటుంబం నమూన. తాత్వికులు సమాజంతో మమేకమై వారి కాలచక్రపరిధిని దాటి ఆలోచించారు . సమాజానికి నూతనమార్గాన్ని నిర్దేశించారు 

అజ్ఞానపు టంధయుగంలొ ఆకలిలొ,ఆవేశంలో తెలియని ఏ తీవ్రశక్తులో నడిపిస్తే నడిచి మనుష్యులు అంతా తమప్రయోజకత్వం తామేభువికధినాధులమని స్థాపించిన సామ్రాజ్యాలునిర్మించిన క్రుత్రిమ చట్టాలు ఇతరత్రా శక్తులు లేస్తేనే పెకమేడలై పరస్పరం సంఘర్షించిన శక్తులతో చరిత్ర పుట్టింది. 

నేను సైతం ప్రపంచానgniకి సమిధనొక్కటి ఆహుతిచ్చాను

నేను సైతం విశ్వ వృష్టికి అశృవువొక్కటి ధారవోసాను

నేను సైతం భువన ఘోషకు వెర్రి గొంతుక viచ్చి మొసానూ) -శ్రీ శ్రీ 

తాత్వికుల భావాలు, భావజాలాలు కాల పరంపరలో మన మధ్య సజీవంగా ఉంటాయి. 

బుద్ధుడు (563 - 483 BCE)  

ప్రతిత్యసముత్పాద,

పటిచ్చసముప్పద

(కార్యకారణత్వం )

(ఒక దాని కారణంగా మరొకటి జరగడం)

తనకాలపు పరిస్తుతుల మానసిక సంఘర్షణ లోనుంచి స్వీయ సాక్షాత్కారం,స్వీయ ప్రభోదాన్ని పొందాడు. ప్రపంచానికి ఒక నూతన మార్గాన్ని నిర్దేశించాడు.

తన ముందు తరం యొక్క భావాలు భావజాలాల నుండి నూతన భావజాలాన్ని ప్రపంచానికి 

అందించి తరువాత తరాల తాత్వికులకు,తత్త్వవేత్తలకు మార్గం సుగమం చేయడమే కాకుండా తన ముందు, తర్వాత తరాల వారికీ వారధి గా నిలిచాడు.

బుద్ధుడి జీవిత కథ | Life of the Buddha

1. జననం మరియు శాక్య వంశం | Birth and Shakya Lineage

బుద్ధుడు (గౌతమ బుద్ధుడు) ఇ.సా.పూ. 563 లో లుంబినిలో జన్మించాడు. ఆయన తండ్రి శుద్ధోదనుడు శాక్యుల రాజు. తల్లి మాయాదేవి, జననానికి కొన్ని రోజులకు ముందు మరణించింది.

2. బాల్యం మరియు రాజభవనం | Childhood and Palace Life

బాల్యంలో బుద్ధుడు రాజభవనంలోనే జీవించాడు. బయటి ప్రపంచం యొక్క బాధలు, వేదనలు తెలియకుండా ఉంచబడ్డాడు.

3. నాలుగు దృశ్యాలు | Four Sights

ఒక రోజు బయటికి వెళ్ళి బుద్ధుడు నాలుగు దృశ్యాలను చూశాడు: వృద్ధుడు, అనారోగ్యంతో బాధపడే వ్యక్తి, మృతదేహం, తపస్వి. ఇవి జీవిత నిస్సారతను తెలియజేశాయి.

4. రాజభవనాన్ని విడిచిపెట్టు | Great Renunciation

29వ ఏట తన భార్య యశోదర మరియు కుమారుడు రాహులను వదిలి బుద్ధుడు రాజభవనాన్ని విడిచాడు.

5. తపస్సు మరియు ధ్యానం | Austerity and Meditation

ఆరేళ్లు తపస్సు చేసిన తర్వాత మాధ్యమ మార్గాన్ని అనుసరించవలసిన అవసరం బుద్ధుడు గ్రహించాడు.

6. బోధి సాధన | Enlightenment

బోధ్ గయలో బోధి వృక్షం కింద ధ్యానం చేసి 35వ ఏట బుద్ధుడయ్యాడు.

7. తొలి బోధన | First Sermon

సార్నాథ్ వద్ద తన తొలి బోధన ఇచ్చాడు — ధర్మచక్ర ప్రవర్తనం.

8. జీవితాంతం మరియు పరినిర్వాణం | Final Days and Parinirvana

80 ఏళ్ల వయస్సులో బుద్ధుడు కుశీనగరంలో పరినిర్వాణాన్ని పొందాడు.

9. ధర్మ పరంపర | Legacy of Teachings

బుద్ధుడు బోధించిన ధర్మం ప్రపంచమంతటా వ్యాపించింది. బుద్ధం, ధమ్మం, సంఘం అనే త్రిరత్నాలు బౌద్ధమతానికి కేంద్ర బిందువులయ్యాయి.

బౌద్ధం తాత్విక చింతన –  

Buddhist Philosophical Thought

1. బుద్ధుని ముఖ్య సిద్ధాంతాలు – Key Doctrines of the Buddha

అనిత్యత: అన్నీ మారిపోతాయి. (Impermanence: All things will change.)

అనాత్మ: శాశ్వత ఆత్మ లేదు. 

(No permanent soul/self)

ప్రతిత్యసముత్పాదం: ప్రతి కార్యానికి కారణం. (Dependent Origination: Every effect has a cause.)

2. త్రిరత్నాలు – Three Jewels

బుద్ధం శరణం గచ్చామి: బుద్ధుని ఆశ్రయం. 

(I take refuge in the Buddha)

ధమ్మం శరణం గచ్చామి: ధర్మాన్ని ఆశ్రయం. (I take refuge in the Dhamma – teachings.)

సంఘం శరణం గచ్చామి: బిక్షు సంఘాన్ని ఆశ్రయం. (I take refuge in the Sangha – monastic community.)

3. నాలుగు సత్యాలు 

Four Noble Truths

దుఃఖం: జీవితం బాధలతో నిండిపోతుంది. (Suffering exists in life.)

కారణం: మన కోరికలే బాధలకు మూలం. (Desire is the cause of suffering.)

పరిష్కారం: కోరికలు లేకుండా చేస్తే బాధ ఉండదు. 

(Elimination of desire leads to end of suffering.)

మార్గం: అష్టాంగ మార్గం ద్వారా విముక్తి. (Freedom is attained through the Eightfold Path.)

4. పంచశీల సూత్రాలు – Five Precepts

హింస చేయకూడదు. (Do not harm living beings.)

దొంగతనం చేయకూడదు. (Do not steal.)

అవాంఛిత లైంగిక ప్రవర్తన వదలాలి. (Avoid sexual misconduct.)

అబద్ధం చెప్పకూడదు. (Do not lie.)

మత్తు పదార్థాలు వాడకూడదు. (Avoid intoxicants.)

5. అష్టాంగ మార్గం – Eightfold Path

సమ్యక్ దృష్టి: సత్యం అవగాహన 

(Right View – Understanding truth)

సమ్యక్ సంకల్పం: సరైన సంకల్పం 

(Right Intention – Commitment to ethics and self-improvement)

సమ్యక్ వాక్కు: నిజమైన మాటలు 

(Right Speech – Avoiding lies and harm)

సమ్యక్ కర్మ: సద్గుణ చర్య 

(Right Action – Ethical conduct)

సమ్యక్ ఆజీవిక: ధర్మబద్ధ జీవనం 

(Right Livelihood – Honest living)

సమ్యక్ వ్యాయామం: మానసిక నియంత్రణ (Right Effort – Cultivating positive states)

సమ్యక్ స్మృతి: జాగ్రత్తగా జీవనం 

(Right Mindfulness – Awareness)

సమ్యక్ సమాధి: ధ్యాన ఏకాగ్రత 

(Right Concentration – Meditative focus)

6. దశ పారమితలు – Ten Perfections

దాన: దాతృత్వం (Generosity)

శీల: నైతికత (Morality)

ఖాంతి: సహనం (Patience)

వీర్యం: శ్రమ (Energy/Effort)

ధ్యానం: ధ్యాన అభ్యాసం (Meditation)

ప్రజ్ఞా: జ్ఞానం (Wisdom)

ఉపేక్షా: సమభావం (Equanimity)

సత్యం: సత్యవాదిత (Truthfulness)

ఆదిత్థాన: సంకల్ప బలం (Resolution)

మైత్రీ-కరుణ: ప్రేమ, దయ (Loving-kindness & Compassion)

అష్టాంగ మార్గం (Eightfold Path) ను బౌద్ధ గ్రంథాలు మూడు భాగాలుగా (3 భాగాలు) విభజిస్తాయి.

1. శీల (Sīla – నీతి / ఆచరణ)

సమ్మా వాచ (సరియైన మాట)

సమ్మా కమ్మంత (సరియైన క్రియ / ఆచరణ)

సమ్మా ఆజీవం (సరియైన జీవనోపాధి)

👉 ఇది నైతిక జీవనం, సమాజానికి హాని కలిగించని ప్రవర్తన.

2. సమాధి (Samādhi – ఏకాగ్రత / ధ్యానం)

సమ్మా వ్యాయామం (సరియైన ప్రయత్నం)

సమ్మా సతి (సరియైన స్మృతి / జాగ్రత్త)

సమ్మా సమాధి (సరియైన ధ్యానం / ఏకాగ్రత)

👉 ఇది మనస్సును నియంత్రించడం, ధ్యానం ద్వారా స్థిరత పొందడం.

3. ప్రజ్ఞ (Paññā – జ్ఞానం / బోధి)

సమ్మా దిట్ఠి (సరియైన దృష్టి)

సమ్మా సంకప్ప (సరియైన సంకల్పం)

👉 ఇది నిజమైన జ్ఞానం, దుఃఖం కారణాన్ని గ్రహించడం, విముక్తి మార్గాన్ని అర్థం చేసుకోవడం.

📌 కాబట్టి అష్టాంగ మార్గం ని మూడు శ్రేణులుగా ఇలా గుర్తుంచుకోవచ్చు:

శీల – సమాధి – ప్రజ్ఞ ✨

సమ్మా సతి (సరియైన స్మృతి / Right Mindfulness) అష్టాంగ మార్గంలోని సమాధి భాగం లోని ఒక ముఖ్యమైన సాధన.

అర్థం:

“స్మృతి” అంటే జాగ్రత్తగా గుర్తుంచుకోవడం, అవగాహనలో ఉండటం.

గతంలో మునిగిపోకుండా, భవిష్యత్తు ఆలోచనల్లో మునిగిపోకుండా, ప్రస్తుత క్షణంలో పూర్తి జాగ్రత్తగా ఉండటం.

**

బౌద్ధంలో సమ్మా సతి అంటే:

చతురసతి పఠ్ఠాన (Four Foundations of Mindfulness) మీద జాగ్రత్తగా అవగాహన కలిగించడం.

1. కాయానుపశ్యన – శరీరంపై స్మృతి

శ్వాసపై జాగ్రత్తగా దృష్టి పెట్టడం (ఆనాపాన సతి).

శరీర కదలికలు, నడక, కూర్చోవడం, తినడం మొదలైన వాటిని అవగాహనతో గమనించడం.

2. వేదనానుపశ్యన – అనుభూతులపై స్మృతి

సుఖం, దుఃఖం, తటస్థ భావనలను అవి వచ్చిన క్షణంలోనే గమనించడం.

3. చిత్తానుపశ్యన – మనస్సుపై స్మృతి

కోపం, లోభం, భయం, శాంతి వంటి మనోభావాలను అవి ఉన్నట్లుగానే గుర్తించడం.

4. ధమ్మానుపశ్యన – ధర్మంపై స్మృతి

ధర్మబోధనలను, నిజస్వరూపాన్ని అవగాహన చేయడం.

ఉపయోగం:

మనస్సు చెదరిపోకుండా, మాయలో పడకుండా ప్రస్తుతంలో నిలిపే శక్తి.

క్రమంగా శాంతి, ఏకాగ్రత, జ్ఞానం పెంపొందిస్తుంది.

నిర్వాణానికి దారితీసే బలమైన పునాది.

“సమ్మా సతి” అంటే మనం ఏమి చేస్తున్నామో, ఏమి ఆలోచిస్తున్నామో, ఏమి అనుభవిస్తున్నామో అవగాహనతో గమనించడం – అదే జాగ్రత్త జీవనం. 

భావన (మానవ సంబంధాలు మరియు మానవ వనరుల అభివృద్ధి)

01BC.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు Ambedkar

 “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకం Part 1 – Chapter 1: సిద్ధార్థుని జననం యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1: సిద్ధార్థుని జననం (Chapter 1: Birth of Siddhartha)బోధిసత్త్వుడు గౌతముడు శాక్య వంశానికి చెందిన రాజ కుమారుడు. ఆయన తండ్రి శుద్ధోదనుడు కపిలవస్తు అనే రాజధానిలో శాక్య రాజుగా పాలించేవాడు. శుద్ధోదనుడు ఒక ధర్మాత్ముడిగా, ప్రజల సంక్షేమాన్ని కోరే ఓ మంచి పాలకుడిగా గుర్తించబడతాడు.శుద్ధోదనుడికి మహామాయా దేవి అనే రాణి ఉన్నది. ఆమెకు గర్భం వచ్చింది. గర్భధారణ సమయంలో ఆమె భర్త శుద్ధోదనుని ఇంటికి వెళ్లాలనే కోరిక కలిగింది. అలా ఆమె లుంబిని అనే ఉద్యానవనంలో విశ్రాంతి తీసుకుంటుండగా బోధిసత్త్వుడు జన్మించాడు.జననానికి సంబంధించిన కొన్ని విశిష్టతలు:సిద్ధార్థుడు మానవునిగా పుట్టాడు గాని, మహాపురుష లక్షణాలతో ఉన్నాడని బౌద్ధ గ్రంథాలు చెబుతాయి.పుట్టిన వెంటనే ఏడు అడుగులు వేసినాడని, “ఇహేష మే అంతిమ జన్మ” (ఇది నా చివరి జన్మ) అన్నాడని పురాణాలు చెబుతాయి.అతని జన్మ సమయంలో ప్రకృతిలో అనేక శుభ సంకేతాలు కనిపించాయి.అనంతరం:కుమారుని జననంతో శుద్ధోదనుడు ఆనందించగా, రాజ్యంలో సంతోష వాతావరణం ఏర్పడింది.ఆ బాలుడికి “సిద్ధార్థ” అని పేరు పెట్టబడింది. ఆ పేరు అర్థం “సాధించినవాడు” లేదా “సిద్ధుడు”.కొన్ని జ్యోతిష్కులు బాలుడి భవిష్యత్తును గూర్చి భవిష్యవాణి చేశారు – అతడు either మహానుభావుడైన చక్రవర్తి లేదా తపస్విగా మారి బుద్ధుడు అవుతాడని.ఇది Chapter 1 యొక్క ప్రధానాంశం. ఇక్కడ “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకంలోని Part 1 – Chapter 2: సిద్ధార్థుని బాల్యం (Early Life of Siddhartha) యొక్క తెలుగు సారాంశం ఉంది:భాగం 1 – అధ్యాయం 2: సిద్ధార్థుని బాల్యంసిద్ధార్థుడు తన బాల్యాన్ని రాజకుమారునిగా గడిపాడు. శుద్ధోదనుడు అతని భవిష్యత్తును దృష్టిలో పెట్టుకొని అతనిని రాజుగా తయారు చేయాలని ఆశించాడు. అందుకే రాజకుమారునికి లైపు లోకంలోని బాధలు, తపనలు, వృద్ధాప్యం, మరణం వంటివి కనిపించకుండా చాలా జాగ్రత్తలు తీసుకున్నాడు.రాజకుమారునిగా సిద్ధార్థుడి జీవితం:ఆయన్ని మూడు శృంగారభవనాల్లో ఉంచారు – వసంత, గ్రీష్మ, శిశిర ఋతువుల కోసం ప్రత్యేక మేళానాలతో.రాజకుమారుని ప్రతి కోరికను తీర్చే విధంగా చుట్టూ సుఖాల వాతావరణం కల్పించారు.అతని చుట్టూ అందం, ఆనందం, సంగీతం, నాట్యం మరియు రాజసభ కళలు మాత్రమే ఉండేలా చూసారు.పాఠశాల విద్య:సిద్ధార్థుడు అన్ని విద్యలలో ఎంతో ప్రతిభ కనబరిచాడు. ముఖ్యంగా ధనుర్విద్య, రాజకీర్తి, నైతికతలో నిపుణుడయ్యాడు.బాల్యంలోనే అతని లోతైన ఆలోచనా శక్తి, దయా భావం, నిస్వార్థ జీవన పద్ధతి కనిపించేవి.కలలు – అంతఃచింతన:రాజసభలో పెరిగినప్పటికీ, సిద్ధార్థుడు లోపలి ప్రశ్నలు వెంబడించేవాడు — జీవితం ఎలాంటిది? మానవుని బాధలకు మూలం ఏమిటి?ఇది “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకం నుండి Part 1 – Chapter 3: సిద్ధార్థుని వనవాసం (Siddhartha’s Renunciation) యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1 – అధ్యాయం 3: సిద్ధార్థుని వనవాసం (సంయాసం)బాల్యానంతరం రాజవంశస్థుడిగా అన్ని సుఖాలు అనుభవించినప్పటికీ, సిద్ధార్థుని మనస్సు లోతుగా చింతించేది జీవితం యొక్క వాస్తవాన్ని. అతని జీవితంలో మూడు ముఖ్య సంఘటనలు అతనికి కొత్త దారిని చూపించాయి — ఇవే మూడు దృష్టాంతాలు:1. వృద్ధుడు – శరీర శక్తిలేని వృద్ధుడిని చూసి వృద్ధాప్యం గురించి ఆలోచించాడు.2. రోగి – బాధతో ఉన్న వ్యక్తిని చూసి, మనిషి దుఃఖం, వ్యాధి గురించి తెలుసుకున్నాడు.3. శవయాత్ర – మరణాన్ని చూసి జీవితం తాత్కాలికమని గ్రహించాడు.అలాగే, నాల్గవ దృష్టాంతంగా ఓ సంయాసిని చూశాడు — అతడు ప్రశాంతంగా ఉండటం అతనికి స్పూర్తిని కలిగించింది.సిద్ధార్థుని నిర్ణయం:ఈ సంఘటనలన్నిటి తర్వాత సిద్ధార్థుడు జీవిత మర్మం తెలుసుకోవాలని, సత్యాన్ని అన్వేషించాలని సంకల్పించుకున్నాడు.తన భార్య యశోధర మరియు కుమారుడు రాహూల్ ఉన్నప్పటికీ, వారికి ఎటువంటి అన్యాయం చేయకుండా, రాత్రివేళ స్నేహితుడు చన్నా సహాయంతో రాజభవనం విడిచి వనవాసం ఎంచుకున్నాడు.తన రాజకుశలాన్ని, వస్త్రధారణను త్యాగం చేసి, భిక్షాటన జీవితం ప్రారంభించాడు.ఆధ్యాత్మిక పథంలో ప్రవేశం:సిద్ధార్థుడు ఈ సమయంలో ఎన్నో గురువులను కలుసుకున్నాడు — వారి ధ్యాన పద్ధతులు, శాస్త్ర జ్ఞానాన్ని అధ్యయనం చేశాడు.కానీ ఏ విధానమూ అతనికి సంతృప్తి కలిగించలేదు. కేవలం శరీర శోషణ ద్వారా జ్ఞానం రాదు అని స్పష్టంగా గ్రహించాడు.ఈ అధ్యాయం సిద్ధార్థుడి జీవితం లో కొత్త మలుపు – విరక్తి నుండి ఆత్మోన్నతి దిశగా మొదలైన ప్రయాణంను వివరిస్తుంది.తర్వాతి అధ్యాయం Chapter 4: బోధి సాధన – Enlightenmentఇది “The Buddha and His Dhamma” పుస్తకం నుండి Part 1 – Chapter 4: బోధి సాధన (Enlightenment) యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1 – అధ్యాయం 4: బోధి సాధన (సిద్ధార్థుని జ్ఞానోదయం)ఆధ్యాత్మిక శోధన:వనవాసం తరువాత సిద్ధార్థుడు ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో గాఢంగా తపస్సు చేశాడు.ఆయన మొదట గురువులైన ఆలార కలామా మరియు ఉద్దక రామపుట్ట ల వద్ద తపస్సు మరియు ధ్యానం నేర్చుకున్నాడు. కానీ వారు చూపిన మార్గం కూడా తృప్తిని ఇవ్వలేదు.కఠిన తపస్సు:తరువాత ఆయన శరీరాన్ని బలహీనపరచే అత్యంత కఠిన తపస్సు చేశాడు — రోజుకు ఒక్క ముద్ద తినడం, శరీరాన్ని శోషించుకోవడం వంటి సాధన.ఇది కూడా నిజమైన జ్ఞానాన్ని అందించలేదని గ్రహించి, ఆయన అతి తపస్సు వదిలి మధ్యమ మార్గం (Middle Path) అనే మార్గాన్ని ఎంచుకున్నాడు.సుజాత పాయసం ఘట్టం:అతి తపస్సు మానిన సిద్ధార్థుడికి గ్రామస్తురాలు సుజాత పాయసం ఇచ్చింది — ఇది ఆయన శరీర శక్తిని పునరుద్ధరించింది.దీనికి తరువాత ఆయన బోధి వృక్షం (బోధి చెట్టు) క్రింద ధ్యానానికి కూర్చొన్నాడు.బోధి సిద్ధి:ఆయన పలు దశల్లో ధ్యానం చేశాడు – మాయల స్వరూపాన్ని, శాశ్వతత్వం లేనితనాన్ని, చుట్టూ తిరుగుతున్న జన్మ మరణ చక్రాన్ని వివరంగా పరిశీలించాడు.చివరికి తృప్తి, జ్ఞానం మరియు సమ్యక్ దృష్టి లభించి, ఆయన బుద్ధుడు (జ్ఞానోదయాన్ని పొందినవాడు) అయ్యాడు.ఈ అధ్యాయం బుద్ధుడిగా సిద్ధార్థుడి మార్పును మరియు అన్వేషణలో అసలైన మార్గాన్ని కనుగొనడం వివరంగా తెలియజేస్తుంది.తరువాత అధ్యాయం Chapter 5: ధర్మప్రచారం ప్రారంభం (The Beginning of the Dhamma)ఇది “The Buddha and His Dhamma” 

పుస్తకం నుండి Part 1 – Chapter 5: ధర్మప్రచారం ప్రారంభం (The Beginning of the Dhamma) యొక్క తెలుగు సారాంశం:భాగం 1 – అధ్యాయం 5: ధర్మప్రచారం ప్రారంభంబుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన తర్వాత, తన అనుభవాన్ని ఇతరులతో పంచుకోవాలా లేదా అనేది ఆయన ముందున్న పెద్ద ప్రశ్న.ప్రచారం పై ఆలోచన:మొదట బుద్ధుడు ధర్మాన్ని బోధించడానికి ఆసక్తి చూపలేదు. ఎందుకంటే:ఇది సూక్ష్మమైన తత్త్వం — అందరికీ అర్థం కాదు.మానవులు కోపం, మోహం, అజ్ఞానంతో నిండిపోయి ఉంటారు.కానీ బ్రహ్మ దేవుడు (Brahma Sahampati) ప్రత్యక్షమై, బుద్ధుని ప్రార్థించాడు:“ప్రభు! కొన్ని సత్పురుషులు ఉన్నారు – వారు ఆ ధర్మాన్ని అర్థం చేసుకోగలుగుతారు. మీ ధర్మం ప్రచారం చేయండి.”ప్రథమ బోధన (ధర్మచక్ర ప్రవర్తన):బుద్ధుడు ధర్మం బోధించడానికి ఇషిపటన (సారనాథ్) వద్దకు వెళ్లాడు.అక్కడ అయన ప్రాథమిక శిష్యులు అయిన పంచవర్గీయులను బోధించాడు.బుద్ధుడు చెప్పిన మొదటి బోధన:మధ్యమ మార్గం (Neither extreme indulgence nor extreme austerity)చతురార్య సత్యాలు (Four Noble Truths)అష్టాంగిక మార్గం (Eightfold Path)పంచవర్గీయుల మార్గదర్శనం:ఈ బోధన వినగానే ఆ ఐదుగురు సిద్ధార్థుని గురువుగా స్వీకరించారు.మొదటిగా ధర్మాన్ని అంగీకరించిన వారు అంజ్ఞ కొండన్న.అటు తరువాత వారు భిక్షువులుగా (సంఘంగా) మారారు.ఈ అధ్యాయం బుద్ధుడు తన ధర్మాన్ని మొదటిసారిగా ప్రపంచానికి వెల్లడించిన ఘట్టాన్ని వివరంగా తెలియజేస్తుంది — ఇది బౌద్ధ మతపు బీజరూపం అని చెప్పవచ్చు.తర్వాత అధ్యాయం 

Chapter 6: ధమ్మసంఘ ఏర్పడటం (Formation of the Sangha)భాగం 1: బుద్ధుడు – అధ్యాయము 6: మొదటి ఉపదేశంఈ అధ్యాయంలో, డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేడ్కర్ బుద్ధుని మొదటి ఉపదేశం యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరించారు. ఇది బుద్ధుడు తన ఆధ్యాత్మిక సాధనలో పరిపూర్ణతను పొందిన తర్వాత సార్నాథ్ (వారణాసి దగ్గర) లోని ఏక దశలో ఉన్న ఐదు శిష్యులకు ఇచ్చిన ఉపదేశం.అధ్యాయంలోని ముఖ్యాంశాలు:

I. మొదటి ఉపదేశం ఇచ్చిన స్థలం:బుద్ధుడు జ్ఞానోదయాన్ని సాధించిన తర్వాత, జీవితంలోని దు:ఖం మరియు దాని స్వభావాన్ని అర్థం చేసుకున్నాడు. తన మొదటి ఉపదేశాన్ని బుద్ధుడు తన అన్వేషణలో భాగస్వామ్యులు అయిన ఐదు తపస్వులకు ఇచ్చాడు.ఈ ఉపదేశం ఇచ్చిన స్థలం సార్నాథ్ లోని జంతు వనములో జరిగింది, ఇది బౌద్ధ మత చరిత్రలో ఎంతో ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది.

II. మధ్య మార్గం (Madhyama Pratipad):బుద్ధుడు తన ఉపదేశంలో మధ్య మార్గం ను వెల్లడించాడు, ఇది విముక్తి సాధించడానికి కావలసిన మార్గం. ఆయన స్వయంగా, స్వధర్మం మరియు స్వ-వైద్యము అనే రెండు పరిమితులను అంగీకరించి, మానవుడు మితమైన మార్గాన్ని అనుసరించడం ఎంతో అవసరం అని తెలిపాడు.మధ్య మార్గం అంటే అధికత మరియు తక్కువతను మాన్యం చేసి, జ్ఞానం మరియు మెదడును ఆమోదించాలి.

III. నాలుగు ధర్మ సిద్ధాంతాలు (Chattari Ariya Saccani):బుద్ధుడు తన మొదటి ఉపదేశంలో నాలుగు ధర్మ సిద్ధాంతాలు ను ప్రవేశపెట్టాడు, ఇవి బౌద్ధ ధర్మం యొక్క ములసిద్ధాంతాలు.

1. ధర్మం యొక్క ధర్మం (Dukkha): జీవితంలో బాధ, పీడలు, మరియు మరణం వంటి బాధాకరమైన అనుభవాలు ఉంటాయి.

2. బాధ యొక్క కారణం (Samudaya): ఆత్మకోరికలు మరియు అనుసరణలతో, మానవులు బాధను సృష్టిస్తారు.

3. బాధ పరిష్కారం (Nirodha): బాధకు పరిష్కారం సాధించబడుతుంది.

4. పరిష్కారం మార్గం (Magga): ఆరేళ్ళ మార్గం ద్వారా సాధనను పొందడం.

IV. ఆరేళ్ళ మార్గం (Ariya Atthangika Magga):బుద్ధుడు, ఆరేళ్ళ మార్గం అనే మార్గాన్ని తెలిపాడు, ఇది ధర్మం, ఆచారాలు మరియు మానసిక సాధన ద్వారా సమాధానాన్ని చేరవలసిన మార్గం.ఆరేళ్ళ మార్గం యొక్క ఎంట్రీలు:

1. సరైన అవగాహన (Samma Ditthi)

2. సరైన ఆలోచన (Samma Sankappa)

3. సరైన మాట (Samma Vaca)

4. సరైన చర్య (Samma Kammanta)

5. సరైన జీవన విధానం (Samma Ajiva)

6. సరైన కృషి (Samma Vayama)

7. సరైన జ్ఞానం (Samma Sati)

8. సరైన ధ్యానం (Samma Samadhi)

V. మొదటి ఉపదేశం యొక్క ప్రాముఖ్యత:ఈ ఉపదేశం బౌద్ధ మతం యొక్క బునియాది క్రమాన్ని స్థాపించింది. ఇది బుద్ధుని బౌద్ధ మతాన్ని ప్రపంచంలో ప్రచారం చేయడంలో తొలి కఠినమైన మెట్టు.ఈ ఉపదేశం వ్యక్తిగత బాధకు పరిష్కారం సాధించడం, పరిగణన, జ్ఞానం, మరియు మానసిక నియంత్రణ ద్వారా విముక్తిని అందిస్తుంది.ఈ అధ్యాయం బుద్ధుని బౌద్ధ మతం యొక్క ప్రాథమిక సాధన మార్గాన్ని సూచిస్తుంది, ఇది జీవనోపకారం మరియు సాధనలో ప్రతి వ్యక్తికి సాధ్యం మరియు ప్రామాణిక మార్గం అవుతుంది.

01BD.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు బౌద్ధధర్మం కాలపరమైన

బౌద్ధధర్మం కాలపరమైన

బౌద్ధం ప్రారంభ కాలంబౌద్ధమతం స్థాపకుడు గౌతమ బుద్ధుడు. ఆయన సుమారు క్రీ.పూ. 563 నుండి క్రీ.పూ. 483 మధ్యకాలంలో జీవించాడని విశ్వసించబడుతుంది. అయితే ఆధునిక పరిశోధనల ప్రకారం ఈ తేదీలు క్రీ.పూ. 448 – క్రీ.పూ. 368 గా ఉండవచ్చునని కొంతమంది చరిత్రకారులు సూచిస్తున్నారు.బుద్ధుని బోధన కాలంబుద్ధుడు తన బోధన జీవితాన్ని సుమారు 45 సంవత్సరాలు కొనసాగించాడు. ఈ బోధనలు ప్రధానంగా బిహార్, ఉత్తరప్రదేశ్ ప్రాంతాల్లో జరిగినవే.బౌద్ధ ధర్మ విస్తరణబౌద్ధం భారతదేశం నుండి ఇతర దేశాలకు విస్తరించడానికి ప్రధాన కారణం మౌర్య చక్రవర్తి అశోకుడు (క్రీ.పూ. 268 – క్రీ.పూ. 232). ఆయన బుద్ధమతాన్ని అంగీకరించి దాన్ని శ్రీలంక, నేపాల్, మధ్యాసియా, ఆఫ్ఘనిస్తాన్, చైనా తదితర దేశాలకు పంపించాడు.ప్రామాణిక వనరులు (Reliable Sources)1. బ్రిటానికా: Buddhism – Britannica2. వికీపీడియా (తెలుగు): బౌద్ధ మతం3. ఆసియా సొసైటీ: Origins of Buddhism – Asia Society4. హిస్టరీ డాట్ కాం: Buddhism – History.com

01BE.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు.బుద్ధుని బోధనలు

బుద్ధుని బోధనలు

బుద్ధుని బోధనలుబౌద్ధం ఎందుకు?బౌద్ధ ధర్మం ఉత్తమ మానవ జీవనానికి మార్గదర్శకమైంది. ఇది మన జీవిత లక్ష్య సాధనకూ, జీవిత పరమార్థాన్ని తెలుసుకునేందుకు కూడా ఉపకరిస్తుంది. శాంతిమయమైన, సత్యవంతమైన, దయా-కరుణలతో కూడిన జీవనాన్ని గడపడానికి బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం బలమైన ఆధారంగా నిలుస్తుంది.బౌద్ధ తాత్విక మూలాలు

1. త్రిరత్నాలు (Three Jewels)బుద్ధం శరణం గచ్చామి – బుద్ధుని ఆశ్రయించటంధమ్మం శరణం గచ్చామి – ధర్మాన్ని ఆశ్రయించటంసంగం శరణం గచ్చామి – సంఘాన్ని ఆశ్రయించటం

2. ఆర్య సత్యాలు (Four Noble Truths)దుఃఖం ఉంది – జీవితం లో బాధలు సహజందుఃఖానికి కారణం తృష్ణ – కోరికల వల్లే దుఃఖంతృష్ణకు మూలం అవిద్య – అజ్ఞానం వల్ల తృష్ణ కలుగుతుందిఅవిద్యను తొలగించేది అష్టాంగ మార్గం

3. పంచశీల సూత్రాలు (Five Precepts)హింస చేయకూడదు – ప్రాణులను హానిచేయరాదుదొంగతనం చేయకూడదులైంగిక అశుద్ధత లేకుండా ఉండాలిఅబద్ధం చెప్పకూడదుమత్తు పదార్థాలు తీసుకోరాదు

4. అష్టాంగ మార్గం (Eightfold Path)సమ్యక్ దృష్టి – సత్యాన్ని గ్రహించడంసమ్యక్ సంకల్పం – మంచి సంకల్పాలు కలిగి ఉండటంసమ్యక్ వాక్కు – సత్యవాదనంసమ్యక్ కర్మ – ధర్మబద్ధ ప్రవర్తనసమ్యక్ ఆజీవిక – ధర్మబద్ధ జీవనోపాధిసమ్యక్ వ్యాయామం – కోరికల నియంత్రణసమ్యక్ స్మృతి – జాగ్రత్తగా జీవించటంసమ్యక్ సమాధి – ధ్యాన ఏకాగ్రత

5. దశ పారమితలు (Ten Perfections)దానం – దాతృత్వంశీలం – నైతికతఖాంతి – సహనంవీర్యం – శ్రమధ్యానం – ఏకాగ్రతప్రజ్ఞా – జ్ఞానంఉపేక్ష – సమభావంసత్యం – నిజాయితీఆదిత్థానం – సంకల్ప బలముమైత్రీ, కరుణ – ప్రేమ, దయఈ తత్వాలు మానవ జీవిత పరమార్థాన్ని గ్రహించేందుకు, శాంతియుత జీవితం గడపేందుకు మార్గంగా నిలుస్తాయి.

6. మధ్యమ మార్గం(Middle Way):అనుభవాల మధ్య సమతుల్యతను పాటించడం — ఇది భోగవిలాసం మరియు కఠినత మధ్య సమమార్గం.

7. త్రి లక్షణాలు(Three Marks of Existence):అనిత్యత (Anicca): అన్ని వస్తువులు మార్పునకు లోబడి ఉంటాయి.దుఃఖం (Dukkha): జీవితం అసంతృప్తితో నిండి ఉంది.అనాత్మ (Anatta): శాశ్వతమైన వ్యక్తిగత ఆత్మ లేదు.

01BFడాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ bouddha rachanalu

 డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ గారు బౌద్ధమతంపై చేసిన ముఖ్య రచనలు మరియు వాటి తెలుగు అనువాదాల వివరాలు ఉన్నాయి:

1. బుద్ధుడు మరియు ఆయన ధర్మము

(తొలిగా ఇంగ్లీషులో: The Buddha and His Dhamma)

తెలుగు అనువాదం అందుబాటులో ఉంది.

ఈ గ్రంథం బుద్ధుని జీవిత చరిత్ర, ధర్మబోధలు మరియు సామాజిక విప్లవ దృక్పథంతో రాశారు.

అంబేద్కర్ గా😙😙రు బౌద్ధ ధర్మాన్ని తత్వబద్ధంగా, రీత్యర్థంగా, సామాజిక న్యాయం పరంగా వివరించారు.

ఇది ఆయన చివరి రచన మరియు 1957లో మరణానంతరం ప్రచురించబడింది.

2. బుద్ధుడు లేదా కార్ల్ మార్క్స్

(Buddha or Karl Marx)

బుద్ధుని తత్వాన్ని మార్క్సిస్టు సిద్ధాంతాలతో పోల్చి, బౌద్ధ ధర్మం శాంతియుత మార్గమని, మార్క్సిజం హింసాపూరిత మార్గమని వివరించారు.

ఈ రచనలో అంబేద్కర్ గారు బౌద్ధం సామాజిక సమానత్వాన్ని శాంతియుత మార్గంలో సాధించగలదని వివరణ ఇచ్చారు.

తెలుగు అనువాదం లభ్యం.

3. మతాంతరణ అవసరత

(Need for Religious Conversion)

“నేను హిందువు గా జన్మించాను, కాని హిందువు గా మరణించను” అన్న ప్రసిద్ధ నినాదానికి మూలం.

బౌద్ధ ధర్మ స్వీకరణ ఎందుకు అవసరమో, అది దళితుల విముక్తికి మార్గమని వివరించిన ప్రసంగాలు ఇందులో ఉన్నాయి.

4. భారతదేశంలో విప్లవం మరియు ప్రతివిప్లవం

(Revolution and Counter-Revolution in Ancient India)

ఈ గ్రంథంలో బౌద్ధ మతం సామాజిక విప్లవాన్ని ఎలా రేకెత్తించిందో, దానికి వ్యతిరేకంగా బ్రాహ్మణసనాతన ధర్మం ఎలా ప్రతిస్పందించిందో విశ్లేషించారు.

తెలుగులో భాగాలుగా లభ్యం.

పుస్తకాలను పొందడానికి వనరులు (Sources):

1. ఆంధ్రప్రదేశ్ / తెలంగాణ బౌద్ధ సంఘాలు – స్థానిక బౌద్ధ కేంద్రాలు లేదా మెడిటేషన్ సెంటర్లు

2. డా. బి.ఆర్. అంబేద్కర్ ఫౌండేషన్ – http://ambedkarfoundation.nic.in

3. నవాయన పబ్లిషింగ్ – Ambedkarite రచనల కోసం ప్రసిద్ధి పొందిన ప్రచురణ సంస్థ

4. Archive.org, Internet PDF Libraries – ఉచితంగా డౌన్లోడ్ చేసుకునే వెబ్‌సైట్లు

5. Amazon / Flipkart – తెలుగు అనువాద పుస్తకాలు కొనుగోలు చేసేందుకు

www:ambedkar.org

డా. బి.ఆర్. అంబేద్కర్ రాసిన “The Buddha and His Dhamma” గ్రంథం మొత్తం 8 భాగాలు (Parts), వాటిలోని 22 అధ్యాయాలు (Chapters) కలిగి ఉంటుంది. ఇది బౌద్ధ ధర్మంపై విపులంగా, లోతుగా విశ్లేషించిన ఒక ప్రముఖ గ్రంథం.

పుస్తకం భాగాల విభజన ఇలా ఉంటుంది:

1. Part I: Siddharth Gautama — How a Bodhisattva became the Buddha

2. Part II: Religion and Dhamma

3. Part III: What the Buddha Taught

4. Part IV: The Sangh

5. Part V: The Buddha and His Contemporaries

6. Part VI: The Wanderer’s Conversion

7. Part VII: Conversion of Women

8. Part VIII: The Buddha and the Future of His Religion

ఈ ప్రతి భాగంలో అనేక ఉపఅధ్యాయాలు ఉంటాయి, దాదాపుగా 150 పేజీలకు పైగా విషయవివరణ ఉంటుంది.

01BG.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు Development of buddhism

Development of buddhism

Here are the sources in Telugu regarding the history and development of Buddhism:

1. పాలి కేనన్ (Tipitaka):పాలి కేనన్ అనేది బౌద్ధ ధర్మం యొక్క ప్రాథమిక గ్రంథ సంపుటి. ఇది బుద్ధుని ఉపదేశాలు మరియు మొదటి బౌద్ధ సంఘాల సమావేశాల వివరాలను కలిగి ఉంటుంది.

2. మహావంశ:మహావంశ అనేది శ్రీలంక యొక్క చరిత్రను వివరిస్తున్న గ్రంథం, ఇందులో బౌద్ధధర్మం పెరిగిన విధానం, ముఖ్యమైన సంఘాల సమావేశాలు మరియు ఆషోక మహారాజు ఆధ్వర్యంలో జరిగిన 3వ బౌద్ధ సమ్మేళనము గురించి వివరాలు ఉన్నాయి.

3. దీపవంశ:దీపవంశ కూడా ఒక ప్రాచీన చరిత్ర గ్రంథం, ఇందులో శ్రీలంకలో బౌద్ధ ధర్మం ఆరంభమైన కాలం గురించి వివరాలు ఇవ్వబడ్డాయి.

4. పండితుల పరిశోధన:రిచర్డ్ గాంబ్రిచ్: బౌద్ధ ధర్మంపై విశాలమైన పరిశోధన చేసిన ప్రముఖ పండితుడు. ఆయన “What the Buddha Taught” అనే గ్రంథంలో బుద్ధుని జీవితాన్ని మరియు బౌద్ధ ధర్మాన్ని విశదీకరించారు.వల్పోలా రహుల: శ్రీలంక బౌద్ధ మంత్రిగా, రహుల గారు “What the Buddha Taught” అనే గ్రంథంలో బౌద్ధ ధర్మాన్ని విస్తృతంగా వివరించారు.భిక్షు బోధి: పాలి కేనన్ పర్యవేక్షణలో ప్రముఖ పరిశోధకులు, ఆయన అనేక గ్రంథాలను అనువదించారు మరియు థెరావాద బౌద్ధం చరిత్రపై పరిశోధనలు చేశారు.జాన్ ఎస్. స్ట్రాంగ్: ఆయన బౌద్ధం యొక్క ఆఫ్రికా మరియు ఆసియా వ్యాప్తి పై పరిశోధనలు చేసారు.

5. తిబెటన్ బౌద్ధ కేనన్:తిబెటన్ బౌద్ధ కేనన్ మహాయాన మరియు వజ్రయాన బౌద్ధం అభివృద్ధి పై ముఖ్యమైన గ్రంథాలు అందిస్తుంది.

6. బౌద్ధ సమ్మేళనాల చరిత్ర:“A History of Buddhism in India” (బౌద్ధం భారతదేశంలో) – A.K. నారాయణ్.“The Buddhist Councils and Their Impact” (బౌద్ధ సమ్మేళనాలు మరియు వాటి ప్రభావం) – S.R. గోయల్.ఈ గ్రంథాలు, పండితుల పరిశోధనల ద్వారా బౌద్ధ ధర్మం మరియు బుద్ధుని జీవితాన్ని, బౌద్ధ సమ్మేళనాలు మరియు ఆషోక మహారాజు పరిపాలనలో బౌద్ధం వ్యాప్తి గురించి వివరంగా తెలియచేస్తాయి.

01BH చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడుక్రీపూ 600 నుండి క్రీశ 600 వరకు బౌద్ధ చరిత్ర యొక్క ముఖ్యమైన దశల సమగ్ర సమీక్ష

ఇది క్రీపూ 600 నుండి క్రీశ 600 వరకు బౌద్ధ చరిత్ర యొక్క ముఖ్యమైన దశల సమగ్ర సమీక్ష (తెలుగులో):

బౌద్ధ చరిత్ర: క్రీ.పూ. 600 – క్రీ.శ. 600

క్రీ.పూ. 600 – 400: బుద్ధుడి జీవితం మరియు బోధన

క్రీ.పూ. 563 (సుమారు) – సిద్ధార్థ గౌతముడు జననం (ప్రస్తుత నేపాల్‌లోని లుం‌బినిలో).

క్రీ.పూ. 528 – బోధి వృక్షం కింద బోధి (జ్ఞానోదయం) పొందాడు (బోధ్ గయలో).

ధర్మచక్ర ప్రవర్తన సూత్రం – తొలి బోధన సారనాథ్‌లో.

సంఘం స్థాపన – భిక్షు సంఘం ఏర్పాటైంది.

క్రీ.పూ. 483 – మహాపరినిర్వాణం – బుద్ధుడు కుశీనగరంలో పరమశాంతిని పొందాడు.


క్రీ.పూ. 400 – 250: ప్రాథమిక బౌద్ధ సంఘాలు, అభివృద్ధి

మొదటి బౌద్ధ సమ్మేళనం – రాజగృహలో మహాకశ్యపుని నేతృత్వంలో.

రెండవ బౌద్ధ సమ్మేళనం – వేశాళీలో; నియమాలపై విభేదాలు (థెరవాద – మహాసంఘిక వేర్పాటు).

అశోకుడు (క్రీ.పూ. 268 – 232) – కలింగ యుద్ధం తరువాత బౌద్ధుడయ్యాడు.

బౌద్ధమతాన్ని భారతదేశం, శ్రీలంక, మధ్యాసియా తదితర ప్రాంతాలకు వ్యాప్తి చేశాడు.

మూడవ బౌద్ధ సమ్మేళనం – పాటలీపుత్రలో, మోగళిపుత్త తిస్స సంస్థాపితుడు.


క్రీ.పూ. 250 – క్రీ.శ. 100: విస్తరణ, పాఠశాలల వృద్ధి

బౌద్ధం శ్రీలంక, మయన్మార్, థాయ్‌లాండ్ మరియు మధ్యాసియా వరకు విస్తరించింది.

18 కంటే ఎక్కువ బౌద్ధ పాఠశాలలు ఏర్పడ్డాయి (థెరవాద, మహాసంఘిక, సర్వాస్తివాద మొదలైనవి).

మొదటి బౌద్ధ గ్రంథాలు పాళి మరియు సంస్కృత భాషలలో రాయబడ్డాయి.

మహాయాన బౌద్ధం ప్రారంభం (క్రీ.పూ. 1వ శతాబ్దం) – బోధిసత్వ మార్గాన్ని ప్రధానంగా ఉంచిన సిద్ధాంతం.

క్రీ.శ. 100 – 600: మహాయాన అభివృద్ధి, ప్రపంచవ్యాప్త వ్యాప్తి

కుషాణ రాజులు – ముఖ్యంగా కనిష్కుడు (క్రీ.శ. 2వ శతాబ్దం) బౌద్ధాన్ని అతి పెద్దగా ప్రోత్సహించాడు.

నాల్గవ బౌద్ధ సమ్మేళనం – కశ్మీర్‌లో కుందలవనంలో.

బౌద్ధమతం:

సిల్క్ రోడ్ ద్వారా చైనాకి చేరింది.

చైనాలో సూత్రాల అనువాదం మొదలైంది.

బోధిధర్ముడు (క్రీ.శ. 5వ శతాబ్దం) చైనాకు వెళ్లాడు (జెన్ బౌద్ధానికి మూలం).

మహాయాన తత్వశాస్త్రం:

నాగార్జునుడు – మాధ్యమిక పాఠశాల స్థాపకుడు.

అసంగ, వసుబంధు – యోగాచార పాఠశాల స్థాపకులు.

గుప్త రాజవంశం కాలంలో (క్రీ.శ. 4వ–6వ శతాబ్దం) హిందూ పునరుత్థానం కారణంగా భారతదేశంలో బౌద్ధానికి గణనీయమైన క్షీణత ప్రారంభమైంది.

01BI.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు ప్రముఖ గ్రంథాలు

ప్రముఖ గ్రంథాలు

ఇక్కడ బౌద్ధ ధర్మానికి సంబంధించి ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాచీనంగా గుర్తించబడిన ప్రముఖ గ్రంథాలు మరియు వాటి తెలుగు వివరణలు ఇవ్వబడుతున్నాయి:

1. త్రిపిటకాలు (Tripiṭaka / Tipiṭaka)

భాషలు: పాళి, సంస్కృతం

భాగాలు:

వినయ పిటకం – సన్యాసుల నియమాలు

సుత్త పిటకం – బుద్ధుని ఉపదేశాలు

అభిధమ్మ పిటకం – తాత్విక మరియు మానసిక విశ్లేషణ


లిపి: మొదట వచన రూపంలో, తరువాత 1వ శతాబ్దం BCEలో శ్రీలంకలో రాయబడింది

తెలుగు అనువాదం: భాగాలుగా లభ్యం (ఉదా: తెలంగాణ రాష్ట్ర బౌద్ధ సంఘాలు ప్రచురణలు)

2. ధమ్మపదము (Dhammapada)

భాష: పాళి

వివరణ: బుద్ధుని సూక్తులు – ధర్మ, నీతి, మోక్ష మార్గం పై

తెలుగు లో: అనేక అనువాదాలు లభ్యం – టి.ఎల్.వాసువగురి, బుద్ధవిజ్ఞాన సమితి వారు చేసినవి ప్రసిద్ధం

3. జాతక కథలు (Jātaka Tales)

భాష: పాళి

వివరణ: బుద్ధుని పూర్వ జన్మల కథలు – నీతి మరియు ధర్మోపదేశాలతో

తెలుగు లో: బౌద్ధ జాతక కథలు పేరుతో అనేక గ్రంథాలు లభ్యం

4. బుద్ధచరితము – ఆశ్వఘోషుడు

భాష: సంస్కృతం (కావ్య శైలి)

రచయిత: మహాకవి ఆశ్వఘోషుడు (1వ శతాబ్దం CE)

వివరణ: గౌత3మ బుద్ధుని జీవిత చరిత్రను కావ్య రూపంలో తెలిపిన గ్రంధం

తెలుగు అనువాదం: పుస్తకాలుగా లభ్యం (ఉదా: ఆంధ్ర బౌద్ధుల ప్రచురణలు)

5. లలితవిస్తర సూత్రం (Lalitavistara Sutra)

భాష: సంస్కృతం

వివరణ: బుద్ధుని జీవితాన్ని కవితాత్మకంగా వివరించే మహాయాన గ్రంథం

ప్రచారం: టిబెట్, చైనా, నెపాల్ మొదలైన దేశాల్లో

6. మిలింద పఞ్హా (Milinda Pañhā)

భాష: పాళి

వివరణ: గ్రీకు రాజు మెనాండర్ మరియు నాగసేన మధ్యం తాత్విక సంభాషణ

విషయాలు: పునర్జన్మ, నిర్వాణం, ఆత్మ లేకపోవడంపై చర్చ

తెలుగులో పొందుపరచిన పుస్తకాలు – సిఫార్సు చేసినవి:

1. “బుద్ధుని జీవిత గాధ” – రచన: డా. బి.ఆర్. అంబేడ్కర్ (తెలుగు అనువాదం లభ్యం)

2. “బౌద్ధ ధర్మమునకు ముందుభాగము” – రామమూర్తి గారు రచించిన పుస్తకం

3. “ధమ్మపదము” – తెలుగు పద్యాలుగా

4. తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్ బౌద్ధ సంఘాల ప్రచురణలు

01BJ.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు బౌద్ధ ధర్మంలో మండలులు కాలక్రమం

బౌద్ధ బౌద్ధ ధర్మంలో మండలులు కాలక్రమం

ధర్మంలో మండలులు అనేవి, బౌద్ధ సంస్కృతి, ఆచారాలు మరియు పద్ధతులను సమీక్షించే ముఖ్యమైన సమావేశాలు. ఈ మండలులు వివిధ కాలాలలో నిర్వహించబడ్డాయి, మరియు ఈ సమావేశాలు బౌద్ధ ధర్మాన్ని ప్రామాణికంగా నిర్ణయించడానికి మరియు అభివృద్ధి చేసేందుకు ఉపయోగపడినవి.

బౌద్ధ మండలుల పూర్తి క్రోనాలజీ:

1. 1వ మండలి (Council of Rajgir)

సంవత్సరం: క్రీ.పూ. 483

స్థలం: రాజగృహ (Rajgir)

సభ్యులు: 500 అర్హమైన ఆరియా అరహంతులు (Arahants)

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బుద్ధుని బోధనలు (ధర్మం) సేకరించడం మరియు రికార్డు చేయడం. ఇది వినయ పitaka మరియు సూత్ర పitaka లను సేకరించి, బౌద్ధ ధర్మ శాస్త్రాలుగా రూపాంతరం చేయడం.

2. 2వ మండలి (Council of Vaisali)

సంవత్సరం: క్రీ.పూ. 383

స్థలం: వైశాలి (Vaisali)

సభ్యులు: 700 శ్రావకులు (Followers)

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: వాదనల్లో వచ్చిన వివాదాలను పరిష్కరించడం. అదేవిధంగా, సూత్ర పitakaపై మరికొన్ని విశ్లేషణలు మరియు సమీక్షలు.

3. 3వ మండలి (Council of Pataliputra)

సంవత్సరం: క్రీ.పూ. 250

స్థలం: పాటలిపుత్రం (Pataliputra)

సభ్యులు: అశోక రాజు ఆధ్వర్యంలో 1000+ సభ్యులు

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: ధర్మ శుద్ధికి సంబంధించిన వివిధ విభేదాలను పరిష్కరించడం, బౌద్ధ గ్రంథాలను ఒక స్థిరమైన శాస్త్రబద్ధ విధంగా వ్రాయడం.

4. 4వ మండలి (Council of Kashmir)

సంవత్సరం: క్రీ.శ. 1వ శతాబ్దం

స్థలం: కాశ్మీర్

సభ్యులు: మునుపటి సూత్రాలపై మరిన్ని వివరణలు.

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బౌద్ధ ధర్మానికి సంబంధించి మరిన్ని వ్యాఖ్యానాలు చేయడం.

5. 5వ మండలి (Council of Burma)

సంవత్సరం: 1871

స్థలం: మయన్మార్ (Burma)

సభ్యులు: 2500+ బౌద్ధ పురోహితులు

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బుద్ధ ధర్మాన్ని శుద్ధీకరించడం, మరిన్ని త్రిపిటకలను రికార్డు చేయడం.

6. 6వ మండలి (World Buddhist Congress)

సంవత్సరం: 1954–56

స్థలం: యాంగాన్, మయన్మార్

సభ్యులు: ప్రపంచవ్యాప్తంగా నుండి బౌద్ధుల అధికారం

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బౌద్ధ ధర్మాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రేరేపించడం, ముఖ్యంగా థెరవాడ బౌద్ధాన్ని ఉద్ధరించడం.

ఈ మండలులు బౌద్ధ ధర్మానికి సంబంధించిన ప్రాముఖ్యతను మరియు శుద్ధతను నిర్ధారించాయి. ప్రతి మండలి తమ సమయానికి సరిపోయే సాంకేతికత మరియు ప్రామాణికతతో అంగీకారాలను సాధించింది.

01BK.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు బౌద్ధ ధర్మంలో పా రమితలు (Pāramitā)

ధర్మంలో పారమితలు (Pāramitā)

అనేవి ఆధ్యాత్మిక పరిపక్వతను సాధించడానికి బోధిసత్వులు అభ్యసించే సద్గుణాలు.  

ఇవి మోక్ష సాధనలో కీలకమైన మార్గదర్శకాలు.మాహాయాన బౌద్ధంలో ఆరు పారమితలు:

1. దానం (Dāna Pāramitā) – ఉపకారం, దాతృత్వం.

2. శీలం (Śīla Pāramitā) – నైతికత, సద్ఆచారం.

3. క్షాంతి (Kṣānti Pāramitā) – ధైర్యం, సహనశీలత.

4. వీర్యం (Vīrya Pāramitā) – ప్రయత్నం, శ్రమ.

5. ధ్యానం (Dhyāna Pāramitā) – ధ్యానం, ఏకాగ్రత.

6. ప్రజ్ఞా (Prajñā Pāramitā) – జ్ఞానం, వివేకం.ఈ ఆరు పారమితలు బోధిసత్వ మార్గంలో ముఖ్యమైనవి.

థెరవాద బౌద్ధంలో పది పారమితలు:

1. దానం (Dāna) – దాతృత్వం.

2. శీలం (Sīla) – నైతికత.

3. నెక్కమ్మ (Nekkhamma) – త్యాగం.

4. పఞ్ఞా (Paññā) – జ్ఞానం.

5. విరియ (Viriya) – శ్రమ.

6. ఖంతి (Khanti) – సహనం.

7. సచ్చ (Sacca) – సత్యం.

8. అధిత్ఠాన (Adhiṭṭhāna) – దృఢ సంకల్పం.

9. మెత్తా (Mettā) – ప్రేమ.

10. ఉపెక్క్ఖా (Upekkhā) – సమత.

ఈ పది పారమితలు థెరవాద బౌద్ధ సంప్రదాయంలో బోధిసత్వులు అభ్యసించే సద్గుణాలు.ఈ పారమితలు మన జీవితంలో దుఃఖాన్ని తగ్గించి, శాంతి మరియు మోక్షాన్ని సాధించడానికి మార్గదర్శకంగా ఉంటాయి.

01BL.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు.తక్షశిల

 తక్షశిల 5th century BCE.

Takshasila – The Ancient Seat of Learning

తక్షశిల – ప్రాచీన విద్యానగరి

Takshasila was a renowned ancient university city located in present-day Pakistan, near Rawalpindi.
తక్షశిల అనేది ప్రస్తుత పాకిస్తాన్‌లోని రావల్పిండి సమీపంలో ఉన్న ఒక ప్రసిద్ధ ప్రాచీన విశ్వవిద్యాలయ నగరం.

It flourished as a center of education and culture from around the 5th century BCE.
ఇది క్రీస్తుపూర్వం 5వ శతాబ్దం నుండి విద్యా మరియు సంస్కృతి కేంద్రంగా వికసించింది.

Fields of Study

విద్యా శాఖలు

Subjects taught included:
ఇక్కడ బోధించబడిన విషయాలు:

Vedas and Vedangas – వేదాలు మరియు వేదాంగాలు

Grammar (Panini’s Ashtadhyayi) – వ్యాకరణం (పాణినీ రాసిన అష్టాధ్యాయి)

Medicine and Surgery – వైద్యం మరియు శస్త్రచికిత్స

Politics and Economics (Kautilya’s Arthashastra) – రాజకీయాలు మరియు అర్థశాస్త్రం (కౌటిల్యుని అర్థశాస్త్రం)

Logic, Astronomy, Philosophy – తర్కం, ఖగోళ శాస్త్రం, తాత్వికత

Famous Teachers and Students

ప్రముఖ గురువులు మరియు శిష్యులు

Panini – Father of Sanskrit Grammar
పాణినీ – సంస్కృత వ్యాకరణ పితామహుడు

Chanakya (Kautilya) – Minister and thinker behind the Maurya Empire
చాణక్యుడు (కౌటిల్యుడు) – మౌర్య సామ్రాజ్య శిల్పి, ఆలోచనాత్మకుడు

Jivaka – Renowned ancient physician
జీవకుడు – ప్రసిద్ధ వైద్య శాస్త్రవేత్త

Cultural and Historical Importance

సాంస్కృతిక మరియు చారిత్రక ప్రాముఖ్యత

Takshasila played a major role in the spread of Buddhism.
తక్షశిల బౌద్ధ ధర్మ ప్రచారంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించింది.

It was a melting pot of Indian, Persian, and Greco-Bactrian cultures.
ఇది భారతీయ, పర్షియన్ మరియు గ్రేకో-బాక్ట్రియన్ సంస్కృతుల సమ్మేళన స్థలమైంది.

Decline

పతనం

The city was destroyed by the Huns in the 5th century CE, ending its glory.
ఈ నగరం క్రీస్తు 5వ శతాబ్దంలో హుణుల దాడుల వల్ల ధ్వంసమై, ప్రసిద్ధిని కోల్పోయింది.

01BM.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు నలందా

నలందా:CE 427(154)

నాలందా — భారతదేశం. గర్వించదగ్గ ప్రాచీన విశ్వవిద్యాలయాలలో ఒకటి. ఇది బౌద్ధ విద్యా కేంద్రంగా మాత్రమే కాక, సార్వత్రిక విజ్ఞాన కేంద్రంగా కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది.నలందా విశ్వవిద్యాలయం ముఖ్యాంశాలు:స్థాపన: 5వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో (సుమారు 427 CE) కుమారగుప్తుడు (గుప్త సామ్రాజ్యం) కాలంలో స్థాపించబడినట్లు భావించబడుతుంది.స్థానం: ఇప్పటి బీహార్ రాష్ట్రంలోని నలందా జిల్లాలో ఉంది.బౌద్ధమతానికి కేంద్రం: మాహాయాన బౌద్ధమత బోధనకు ప్రముఖ కేంద్రంగా ఉన్న ఈ విశ్వవిద్యాలయంలో హీనయాన, వేదాంత, వైదిక విద్య, ఖగోళశాస్త్రం, వైద్యం వంటి అనేక విద్యల బోధన ఉండేది.ప్రఖ్యాత ఆచార్యులు: నాగార్జున, ధర్మపాల, శీలభద్ర, వసుబంధు వంటి గొప్ప బౌద్ధ పండితులు ఇక్కడ బోధన అందించారు.విద్యార్థులు: చైనా, టిబెట్, కొరియా, శ్రీలంక తదితర దేశాల నుంచి విద్యార్థులు వచ్చేవారు. హ్యూయెన్ సంగ్ (Xuanzang) అనే చైనీ బౌద్ధ యాత్రికుడు ఇక్కడే విద్యనభ్యసించాడు.గ్రంథాలయం: మూడు పెద్ద భవనాలలో ఉండే ప్రపంచప్రసిద్ధ గ్రంథాలయం — ధర్మగంజ. ఇందులో లక్షలాది పుస్తకాలు, హస్తప్రతులు ఉండేవి.

పతనం:12వ శతాబ్దంలో మహమ్మద్ బిన్ బఖ్తియార్ ఖల్జీ అనే ఆక్రమణదారుడు నాలందా విశ్వవిద్యాలయాన్ని ధ్వంసం చేశాడు. గ్రంథాలయాలను అగ్నికి ఆహుతి చేశాడు. అంటారు, ఆ గ్రంథాలయాల నుండి వచ్చే పొగ మూడు నెలలపాటు కనిపించిందని.ఆధునిక నలందా:2006లో భారత ప్రభుత్వం నలందా యూనివర్సిటీని పునర్ స్థాపించాలనే ప్రతిపాదన చేసింది. 2010లో దీనికి నూతన రూపం వచ్చి, ప్రస్తుతం నవీన నలందా విశ్వవిద్యాలయం కొనసాగుతోంది.

“ఆర్యభట్ట” అనే పేరు మనకు ఎక్కువగా గణితశాస్త్రం, ఖగోళశాస్త్రం సంబంధంలో వినిపిస్తుంది. 

ఇప్పుడు ఈ విషయాన్ని దశలవారీగా వివరంగా చూద్దాం 👇

1. ఆర్యభట్ట — గణిత, ఖగోళ శాస్త్రవేత్త (476 – సుమారు 550 CE)

ఇతడు ఎక్కువగా ప్రసిద్ధి పొందిన గణితజ్ఞుడు మరియు ఖగోళ శాస్త్రజ్ఞుడు.

ఇతను “ఆర్యభటీయం” అనే ప్రఖ్యాత గ్రంథాన్ని రచించాడు.

సూర్యుడు, చంద్రుడు కదలికలు, గ్రహణాలు, పి (π) విలువ, శూన్యం (0) భావన మొదలైన విషయాలను మొదట సూత్ర రూపంలో వివరించాడు.

ఇతని జన్మ పాటలీపుత్రం (నేటి పట్నా) ప్రాంతంలోనిదని చెబుతారు.

ఇతడు బిక్షువుగా బౌద్ధ విద్యాసంస్థల్లో విద్యనభ్యసించిన గణితశాస్త్రజ్ఞుడు అనే ఆధారాలు ఉన్నాయి.

2. ఆర్యభట్ట లేదా ఆర్యభద్ర బిక్షువు – బౌద్ధ పరంపరలో

బౌద్ధ సాహిత్యంలో, “ఆర్యభద్ర, ఆర్యభట్ట, లేదా ఆర్యభట్ట మహాతేర” అనే పేర్లు కొన్ని గ్రంథాల్లో కనిపిస్తాయి.

(a) చీన (చైనా) మరియు తిబెత్తు స్రోత్రాల ఆధారంగా:

బౌద్ధ మఠ విద్యాపద్ధతుల్లో “ఆర్యభద్ర” అనే థేరుడు మహాయాన సూత్రాల అనువాదకుడిగా ప్రస్తావించబడ్డాడు.

ఆయన నాలందా మహావిహారంలో బోధించాడని చరిత్ర సూచిస్తుంది.

తిబెత్తు సాహిత్యంలో ఆయనను “Ārya-bhadra” లేదా “Ārya-bhata” అనే రూపంలో పేర్కొంటారు.

అందువల్ల బౌద్ధ వృత్తాంతంలో “ఆర్యభట్ట” అనే పేరు థేరవాద బిక్షువు లేదా మహాయాన పండితుడు రూపంలో కూడా దర్శనమిస్తుంది.

3. నాలందా విశ్వవిద్యాలయంతో సంబంధం

నాలందా విశ్వవిద్యాలయం బౌద్ధ విద్యకు కేంద్రబిందువుగా ఉండేది.

ఆ కాలంలో బౌద్ధ మఠ విద్యాలయాలలో గణితశాస్త్రం, ఖగోళశాస్త్రం, వైద్యశాస్త్రం కూడా బోధించబడేవి.

కాబట్టి, ఆర్యభట్ట అనే పేరు గల పండితుడు లేదా బిక్షువు నాలందా బౌద్ధ విద్యా వాతావరణంలో ఎదిగినట్టు స్పష్టమైన సాంస్కృతిక ఆధారం ఉంది.

4. బౌద్ధ ప్రభావం ఆర్యభట్ట శాస్త్రాలపై

ఆర్యభట్ట గ్రంథాలలో కూడా కొన్ని బౌద్ధ తాత్విక సంకేతాలు కనిపిస్తాయి —

అనిత్యత (impermanence) భావన ఆధారంగా కాలచక్ర గణన.

మధ్యమ మార్గం లాంటి సమతా సూత్రం గణిత సమీకరణాల్లో ప్రతిబింబం.

కాలచక్ర గ్రంథాలు (బౌద్ధ తంత్ర సూత్రాలు) తరువాతి కాలంలో ఆర్యభట్ట సిద్ధాంతాల ప్రభావాన్ని తీసుకున్నాయి.

 సారంగా చెప్పాలంటే:

 ఆర్యభట్ట గణితశాస్త్రజ్ఞుడు మాత్రమే కాకుండా, బౌద్ధ విద్యా సంస్కృతిలో పెరిగిన ఆచార్యుడు.

బౌద్ధ సాంప్రదాయ గ్రంథాల్లో కూడా “ఆర్యభద్ర” లేదా “ఆర్యభట్ట థేర” అనే రూపంలో ఆయన పేరు కనిపిస్తుంది.

కాబట్టి ఆయనను “బౌద్ధ బిక్షువు ఆర్యభట్ట” అని పిలవడం చారిత్రకంగా సార్థకం.

“ఆర్యభట్ట గణిత సిద్ధాంతాల్లో బౌద్ధ తత్త్వాల ప్రభావం ఎలా కనిపిస్తుంది?”

ఇది అర్థం చేసుకోవాలంటే మనం ముందుగా బౌద్ధ తత్వం ప్రధాన సూత్రాలను గుర్తించి, వాటి ప్రతిబింబాన్ని ఆర్యభట్ట సిద్ధాంతాల్లో ఎలా ప్రతిఫలించిందో దశలవారీగా చూద్దాం 👇

1️⃣ బౌద్ధ తత్వం యొక్క ప్రధాన సూత్రాలు

బౌద్ధ దర్శనంలో నాలుగు ముఖ్యమైన తాత్విక సూత్రాలు ఉన్నాయి —

వీటిలోనే ఆర్యభట్ట ఆలోచనల ప్రతిధ్వని మనం గమనించగలం:

1. అనిత్యత (Anicca) — అన్ని వస్తువులు నిరంతర మార్పులోనే ఉంటాయి.

2. పటిక్క సముప్పాదం (Paṭicca-samuppāda) — ప్రతి విషయం కారణ–ఫల సంబంధంతోనే ఉత్పన్నమవుతుంది.

3. మధ్యమ మార్గం (Majjhima Paṭipadā) — అతి ఎక్కువ లేదా అతి తక్కువ కాకుండా సమతా మార్గం.

4. శూన్యత (Śūnyatā) — అన్ని విషయాలు స్వతంత్ర సత్వంగా ఉండవు; పరస్పర ఆధారితముగా ఉన్నాయి.

ఇప్పుడు ఇవి ఆర్యభట్ట గణిత సిద్ధాంతాల్లో ఎలా ప్రతిఫలించాయో చూద్దాం 👇

2️⃣ “అనిత్యత” భావన — ఖగోళ చక్రాల రూపంలో

బుద్ధుడు అన్నట్లు “ప్రపంచం ఎప్పటికీ స్థిరంగా ఉండదు”.

ఆర్యభట్ట కూడా తన ఆర్యభటీయం గ్రంథంలో భూమి, గ్రహాలు, నక్షత్రాల కదలికను నిత్య పరిణామ చక్రంగా చూపించాడు:

 “భూమి స్వయంగా తిరుగుతుంది; నక్షత్రాలు కదులుతున్నట్టు కనిపిస్తాయి, కానీ నిజంగా అవి స్థిరం.”

ఇది బౌద్ధ “అనిత్యత” సిద్ధాంతానికి గణిత రూపం —

ప్రపంచం స్థిరం కాదు, ఎల్లప్పుడూ మార్పులో ఉంది.

3️⃣ “పటిక్క సముప్పాదం” — కారణ ఫల సిద్ధాంతం మరియు గణిత సూత్రాలు

బౌద్ధంలో చెప్పినట్లుగా,

 “ఏదైనా ఒక దానికీ కారణం లేకుండా ఉత్పన్నం కాదు.”

ఆర్యభట్ట కూడా ఇదే తత్వాన్ని తన గణిత పద్ధతిలో చూపాడు:

ప్రతి ఫలానికి ఒక కారణ సూత్రం (formula) ఉండాలి.

Sin, cos, π, సంఖ్యా నిబంధనలు అన్నీ కారణం–ఫల గమనంలో నడుస్తాయి.

ఉదాహరణకు: గ్రహణం అనేది దేవతా శక్తుల వల్ల కాదు, చంద్రుడు భూమి నీడలోకి వచ్చిన ఫలితంగా అని చెప్పాడు.

ఇది స్పష్టంగా బౌద్ధ causal reasoning (కారణత) తత్వానికి దగ్గరగా ఉంటుంది.

4️⃣ “మధ్యమ మార్గం” — గణిత సమతా భావం

బౌద్ధములో బుద్ధుడు చెప్పాడు:

 “మధ్యమ మార్గమే సత్యానికి దారి.”

ఆర్యభట్ట గణితంలో కూడా మధ్యస్థ విలువలు, సమతుల్య సూత్రాలు ప్రధానంగా ఉంటాయి.

ఆయన వృత్త పరిధి (π) ను “3.1416” సమీప విలువగా పేర్కొన్నాడు — అతి తక్కువ కాదు, అతి ఎక్కువ కాదు.

గణనల్లో “సమతా” (equilibrium) భావనతో పని చేశాడు.

ఇది “మధ్యమ మార్గం” తత్వానికి గణిత రూపం.

5️⃣ “శూన్యత (Śūnyatā)” — ‘శూన్యం (Zero)’ భావనగా పరిణామం

ఇది అత్యంత ముఖ్యమైన బౌద్ధ తత్త్వ ప్రభావం.

బౌద్ధ తత్వంలో “శూన్యత” అంటే “స్వతంత్ర సత్వం లేకపోవడం”, అంటే అన్ని విషయాలు పరస్పర సంబంధితమైనవని భావం.

ఆర్యభట్ట గణితంలో “శూన్యం (0)” అనే ఆలోచనను ప్రథమంగా ఉపయోగించాడు.

శూన్యం అనేది “ఏమీ లేదు” అనే కాకుండా, “సంబంధం లేని స్థానం” అనే తత్త్వార్థం.

ఇది బౌద్ధ శూన్యత భావనకు గణిత రూపం —

 “Nothingness as potential space.”

6️⃣ ఆర్యభట్ట సమయ చక్రం (Time cycles) — కాలచక్ర బౌద్ధ భావన

బౌద్ధ కాలచక్ర తంత్రంలో “సంసారం నిరంతర చక్రం” అని చెబుతారు.

ఆర్యభట్ట కూడా కాలాన్ని ఒక నిరంతర చక్రంగా వర్ణించాడు:

“యుగ చక్రాలు, గ్రహ చక్రాలు ఎప్పటికీ తిరుగుతూనే ఉంటాయి.”

 ఇది బౌద్ధ “సంసార చక్రం” సిద్ధాంతాన్ని శాస్త్రీయ రూపంలో వ్యక్తం చేసింది.

7️⃣ సారాంశ పట్టిక

బౌద్ధ తత్త్వం ఆర్యభట్ట సిద్ధాంతంలో ప్రతిబింబం

అనిత్యత భూమి తిరుగుదల, గ్రహ చలనం, నిరంతర మార్పు

పటిక్క సముప్పాదం కారణ-ఫల ఆధారిత గణిత సూత్రాలు

మధ్యమ మార్గం సమతా విలువలు, సమతుల్య సమీకరణాలు

శూన్యత ‘శూన్యం’ భావన, స్థాన గణన పద్ధతి

సంసార చక్రం కాల చక్రాలు, యుగ చక్రాలు, గణిత సమతుల్యం

8️⃣ ముగింపులో

 ఆర్యభట్ట గణితశాస్త్రం కేవలం సంఖ్యల సమాహారం కాదు;

అది బౌద్ధ తత్త్వాల శాస్త్రీయ రూపాంతరం.

ఆయన విశ్వాన్ని “నిత్య కదిలే, కారణ–ఫల చక్రంలో ఉన్న, శూన్యమయ సమతా వ్యవస్థ”గా చూశాడు.

అందుకే ఆయనను కొంతమంది పండితులు ఇలా వర్ణిస్తారు 👇

 “Āryabhata — The Buddhist Scientist of Ancient India.”

01BN.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు ఆచార్య నాగార్జునుడు

ఆచార్య నాగార్జునుడు (అశ్వఘోషుడు)CE150-250

(క్రీ. శ. 150-250) ప్రసిద్ధి గాంచిన బౌద్ధ ధర్మ తాత్వికుడు. ఇతను కనిష్క చక్రవర్తి సమకాలికుడు. మహాయాన బౌద్ధ మతాన్ని ప్రవచించాడు. అందలి మాధ్యమిక సూత్రములను నాగార్జునుడు రచించాడు. ఈ మాధ్యమిక తత్వము చైనా దేశానికి మూడు గ్రంథములు (సున్ లున్) గా వ్యాప్తి చెందింది. ఆచార్య నాగార్జునుడు మహాయానం విశేష వ్యాప్తి చెందటానికి కారకుడు. ప్రజ్ఞాపారమిత సూత్రములు కూడా నాగార్జునుడే రచించాడని అంటారు. నలందా విశ్వవిద్యాలయములో బోధించాడు. జోడో షింషు అను బౌద్ధ ధర్మ విభాగమునకు ఆద్యుడు. నాగార్జునిని రెండవ బుద్ధుడని కూడా అంటారు.

01BO.Buddhist countries

🌏 South Asiav

1. Sri LankaJ5l. H7

KM – Theravāda Buddhism (about 70%)

4th

2. Bhutan – Vajrayāna Buddhism (about 75%)

3. Nepal – Mixed (Mahayāna, Vajrayāna, Theravāda) (~10–15%)

4. India – Origin land of Buddhism; small Buddhist population (~1%), but major pilgrimage sites like Bodh Gaya, Sarnath, and Kushinagar.

🌏 Southeast Asia

1. Thailand – Theravāda Buddhism (~93%)

2. Myanmar (Burma) – Theravāda Buddhism (~87%)

3. Cambodia – Theravāda Buddhism (~95%)

4. Laos – Theravāda Buddhism (~67%)

5. Vietnam – Mahāyāna & Theravāda (~15%)

🌏 East Asia

1. China – Mahāyāna & Chan (Zen) Buddhism (~18%)

2. Japan – Mahāyāna (Zen, Pure Land, Nichiren) (~30%)

3. South Korea – Mahāyāna & Seon (~15%)

4. Taiwan – Mahāyāna Buddhism (~35%)

5. Mongolia – Vajrayāna (Tibetan) Buddhism (~50%)

🌏 Central Asia

1. Tibet (China) – Vajrayāna Buddhism (dominant religion)

2. Kalmykia (Russia) – Vajrayāna Buddhism (unique in Europe)

3. Buryatia & Tuva (Russia) – Tibetan Buddhism

🌏 Other Regions

1. Singapore – Mahāyāna (~30%)

2. Malaysia – Mahāyāna & Theravāda (~20%)

3. Indonesia – Small Buddhist minority (~1%), mainly in Java & Sumatra

4. Bangladesh – Theravāda (~1%), mainly among the Chakma people

5. United States – Small but growing Buddhist communities (~1%)

6. Australia – ~2% Buddhists (mostly immigrants from Asia)

Buddhism is mainly practiced in:

South Asia (origin region)

Southeast Asia (Theravāda heartland)

East Asia (Mahāyāna heartland)

Tibet & Mongolia (Vajrayāna heartland)

Here are the estimated global percentages for major religious groups around 2020, based on a Pew Research Center study:

Religion Approximate share of world population

Christianity 28.8% 

Islam 25.6% 

Hinduism 14.9% 

Buddhism 4.1% 

100S.LOVE STORY ప్రేమ కథ

ప్రేమ కథ 

LOVE STORY

P1. 

ప్రేమ  ప్రయాణం

"క్లాసిక్ లవ్" అనగా పరిపాటి ప్రకారం ప్రేమ, ఇది సాధారణంగా నిబద్ధత, త్యాగం, శాశ్వతత్వం మరియు హృదయపూర్వక భావనలను ప్రతిబింబిస్తుంది. 

కొన్ని ప్రసిద్ధ ఉదాహరణలు:

ప్రేమ కథలు సాధారణంగా వివాహపు ద్వారానికే ముగుస్తాయి.జాతి, మతం, సామాజిక స్థితి కచ్చితంగా మధ్యలో అడ్డు గోడలు గా నిలుస్తాయి.కానీ ఆ అనుభూతి, ఆ అనుభవం,జీవిత రథాన్ని నడిపే అణు ఇంధనంలా పనిచేస్తుంది,అది ఒక సుందర శక్తి, దానిని ముందుకు నడిపిస్తుంది.

ప్రేమ ఉన్నప్పుడు, మనం నమ్మవచ్చు.

కానీ ప్రేమ లేకపోతే, ఆ శూన్యతను నమ్మడం కష్టం.

1. రామ-సీత ప్రేమ – నిరహంకారంతో, భక్తితో మరియు ధర్మం ఆధారిత ప్రేమకు సంకేతం.

2. కృష్ణ-రాధా ప్రేమ – భక్తి మరియు ఆధ్యాత్మిక ప్రేమకు సంకేతం.

3. లైలా-మజ్నూ – కఠినమైన ప్రేమ కోసం ప్రాణాలను అర్పించిన ప్రేమికుల కథ.

4. రొమియో & జూలియట్ – ప్రేమ కోసం త్యాగం.

5. దేవదాస్-పార్వతి – బాధ మరియు భావోద్వేగాల బాధతో నిండి ఉన్న ఒక దుఃఖభరిత కథ.

తన మృదువైన చిరునవ్వు వికసించిన వెంటనే నీలాకాశంలో తారలు మెరిసాయి,కోయిల కూడా ఆమెకు అభివాదం చెప్పేందుకు తన కంఠం సవరించుకుంది ,

ప్రకృతి ఆనందంతో ఎర్రబారింది,

మేఘాలు గర్జించాయి,

మెరుపులు కూడా జతకట్టాయి,

అంతరంగం అపారమైన శక్తితో నిండింది.

(ఇంత అందమైన భావాన్ని శ్లోకరూపంలో ఇవ్వడం ఎంతో ఆనందంగా ఉంది. ఇక్కడ నీ భావానికి అనుగుణంగా సంస్కృత ఛందస్సులో (శ్లోకరూపంగా) రూపకల్పన చేశాను — అనుష్టుప్ ఛందస్సులో:(AI)

శ్లోకరూపం

यदा सा मन्दहासेन विकसत्सुन्दरानना।

विव्यथे नभसि तारा, कूजितुं चक्रिरे किलाः॥

प्रकृतिः सस्मितं लज्जा, मेघनिःस्वनपूरिताः।

विद्युत्तडिल्लता रेमे, स्पन्दितोऽहं परात्परम्॥)

తెలుగులో 

యదా సా మందహాసేన వికసత్‌సుందరాననా |

వివ్యథే నభసి తారా, కూజితం చక్రిరే కిలాః ||

ప్రకృతిః సస్మితం లజ్జా, మేఘనిఃస్వనపూరితాః |

విద్యుత్తడిల్లతా రేమే, స్పందితోఽహం పరాత్పరం.

❇️❇️❇️

అది 1975 జులై నెల . నా వయస్సు 14 సంవత్సరాలు. నేను 9వ తరగతి చదువుతున్నా. ఆ రోజు స్కూల్ అయిపోయిన తర్వాత ఇంటికి వెళ్లేందుకు నడక దారిని పట్టాను. 6వ తరగతి చదివే ఒక చిన్న అబ్బాయి నా ముందే ప్రత్యక్షమయ్యాడు. తాను తన క్లాస్‌మేట్ గురించిన విషయాలు చెప్పడం ప్రారంభించాడు.

“రోజూ మా గర్ల్‌ఫ్రెండ్‌తో కలసి ఇంటికి వెళ్తాం. కానీ తను ఈ రోజు రాలేదు,” అని అతడు చెప్పాడు.

“అవునా?” అని నేను అడిగాను.

మేమిద్దరం మాట్లాడుకుంటూ మూడు కిలోమీటర్లు నడిచి, అక్కడినుండి మా  గమ్యాలకు చేరుకున్నాం. ఆ రోజు గడచింది. 

P2. 

దారిలో ఝాన్సీ తో పరిచయం 

మరుసటి రోజు, స్కూల్ ముగిసింది. నేను మళ్లీ నడక దారిన ఇంటికి బయలుదేరాను. అప్పుడే నిన్న కలిసిన ఆ అబ్బాయి మళ్లీ ప్రత్యక్షమయ్యాడు. అతడి పక్కన ఒక అమ్మాయి కూడా ఉంది.

“ఈమె ఝాన్సీ. నా క్లాస్‌మేట్. 6వ తరగతి ,” అని అతడు పరిచయం చేశాడు.ఝాన్సీ కొంచెం మొహమాటంతో ఉన్నట్టుగా కనిపించింది. ఆమె తలదించుకుని నన్ను గమనించింది. నేను మామూలుగానే నవ్వి, “హాయ్” అన్నాను.ఆరోజు ముగిసింది.ముగ్గురం కబుర్లు చెప్పుకుంటూ (వేర్వేరు గమ్యాలు) ఇంటికి చేరాము.

 P3

తరువాత రోజులు మేమిద్దరమే. ఝాన్సీ నేను,ఇంటికి వెళ్లేప్పుడు స్కూల్ కు వచ్చేప్పుడు కలసి వెళ్ళేవాళ్ళం కలసి వచ్చేవాళ్ళం.

p4.

బస్సులో

(కొన్నిసార్లు మేము బస్సులోనూ వెళ్లేవాళ్ళం – టికెట్ ధర 15 పైసలు)

రోజులు ఆనందంగా గడిచిపోయాయి. స్కూల్‌కి కలసి రావడం, ఇంటికి కలసి వెళ్లడం – ఇది మా రోజువారి అలవాటయ్యింది. మా మధ్య బంధం క్రమంగా బలపడింది.

P5

ఒక రోజు స్కూల్ అయిపోయిన తర్వాత, ఝాన్సీ నేను బస్సులో ఇంటికి వెళ్తున్నాం. ఆమె అప్పటికే కూర్చుని ఉండి, తన పక్కనున్న సీటును చూపిస్తూ అంది, “ఇక్కడ కూర్చో.” ఆమె మాటలు నా చెవులకు సంగీతంలా వినిపించాయి. నేను ఆమె పక్కన కూర్చున్నాను. మా చేతులు కొద్దిగా తాకాయి. ఆ క్షణంలో నాకు అపారమైన ఆనందం, శాంతి అనిపించాయి—నా హృదయం ప్రేమతో నిండిపోయింది. ఆ బస్ ప్రయాణం నా జీవితంలో మరచిపోలేని జ్ఞాపకంగా నిలిచిపోయింది. మా మధ్య బంధం అమాయకంగా, తీపిగా కొనసాగింది—ఒక కథలాగే.

P6.

బస్ కోసం ఎదురుచూస్తూ

ఋతువులు మారాయి. వసంతం పూల సుగంధాలతో మమ్మల్ని చుట్టి వేసింది. వర్షాకాలం మురిసే జలధారలతో మనసును తడిపింది. శీతాకాలం గాలిలోని చల్లదనంతో కొత్త భావాలను రేకెత్తించింది. వేసవి సాయంకాలాల్లో మన బంధాన్ని మరింత లోతుగా చేసింది.

నిద్రలో కూడా ఆమెతో గడిపిన సమయాలు కలల రూపంలో మెరిపించేవి. అయితే ఉదయం వచ్చింది—ఆకాశంలో రథంలో దూసుకొచ్చే సూర్యుడిలా—నన్ను మేలుకొలిపింది. ఆమె జ్ఞాపకాలు నా మనసులో ప్రతిధ్వనించాయి, నా ఆత్మను తాకాయి. స్కూల్‌లో మళ్ళీ ఝాన్సిని చూడాలని తపించాను. ప్రతి రోజూ అడుగుపెట్టే ప్రతి క్షణంలో ఆమె చిత్రం కాంతిలో మెరిసింది. ఆమె నా పక్కనే నడుస్తున్నట్టే అనిపించేది.

ఒక సంవత్సరం వేగంగా గడిచిపోయింది. రోజూ కలిసి నడకలు, మధురమైన సంభాషణలు, పెరుగుతున్న ఆత్మీయత... ఇవన్నీ లేకుండా జీవితం ఊహించలేనిది అయింది. ఒకరోజు స్కూల్ సెలవులు ప్రకటించింది. ఆ వార్త దుఃఖాన్ని ఆకాశంలో గడ్డకట్టిన మేఘంలా నాపై కురిపించింది. కానీ ఆ విషాదమే నా హృదయాన్ని ఆమె వైపుకు మరింతగా లాగింది.

మళ్ళీ కలుస్తామన్న ఆశతో ఎదురుచూసాను. ఆ జ్ఞాపకం నా జీవితాన్ని మలుపు తిప్పిన కీలక ఘట్టంగా మారింది.

P7

జూన్ 1976లో నేను అమ్మతో కలిసి స్కూల్‌కి వెళ్లాను. నాన్న జాబ్ వల్ల 10వ తరగతి చదవడం కోసం నాకు ఏలూరుకు మారాలని నిర్ణయించబడింది. 8వ, 9వ తరగతులు చదివిన స్కూల్‌కి, ఝాన్సికి వీడ్కోలు చెప్పడం నాకు చాలా కష్టంగా అనిపించింది. నా పంపిణీ రోజున ఝాన్సి తన స్నేహితులతో కలిసి నాకు వీడ్కోలు చెప్పేందుకు వచ్చింది. కానీ నా ప్రయాణం ముందుకు సాగిపోయింది.

1976 — గుడ్‌బై.

P8

P9

గ్రీష్మకాల సమావేశాలు మరియు బంధువులింటి సంధ్యలు

1975-1976:9 వ తరగతి

1976–1977: 10వ తరగతి ఏలూరులో చదివాను. వేసవి: ఝాన్సిని ఒక్కసారి మాత్రమే కలిసే అవకాశం దక్కింది.

1977–1978: బందరు నోబుల్ కాలేజీలో ఇంటర్Ist year. మళ్లీ వేసవి సెలవుల్లో ఒకసారి మాత్రమే ఝాన్సిని చూశాను.

1979 వచ్చింది — ఝాన్సితో మళ్లీ మమేకం అయ్యే అవకాశం.

ఆ సమయంలో నేను 18 ఏళ్ల వయస్సులో ఉన్నాను, ఝాన్సి 14.

ఒక్కసారిగా స్కూల్ దగ్గర ఆమె ఎదురయ్యింది.

అప్పటికే నా పెదనాన్న మృతి చెందడం జరిగిపోయింది. ఆ సందర్భంలో ఝాన్సి మా బంధువురాలు అయిన లక్ష్మి ఇంటికి వెళ్లాలని, నన్ను కూడా రమ్మని కోరింది. లక్ష్మి ఝాన్సికి జూనియర్, స్నేహితురాలు కూడా. మేము ముగ్గురం—ఝాన్సి, నేను, ఆమె స్నేహితురాలు—అక్కడికి రెండు కిలోమీటర్లు నడుచుకుంటూ వెళ్లాం.

సంవత్సరాల తరువాత ఝాన్సితో మాట్లాడటం మళ్లీ కొత్త అనుభూతిలా అనిపించింది. తిరిగి మేము స్కూల్‌కి నడుచుకుంటూ వచ్చాము. ఆమెతో గడిపిన ఆ మూడు గంటలు నా జీవితంలో ఎంతో ప్రత్యేకంగా నిలిచిపోయాయి. మేం మాట్లాడుకున్న మాటలు, అనుభవించిన భావాలు… అవి నా హృదయంలో శాశ్వత జ్ఞాపకాలుగా చెరిగిపోలేని ముద్ర వేసాయి.

1978–1979: రెండవ ఇంటర్మీడియెట్. 1979లో నేను బందరులో 2వ ఇంటర్ చదువుతున్నాను. ఝాన్సి 9వ తరగతిలో నెతాజీ ట్యూటోరియల్స్‌లో చదువుతోంది. మేమిద్దరం వేర్వేరు చోట్ల చదువుతున్నా,  హృదయాలు మాత్రం ఒకటే. మూడేళ్లుగా నిశ్శబ్దంగా సాగిన  ప్రయాణం...

ప్రేమ ప్రతిపాదన ఘట్టం

సెప్టెంబర్ 1979: నేను 2వ ఇంటర్ సప్లిమెంటరీ పరీక్షలకు సిద్ధమవుతున్నాను. ఆ రాత్రి, నా స్నేహితుడి ఇంటి నుండి... (To be continued)

P10

1982 I met  her at college

(ధన్యవాదాలు ఈ అమూల్యమైన క్షణాన్ని పంచుకున్నందుకు. ఇది నిజంగా ఎంతో సున్నితమైన, హృదయాన్ని తాకే సంఘటన. మీరు చెప్పిన భావాన్ని సూటిగా, సులభంగా, కానీ లోతుగా ఇలా అభివ్యక్తం చేయొచ్చు:)

మొదటిసారి ఓణిలో...

చాలా కాలం గడిచింది.

ఒక సంవత్సరం తర్వాత మళ్ళీ ఆమెను చూశాను.

తను తన కాలేజీకి వెళ్తుంటే, నేను ఎదురుగా రాగలిగాను.

ఆ క్షణం ప్రత్యేకం.

పలకరించాను:

"హాయ్!" అన్నాను.

ఆమె స్వల్పంగా నవ్వింది.

తరువాత కొంచెం నెమ్మదిగా, సంకోచంతో అంది:

"దారిలో ఇలాంటివి వద్దు...

మావాళ్లు చూస్తారు."

ఆ మాటలు, ఆమె ముఖంలో కనిపించిన దిగులూ...

నన్ను కాసేపు నిశ్శబ్దంలోకి నెట్టేశాయి.

కానీ ఆ క్షణం కన్నా ముందు

ఒక మధురమైన దృశ్యం జరిగింది –

మొదటిసారి ఆమెను ఓణిలో చూశాను.

ఆ చూపే నాకు 'మధుర ' అనుభూతిని ఇచ్చింది.

ఆమెను కొత్తగా చూసిన క్షణం…

గుండె తడిగా మారిన క్షణం.

ఆమె గట్టిగా ఏమీ చెప్పలేదు,

నిగూఢంగా మాత్రం ఎంతో చెప్పింది.

(ఈ వాక్యాలు నిశ్శబ్ద ప్రేమకు ప్రతిబింబం. మీ కదలికల తళుకుల్ని అందంగా మాటలుగా మార్చేందుకు ఎప్పుడూ సిద్ధంగా ఉన్నాను.

ఇది "నిరుత్తర ప్రేమ – మూడవ క్షణం" అనిపిస్తోంది. తరువాత మీ జ్ఞాపకాల వలయాన్ని ముందుకు తీసుకెళ్లుదాం?)

P11

Went to her college to meet siblings

అవును, ఈ స్మృతి ని కొద్దిగా మాధుర్యంతో, అందంగా ఇలా మలచవచ్చు:

మౌనమే మధురమైన సంభాషణ

ఎప్పుడైనా వీలు దొరికితే,

ఆమె కాలేజీకి వెళ్తుండగా అక్కడికి వెళ్ళేవాడిని.

చాలా సార్లు అలా జరిగింది.

ఆమెతో పాటు ఆమె అక్క కూడా ఉండేది.

మా మధ్య మాటలు ఉండవు...

కానీ మౌనం మాత్రం ఎంతో చెప్పేదిలా అనిపించేది.

కానీ ఆ చూపులో ఎంతో ఎదో, ఓ భావన ఉండేది.

ఆమెను కంటితో వెంబడిస్తూ,

కొంత దూరం నడిచేవాడిని.

ఆ గడిసిన క్షణాలు...

నా గుండె లో చెరగని గుర్తులయ్యాయి.

చిన్న చిన్న ఆ క్షణాలే

నాకెంతో గొప్ప అనుభూతులు ఇచ్చాయి.

మౌనం మాట్లాడిన సందర్భాలు,

ఆత్మకి ఆనందం ఇచ్చిన మధుర స్మృతులయ్యాయి.

P12

1983 22years 18 years

Here’s the translation of your beautiful Telugu piece, "నిరుత్తర ప్రేమ", into English:

Unanswered Love

"That day I lost her."

It was a day of loss — The day I met her. On my way back from college, I saw her. My heart raced, chasing her with hope.

Suddenly, she called for a rickshaw, And got in. Still, I followed her. In my hand, a letter — A letter where I wrote about my desire to marry her, My job, and dreams of a life together.

She read it. But softly... and then dropped it. No words. No response. Only silence.

That silence gave me the answer. In the end, I decided to let go. A light, but painful separation.

ఇక్కడ మీ అనుభూతిని తెలుగులో అందంగా అక్షరరూపం ఇవ్వడమైంది, "నిరుత్తర ప్రేమ" శీర్షికతో మీ ఆత్మకథలో భాగంగా:

నిరుత్తర ప్రేమ

"ఆ రోజే నేను ఆమెను కోల్పోయాను"

అది ఓ కోల్పోయిన రోజు —

Jani ను కలిసిన రోజు.

కాలేజీ నుంచి తిరిగివస్తూ ఆమెను చూశాను.

హృదయం వేగంగా , ఆశలతో వెంటాడాను.

ఆమె ఆకస్మాత్తుగా రిక్షా పిలిచింది,

దానిలో నడిచింది.

అయినా నేను వెంబడించాను.

నా చేతిలో ఒక ఉత్తరం —

ఆమెను వివాహం చేసుకోవాలని,

నా ఉద్యోగం గురించి,

ఆమెతో కలసి కలల జీవితం గూర్చిన నా ఆకాంక్షలు రాసి పంపాను.

ఆమె చదివింది.

అయితే, చప్పగా... కింద వేసింది.

మాటలే లేవు. స్పందనే లేదు.

ఒక నిశ్శబ్దం మాత్రమే.

ఆ నిశ్శబ్దమే సమాధానం ఇచ్చింది.

చివరకు,

విడిచిపెట్టాలని నిర్ణయించుకున్నాను.

ఒక తేలికపాటి ఎడబాటు,

The Journey of Love “Classic love” refers to traditional notions of love. It usually reflects commitment, sacrifice, permanence, and heartfelt emotion. Some notable examples: 

Love stories often end at the doorstep of marriage.

Caste, religion, and social status stand as walls in between.

But that feeling, that experience,

works like nuclear fuel for the chariot of life,

a sublime force that drives it forward.

If love exists, we can believe.

But if love is absent, the emptiness is hard to trust.

1. Ram-Sita Love – A symbol of selfless, devoted, and dharma-based love. 

2. Krishna-Radha Love – A symbol of devotion and spiritual love. 

3. Laila-Majnu – A tale of lovers who sacrificed their lives for intense love. 

4. Romeo & Juliet – A symbol of sacrifice for love. 

5. Devdas-Parvati – A sorrowful story filled with pain and emotional longing.  

As soon as her gentle smile bloomed, 

The stars sparkled in the blue sky, Even the cukkoo bird cleared its throat to greet her, 

Nature itself blushed in delight, 

The clouds roared, 

lightning joined in, 

A boundless energy stirred within me. 

It was July 1975. I was 14 years old, studying in 9th class. After school ended that day, I started walking home. A young boy from 6th class appeared in front of me and began talking about his classmate. “We usually go home together—me and my girlfriend. But she didn’t come today,” he said. “Is that so?” I replied. We chatted as we walked nearly three kilometers, then went our separate ways. The day ended like that. 

Meeting Jhansi on the Way 

The next day after school, I again took the walking path home. The same boy appeared again—but this time, he was with a girl. “This is Jhansi. My classmate, 6th class,” he introduced her. Jhansi seemed a bit shy and looked down while glancing at me. I smiled and said, “Hi.” That day ended with the three of us walking and chatting our way to our respective destinations. 

Waiting for bus 

On the Bus 

(Sometimes we took the bus too – 15 paise ticket) Days passed joyfully. Coming to school together, going home together—it became our daily routine. Our bond gradually strengthened. 

One day, after school, Jhansi and I were riding the bus home. She was already seated and pointed to the seat beside her, saying, “Sit here.” Her words felt like music to my ears. I sat next to her. Our hands brushed slightly. In that moment, I felt joy and peace—my heart overflowed with love. That bus ride became an unforgettable memory in my life. Our bond continued like an innocent, sweet tale. ---

The following days, it was just the two of us. Jhansi and I used to go together — when leaving for home and when coming to school.

Waiting for the Bus Seasons changed. Spring wrapped us in floral fragrances, the rainy season soaked our hearts with drizzles, winter added new feelings with its chilly breeze, and summer deepened our bond under warm evening skies. Even in sleep, memories of time spent with her stirred my dreams. But morning came—like the sun rushing from its chariot in the sky—and woke me up. Her memories echoed in my mind, touching my soul. I longed to meet Jhansi again at school. Her image shimmered in the light as I stepped into each day with the feeling that she was walking beside me. A year passed quickly. Our daily walks, sweet conversations, and growing intimacy made it impossible to imagine days without her. One day, school announced holidays. Sadness settled over me like a heavy cloud. But that sorrow only drew my heart closer to her. I began to wait eagerly for the day we’d meet again. That memory became a major turning point in my life. 

The First Time in a Saree…

A long time had passed.

After a whole year, I saw her again.

She was on her way to college, and I happened to cross her path.

That moment felt special.

I greeted her,

"Hi!" I said.

She smiled slightly.

Then, gently and a bit shyly, she said,

"Please don’t talk like this on the road…

My family might see us."

Those words, and the sadness in her eyes,

pushed me into a moment of silence.

But before that...

something sweet had already happened —

I saw her in a saree for the very first time.

That sight gave me a feeling of sweetness,

a tender moment, as if I saw her in a new way.

A moment that moistened my heart.

She didn’t say anything loudly,

but in her silence —

she said so much.

Would you like this to be part of your eBook or life story collection? I can help you organize it too.

In June 1976, I went to school with my mother. It was decided I would move to Eluru to study 10th class because of my father's job. Leaving behind Jhansi and the school where I studied 8th and 9th was very difficult. Jhansi came with her friends to bid farewell to me. But my journey moved forward. 1976—Goodbye. --- 

Here is your translated passage in English:

Summer Meetings and Cousin’s House Evenings

1975–1976: 9th class

1976–1977: I studied 10th class in Eluru.

That summer, I had only one opportunity to meet Jhansi.

1977–1978: 1st year of Intermediate at Bander Noble College.

Again, during summer vacation, I met Jhansi only once.

1978–1979: 2nd year of Intermediate.

1979 brought an unexpected chance to reunite with Jhansi.

At that time, I was 18 years old, and Jhansi was 14.

Suddenly, I came across her near the school.

By then, my pedananna (elder paternal uncle) had passed away.

On that occasion, Jhansi expressed a desire to visit our cousin Lakshmi’s house and asked me to come along.

Lakshmi was her junior and also her friend.

The three of us—Jhansi, I, and her friend—walked two kilometers to reach Lakshmi’s house.

Speaking with Jhansi again after years felt like a completely new experience.

We walked back to the school afterward.

Those three hours I spent with her became deeply special in my life.

The conversations we had, the emotions we shared…

They imprinted an unforgettable memory on my heart.

In 1979, I was studying 2nd year Inter in Bander. Jhansi was in 9th class, studying at Netaji Tutorials.

Though we were studying in different places, our hearts were still one. For three years, our journey continued silently…

Love Proposal Episode

September 1979: I was preparing for my 2nd Inter supplementary exams. That night, from my friend’s house… (To be continued)

Silence — A Sweet Conversation

Whenever I got a chance,

I would go near her college, just to see her.

It happened many times.

Her elder sister often accompanied her.

There were no words between us...

Yet, the silence felt like it said everything.

And in her eyes,

there was always something—an unspoken feeling.

Following her silently with my eyes,

I would walk a little distance.

Those fleeting moments

left unforgettable impressions in my heart.

Those small, quiet instances

gave me immense joy.

Moments where silence spoke,

became sweet memories that touched my soul.

Yes, this can definitely be a special chapter in your eBook — a gentle window into your past. Would you like me to help you organize it as part of your life story?

92T.తెలుగు కవులు తెలుగు భాష 📕

 తెలుగు లిపి అభివృద్ధి – లిస్ట్ 

🕉️ తెలుగు లిపి అభివృద్ధి (Evolution of Telugu Script)

1️⃣ బ్రాహ్మీ లిపి దశ – క్రీస్తుపూర్వం 3వ శతాబ్దం

 • మూల లిపి — అశోకుని కాలం

 • తెలుగు లిపికి ప్రాథమిక ఆధారం

2️⃣ భట్టిప్రోలు లిపి – క్రీస్తుపూర్వం 2వ శతాబ్దం

 • ఆంధ్ర ప్రాంతంలోని మొదటి స్థానిక లిపి

 • బ్రాహ్మీ నుండి తెలుగు ఆకారాలు రూపుదిద్దుకున్న కాలం

3️⃣ సాతవాహనుల కాలం – క్రీస్తుశకం 1–3 శతాబ్దం

 • శాసనాలలో తెలుగు లిపి మొదటిసారి స్పష్టంగా కనిపించింది

 • గుండ్రని ఆకారాలు మొదలయ్యాయి

4️⃣ ఇశ్వాకుల కాలం – క్రీస్తుశకం 3–4 శతాబ్దం

 • సంస్కృత–తెలుగు మిశ్రమ లిపి

 • నాగార్జునకొండ శాసనాలు ప్రాముఖ్యం పొందాయి

5️⃣ వాకాటక–చాళుక్య దశ – 5–7 శతాబ్దం

 • తెలుగు లిపి కర్ణాటక లిపి నుండి వేరు కావడం ప్రారంభమైంది

 • వంకరలతో కూడిన గుండ్రని అక్షరాలు రూపం దిద్దుకున్నాయి

6️⃣ తూర్పు చాళుక్యుల దశ (ప్రధాన దశ) – 7–11 శతాబ్దం

 • ఆధునిక తెలుగు లిపికి పునాది

 • నన్నయ భట్టుని కాలం

 • రాజమండ్రి ప్రాంతంలో శాసనాలు

7️⃣ కakatiya దశ – 12–14 శతాబ్దం

 • లిపి పూర్తి స్థాయిలో స్థిరపడింది

 • సాహిత్య రచనలు విస్తరించాయి

 • వరంగల్, శ్రీసైల ప్రాంతాలలో శాసనాలు

8️⃣ విజయనగర సామ్రాజ్యం – 15–17 శతాబ్దం

 • ముద్రల రూపంలో తెలుగు లిపి విస్తరించింది

 • శ్రీకృష్ణదేవరాయ కాలం — సాహిత్య స్వర్ణయుగం

9️⃣ యూరోపియన్ ప్రభావం (Printing Age) – 18–19 శతాబ్దం

 • బ్రిటిష్ కాలంలో ముద్రణ కోసం లిపి ప్రమాణీకరించబడింది

 • పుస్తకాల ప్రచురణ మొదలైంది

🔟 ఆధునిక తెలుగు లిపి – 20వ శతాబ్దం నుంచి నేటివరకు

 • టైప్‌రైటర్, కంప్యూటర్, యూనికోడ్ రూపంలో స్థిరపడింది

 • డిజిటల్ ఫాంట్లు, సాఫ్ట్‌వేర్ ఆధారిత లిపి వినియోగం

తెలుగు భాష గొప్పదనం

తెలుసుకోరా తెలుగోడా

సంస్కృతం లో మిళితమై

పారసికాన్ని స్పృజించి

ఆంగ్లం తో మైత్రి చేసిన

తెలుగు భాష తేట తెలుగు భాష

మహాజనపదం మన అస్మక దేశం

భట్టిప్రోలు శాసనం అతి ప్రాచీన శాసనం

అస్మక దేశం: అస్మక దేశం ప్రాచీన భారతదేశంలోని 16 మహాజనపదాలలో ఒకటి. ఇది ప్రస్తుతం మహారాష్ట్ర, తెలంగాణ ప్రాంతాలలో విస్తరించి ఉంది.

భట్టిప్రోలు శాసనం: భట్టిప్రోలు శాసనం క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దానికి చెందిన శాసనం. ఇది తెలుగు భాషలో లభ్యమైన ప్రాచీన శాసనాలలో ఒకటి.

త్రిలింగ రాజ్యం: త్రిలింగ దేశం లేదా త్రిలింగ రాజ్యం ప్రాచీన కాలంలో ఆంధ్ర, తెలంగాణ, ఒడిశా ప్రాంతాలను సూచించేది.

త్రిలింగ రాజ్యం తెలంగాణాంద్ర

నన్నయ్య తొలి కావ్యం

తిక్కన  తెలుగు దనము

అల్లసాని పాండిత్యం

పోతన రసజ్ఞత 

శ్రీనాధ శృంగారనైషదం

విశ్వనాధం కిన్నెరసాని

నండూరి ఎంకి పాటలు

చిలకమర్తి భరతఖండంబు చక్కని పాడియావు పద్యం

గిడుగు భాషోద్యమం

గురజాడ పుత్తడిబొమ్మ

బాపు తెలుగు బొమ్మలు

ముళ్ళపూడి బుడుగు

పానుగంటి సాక్షి

కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు హౌస్ సర్జన్

కొదవగంటి కుటుంటుంబరావు చదువు

నండూరి రామమోహనరావు విశ్వాదర్శనం నరవతారం

జంద్యాల పాపయ్య శాస్త్రి పుష్ప విలాపం

ఉషశ్రీ వ్యాఖ్యనం

గుర్రం జాషువా gabbilam స్మశానవైరాగ్యం

లత సాహిత్యం మోహన వంశీ

చలం మైదానం

అడవిబాపిరాజు కొనంగి

గోపీచంద్ అసమర్ధుని జీవితయాత్ర

శ్రీ శ్రీ విప్లవ గీతాలు

వేమన వాదం

ఆలూరి భుజంగారావు అనువాదాలు

గోపి వేమన్నావాదం

చేకూరి రామారావు సంపాదకీయం

బినాదేవి కథలు

రావూరి భరద్వాజ పాకుడు రాళ్లు

పానుగంటి లక్ష్మీ నరసింహారావు ( ఫిబ్రవరి 11,1865 - జనవరి 1, 1940) తెలుగు సాహితీవేత్త. సాక్షి ఉపన్యాసాలను రచించి తెలుగు సాహిత్యానికి అనేక అమూల్యాభరణాలు అందించిన నరసింహారావును పాఠకలోకం 'కవిశేఖరుడ'నీ, 'అభినవ కాళిదాసు' అనీ, 'ఆంధ్ర అడిసన్' అనీ, 'ఆంధ్ర షేక్ స్పియర్' అనీ బిరుదులతో అభినందించింది.

నన్నయ్య: నన్నయ్య భట్టారకుడు 11వ శతాబ్దంలో జీవించిన తెలుగు కవి. ఆయన మహాభారతాన్ని తెలుగు భాషలో అనువదించడం ప్రారంభించారు.

తిక్కన: తిక్కన సోమయాజులు 13వ శతాబ్దంలో జీవించిన తెలుగు కవి. ఆయన నన్నయ్య ప్రారంభించిన మహాభారత అనువాదాన్ని కొనసాగించారు.

పోతన: బమ్మెర పోతన 15వ శతాబ్దంలో జీవించిన తెలుగు కవి. ఆయన భాగవత పురాణాన్ని తెలుగు భాషలో అనువదించారు.

నండూరి వెంకట సుబ్బారావు: నండూరి వెంకట సుబ్బారావు (1896–1957) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి. ఆయన 'ఎంకి పాటలు' రచించారు.

చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం: చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం (1867–1946) ప్రముఖ తెలుగు కవి, నాటకకర్త. ఆయన 'గాయోపాఖ్యానం' వంటి నాటకాలు రచించారు.

గిడుగు రామమూర్తి: గిడుగు రామమూర్తి (1863–1940) తెలుగు భాషా శాస్త్రవేత్త. ఆయన వ్యావహారిక భాషా ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు.

గురజాడ అప్పారావు: గురజాడ వెంకట అప్పారావు (1862–1915) ప్రముఖ తెలుగు కవి, నాటకకర్త. ఆయన 'కన్యాశుల్కం' నాటకం రచించారు.

విశ్వనాథ సత్యనారాయణ: విశ్వనాథ సత్యనారాయణ (1895–1976) ప్రముఖ తెలుగు కవి, రచయిత. ఆయన 'వేయిపడగలు' వంటి ప్రసిద్ధ నవలలు రచించారు.

బాపు: సత్తిరాజు లక్ష్మీనారాయణ (1933–2014) బాపు గా ప్రసిద్ధి గాంచిన చిత్రకారుడు, దర్శకుడు. ఆయన తెలుగు చిత్ర పరిశ్రమలో ప్రసిద్ధి పొందారు.

ముళ్ళపూడి వెంకటరమణ: ముళ్ళపూడి వెంకటరమణ (1931–2011) ప్రముఖ తెలుగు రచయిత. ఆయన 'బుడుగు' వంటి రచనలు చేశారు.

కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు: కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు (1937–2012) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత. ఆయన అనేక నవలలు, కథలు రచించారు.

కొదవగంటి కుటుంబరావు: కొదవగంటి కుటుంబరావు (1909–1980) ప్రముఖ తెలుగు రచయిత. ఆయన 'చివరికి మిగిలేది' వంటి నవలలు రచించారు.

నండూరి రామమోహనరావు: నండూరి రామమోహనరావు (1920–2001) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి. ఆయన అనేక కవితలు రచించారు.

జంద్యాల: జంద్యాల సుబ్రహ్మణ్యం శాస్త్రి (1951–2001) ప్రముఖ తెలుగు చిత్ర దర్శకుడు, రచయిత. ఆయన హాస్య చిత్రాలకు ప్రసిద్ధి గాంచారు.

ఉషశ్రీ: ఉషశ్రీ (1928–1990) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత, ప్రసారకర్త. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

గుర్రం జాషువా: గుర్రం జాషువా (1895–1971) ప్రముఖ తెలుగు కవి. ఆయన సామాజిక న్యాయం, సమానత్వంపై కవితలు రచించారు.

లత సాహిత్యం: లత (1932–2007) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

చలం: గుంటూరు శేషేంద్ర శర్మ (1921–1992) చలం గా ప్రసిద్ధి గాంచిన ప్రముఖ తెలుగు కవి, విమర్శకుడు.

అడవి బాపిరాజు: అడవి బాపిరాజు (1895–1952) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి, చిత్రకారుడు.

గోపీచంద్: గోపీచంద్ (1910–1962) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

శ్రీ శ్రీ: శ్రీరంగం శ్రీనివాసరావు (1910–1983) శ్రీ శ్రీ గా ప్రసిద్ధి గాంచిన ప్రముఖ తెలుగు కవి. ఆయన ఆధునిక తెలుగు కవిత్వానికి పితామహుడు.

వేమన: వేమన 17వ శతాబ్దంలో జీవించిన ప్రజాకవి. ఆయన యతి కవితలు ప్రసిద్ధి గాంచాయి.bhavaviplava adyudu

ఆలూరి భుజంగారావు: ఆలూరి భుజంగారావు (1892–1952) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి, రచయిత.

ఎన్. గోపీ & వేమన్నా వాదం

ఎన్. గోపీ (జననం: 1948) ప్రముఖ తెలుగు కవి, విమర్శకుడు, విశ్వవిద్యాలయ ప్రొఫెసర్. ఆయన కవిత్వం ఆధునికత, విప్లవాత్మక దృక్పథం, సామాజిక చైతన్యంతో ప్రసిద్ధి చెందింది.

వేమన్నా వాదం అనేది వేమన కవిత్వంలోని ముఖ్యాంశాలను సూచిస్తుంది, ముఖ్యంగా సామాజిక సమానత్వం, మతవిమర్శ, మానవతావాదం, ఆచరణాత్మక తత్వం.

ఎన్. గోపీ రచనల్లో వేమన్న ప్రభావం

ఎన్. గోపీ తన రచనల్లో వేమన్నా వాదాన్ని ప్రస్తావిస్తూ, వేమన తత్వాన్ని సమకాలీన సామాజిక-సాంస్కృతిక పరిణామాలకు అన్వయించాడు.

1. సామాజిక సమానత్వం: వేమన్న మాదిరిగానే ఎన్. గోపీ కవిత్వం కులవ్యవస్థ, సామాజిక అసమానతలపై విమర్శలతో నిండి ఉంటుంది.

2. మతవిమర్శ: వేమన్న విగ్రహారాధన వ్యతిరేకతను ఎన్. గోపీ తన కవిత్వంలో కూడా ప్రతిబింబించాడు.

3. మానవతావాదం: మతాలు కాదు, మానవ సంబంధాలే అసలు ధర్మం అనే వేమన్నా వాదాన్ని ఎన్. గోపీ తన కవిత్వంలో కొనసాగించాడు.

4. ఆచరణాత్మక జీవనదృష్టి: వేమన్నలాగే, ఎన్. గోపీ కూడా మానవ జీవితాన్ని అనుభవాల ద్వారా అర్థం చేసుకోవాలని ప్రతిపాదించాడు.

సారాంశం

ఎన్. గోపీ తన కవిత్వంలో వేమన్న ప్రభావాన్ని అనుసరిస్తూ, ఆధునిక సమాజానికి అనువైన తాత్వికమైన ప్రశ్నలను లేవనెత్తాడు. ఈ ఇద్దరి రచనలు సామాజిక విప్లవాన్ని ప్రేరేపించేవిగా నిలుస్తాయి.

చేకూరి రామారావు: చేకూరి రామారావు (1939–2012) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి, రచయ

గుడిపాటి వెంకటాచలం (1894–1976): గుడిపాటి వెంకటాచలం (చలం) ప్రముఖ తెలుగు రచయిత, నవలాకారుడు. ఆయన "మైదానం" నవల ద్వారా తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీ స్వేచ్ఛను ప్రస్తావించిన విప్లవాత్మక రచయితగా నిలిచారు.

బినాదేవి: బినాదేవి అనేది ఆరెం. కోమరయ్య (1920–1971) అనే రచయితకు కలంపేరు. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

జంధ్యాల పాపయ్య శాస్త్రి (1912–1992): జంధ్యాల పాపయ్య శాస్త్రి ప్రముఖ తెలుగు సాహితీవేత్త, కవి, అనువాదకుడు. ఆయన అనేక పాండిత్యమైన రచనలు చేశారు.

పుస్తక శీర్షిక:

తెలుగు వాచకము 

అచ్చులు నేర్చుకుందాం

ప్రారంభం:

పరిచయం: తెలుగు భాష

అక్షరమాల పరిచయం

అచ్చుల ప్రాధాన్యం

అధ్యాయ 1: అచ్చులు పరిచయం

అ, ఆ, ఇ, ఈ, ఉ, ఊ, ఋ,ఋ,ఎ, ఏ ఐ, ఒ, ఓ, ఔ, అం, అః (అచ్చులు 16)

అధ్యాయ 1: హల్లులు పరిచయం(36)

క, చ, ట, త, ప :

క, ఖ, గ, ఘ, ఙ

చ, ఛ, జ, ఝ, ఞ

ట, ఠ, డ, ఢ, ణ

త, థ, ద, ధ, న

ప, ఫ, బ, భ, మ

య, ర, ల, వ, శ, ష, స, హ, ళ, క్ష, ఱ

అధ్యాయ 3: హల్లుల వినియోగం

హల్లులను అచ్చులతో కలిపి చిన్న పదాలు

ఉదాహరణలు: క్ +అ=క, క్ +ఆ=కా, క్ +ఇ=కి, క్ +ఈ=కీ ...

హల్లుల కలయికతో వచ్చే శబ్దాలు

ఆంధ్ర భోజునిగా, కన్నడ రాజ్య రమారమణగా కీర్తించబడిన శ్రీ కృష్ణదేవ రాయలు తెలుగు భాషకు దేశ భాషలందు ఉన్న ప్రాముఖ్యత దృష్ట్యా పలికిన పలుకులు ఇవి.

ప్రపంచ తెలుగు మహాసభల సందర్భముగా విడుదలైన తపాలా బిళ్ళ - ఇందులో వ్రాసినవి - దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స, "ఎందరో మహానుభావులు అందరికీ వందనములు" ," పంచదార కన్న పనస తొనల కన్న కమ్మని తేనె కన్న తెలుగు మిన్న"

“ తెలుగ దేలయన్న దేశంబు తెలుగేను

తెలుగు వల్లభుండ తెలుగొకండ

ఎల్ల నృపులు గొలువ ఎరుగవే బాసాడి

దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స ”

—శ్రీ కృష్ణదేవ రాయలు

తెలుగు వ్యాకరణం

తెలుగు వ్యాకరణం ద్రావిడ భాషా కుటుంబానికి చెందిన తెలుగు భాష యొక్క నిర్మాణం, వ్యవస్థ, నియమాలను వివరించేది. తెలుగు వ్యాకరణాన్ని మొత్తం మూడు ప్రధాన విభాగాలుగా పరిగణించవచ్చు:

1. శబ్దాంశాలు (Parts of Speech)

తెలుగులోని ప్రధాన శబ్ద వర్గాలు:

నామవాచకం (పేరు పదాలు): వ్యక్తులు, ప్రాణులు, వస్తువులు, ప్రదేశాలు.

ఉదా: రాజు, చెట్టు, గుంటూరు

క్రియాపదం: కార్యాన్ని లేదా స్థితిని తెలియజేయు పదాలు.

ఉదా: చదవు, నడువు, ఉంది

విశేషణం: నామవాచకాలను లేదా సర్వనామాలను విశేషించే పదాలు.

ఉదా: మంచి పుస్తకం, పొడుగు చెట్టు

సర్వనామం: నామవాచకాలకు బదులుగా వాడే పదాలు.

ఉదా: నేను, అది, మనం

క్రియా విశేషణం: క్రియలను వివరించే పదాలు.

ఉదా: వేగంగా, మెల్లగా

ఉపసర్గాలు: శబ్దాల ముందు వాడే సంక్షిప్త పదాలు.

ఉదా: ఆనందంతో, బాధతో

వ్యయములు: సంధిస్థలం, మిత్రత వంటి భావాలకు వాడే పదాలు.

ఉదా: మరియు, కానీ, కాబట్టి

2. సంధులు 

వేర్వేరు పదాలు కలిసినప్పుడు వాటి మధ్యని స్వరాలను లేదా అక్షరాలను కలిపి కొత్త రూపం కలుగుతుంది.

సమాసాల రకాలు:

తత్పురుష సమాసం: ముందటి పదం రెండు పదాల్ని కలుపుతూ అర్థాన్ని నిశ్చితం చేస్తుంది.

ఉదా: గ్రామాంతరం (గ్రామానికి అవతల ఉన్నది)

కర్మధారయ సమాసం: రెండు పదాలూ అర్థాన్ని వివరిస్తాయి.

ఉదా: నల్లనిత్యము (నల్ల + నిత్యము)

ద్వంద్వ సమాసం: రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ పదాలు సమాన ప్రాముఖ్యత పొందతాయి.

ఉదా: రామలక్ష్మణులు

బహువ్రీహి సమాసం: రెండు పదాలు కలిపి ఇతర వస్తువు/వ్యక్తిని సూచిస్తాయి.

ఉదా: దశాననుడు

4. వాక్య నిర్మాణం (Sentence Structure)

తెలుగు భాషలో వాక్య క్రమం సాధారణంగా కర్త - క్రియ - కర్మ (SOV) ఉంటుంది.

ఉదా:

రాము పుస్తకము చదువుతాడు.

ఇక్కడ:

కర్త: రాము

క్రియా: చదువుతాడు

కర్మ: పుస్తకము

5. అలంకారాలు (Figures of Speech)

భాషను అందంగా చూపేలా రూపొందించే పద్ధతులు.

ఉపమాలంకారం: స్మilarity తెలియజేసేది.

ఉదా: చంద్రుడివలె నిండి ఉన్న ముఖము

ఉత్ప్రేక్షా అలంకారం: ఊహ కలగచేసే ప్రకృతి.

ఉదా: నది వాగులపై నాట్యం చేయుచున్నది.

6. చిహ్నాలు (Punctuation Marks)

తెలుగులో విరామాలు వాక్య నిర్మాణానికి ముఖ్యమైనవి:

పూర్ణ విరామం (.)

అల్ప విరామం (,)

ప్రశ్నార్ధం (?)

ఉదయపదం (!)

ఇవి తెలుగు వ్యాకరణానికి ఆధారం. వ్యాసంగా చెప్పాలంటే ప్రతి విభాగంలో లోతైన వివరాలు ఉన్నాయి.

తెలుగు గుణింతం

క కా కి కీ కు కూ కృ కౄ కె కే కై కొ కో కౌ కం కః🍮 

ఖ ఖా ఖి ఖు ఖు ఖూ ఖృ ఖౄ ఖె ఖే ఖై ఖొ ఖో ఖౌ ఖం ఖః🌹 

గ గా గి గీ గు గూ గృ గౄ గె గే గై గొ గో గౌ గం గః@ 

ఘ ఘా ఘి ఘీ ఘు ఘూ ఘృ ఘౄ ఘె ఘే ఘై ఘొ ఘూ ఘౌ ఘం ఘః 

చ చా చి చీ చు చూ చృ చౄ చె చే చై చొ చో చౌ చం చః 

ఛ ఛా ఛి ఛీ ఛు ఛూ ఛృ ఛౄ ఛె ఛే ఛై ఛొ ఛో ఛౌ ఛం ఛః 

జ జా జి జీ జు జూ జృ జౄ జె జే జై జొ జో జౌ జం జః 

ఝ ఝా ఝి ఝీ ఝు ఝూ ఝృ ఝౄ ఝె ఝే ఝై ఝొ ఝూ ఝౌ ఝం ఝః ట టా టి టీ టు టూ టృ టౄ టె టే టై టొ టో టౌ టం టః 

ఠ ఠా ఠి ఠీ ఠు ఠూ ఠృ ఠౄ ఠె ఠే ఠై ఠొ ఠో ఠౌ ఠం ఠః 

డ డా డి డీ డు డూ డృ డౄ డె డే డై డొ డో డౌ డం డః 

ఢ ఢా ఢి ఢీ ఢు ఢూ ఢృ ఢౄ ఢె ఢే ఢై ఢొ ఢో ఢౌ ఢం ఢః 

ణ ణా ణి ణీ ణు ణూ ణృ ణౄ ణె ణే ణై ణొ ణో ణౌ ణం ణః 

త తా తి తీ తు తూ తృ తౄ తె తే తే తొ తో తౌ తం తః 

థ థా థి థీ థు థూ థృ థౄ థె థే థై థొ థో థౌ థం థః 

ద దా ది దీ దు దూ దృ దౄ దె దే దై దొ దో దౌ దం దః ధ ధా ధి ధీ ధు ధూ ధృ ధౄ ధె ధే ధై ధొ ధో ధౌ ధం ధః 

న నా ని నీ ను నూ నృ నౄ నె నే నై నొ నో నౌ నం నః

ఫ, ఫా, ఫి, ఫీ, ఫు, ఫూ, ఫె, ఫే, ఫై, ఫొ, ఫో, ఫౌ, ఫం, ఫః

తెలుగు భాషకు కవిత్రయం తిక్కన, వేమన, గురజాడ. శ్రీ శ్రీ 

తిక్కన లేదా తిక్కన సోమయాజి (1205 - 1288). 

విక్రమసింహపురి (నేటి నెల్లూరు ప్రాంతాన్ని) పరిపాలించిన మనుమసిద్ధికి మంత్రిత్వంవహించారు. కవిత్రయములో తిక్కనది నాటకీయ శైలి, సంభాషణాత్మక శైలి. అతనికి "కవి బ్రహ్మ", "ఉభయ కవిమిత్రుడు" అనే బిరుదులు ఉన్నాయి.

ద్రౌపది కీచకునితో

దుర్వారోద్యమ బాహువిక్రమ రసాస్తోక ప్రతాపస్ఫురత్

గర్వాంధ ప్రతివీర నిర్మథన విద్యాపారగుల్ మత్పతుల్

గీర్వాణాకృతు లేవు రిప్డు నిను దోర్లీలన్ వెసంగిట్టి గంధర్వుల్ మానము బ్రాణమున్ గొనుట తధ్యంబెమ్మెయిన్ గీచకా

వేమన 

అల్పుడెపుడు బల్కు నాడంబరముగాను

సజ్జనుండు పలుకు చల్లగాను

కంచుమ్రోగినట్లు కనకంబుమ్రోగునా

విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

పద్యము తెలుగు కవితా రచనలో ఒక విధానము. పూర్వం తెలుగులో సాహిత్యరచన దాదాపుగా అంతా పద్యరూపంలోనే జరిగేది. పద్యంలోని ముఖ్య లక్షణం ఛందస్సు. వైజ్ఞానిక రచనలు, గణిత రచనలు, సాహిత్యపరమైన రచనలు మొదలుకొని అనేకానేకమైన విధాలైన రచనలు కూడా పద్యాల్లో ఉండేవి.

పుత్తడి బొమ్మ పూర్ణమ్మ గురజాడ అప్పారావు రచించిన కరుణ రసాత్మక గేయం. ఈ గేయ ఇతివృత్తం కన్యాశుల్కం అనే దురాచారం. నాటి సమాజంలోని కన్యాశుల్కం దురాచారానికి బలి అవుతున్న బాలికల పట్ల అత్యంత కరుణతో, వారికి సమాజం చేస్తున్న దురన్యాయాన్ని కళ్ళకు కట్టే ఉద్దేశంతో అటువంటి చిన్నారి బాలికలకు ప్రతినిధిగా పూర్ణమ్మ అనే పాత్రను సృష్టించి కథనాత్మక మైన కావ్యంగా, అత్యంత కరుణరస ప్లావితమైన రసభరితమైన గేయంగా పూర్ణమ్మ కథ పేరుతో ఈ రచన చేసారు గురజాడ. ‘పుత్తడిబొమ్మా పూర్ణమ్మా’అంటూ అందచందాల రాశిపోసిన ముగ్ధ అయిన ఓ కన్య బ్రతుకు, మూఢాచారానికి బలయిన తీరును ఈ కథలో వివరించారు గురజాడ.ఇది కన్యాశుల్కం ద్వారా చిన్న వయసులోనే ధనం ఆశతో పిల్లల్ని ముసలి వరులకు తండ్రులు పెళ్ళిచేయడాన్ని ఇతివృత్తంగా రచించింది.

పద్యం ఒక తెలుగు సాహితీ ప్రక్రియ. పద్యాలు వృత్తాలు కావొచ్చు, జాతులు కావొచ్చు, ఉపజాతులు కావొచ్చు. ఉత్పలమాల, చంపకమాల, శార్దూలము, మత్తేభము, మున్నగునవి వృత్తాలు. కందము, ఉత్సాహ, ద్విపద, తరువోజ, అక్కర, మున్నగునవి జాతులు. సీసము, తేటగీతి, ఆటవెలది అనునవి ఉపజాతులు.

848 నాటి పండరంగుని అద్దంకి శాసనములో ఒక తరువోజ పద్యమూ, తరువాత కొంత వచనమూ ఉన్నాయి. 934 నాటి యుద్ధమల్లుని బెజనాడ శాసనములో ఐదు సీస పద్యాలున్నాయి. 1000 ప్రాంతమునాటిదని చెప్పబడుతున్న విరియాల కామసాని గూడూరు శాసనములో మూడు చంపకమాలలు, రెండు ఉత్పల మాలలు వ్రాయబడ్డాయి. వీటి ఆధారాల కారణంగా నన్నయకు ముందే పద్య సాహిత్యం ఉండి ఉండాలని నిశ్చయంగా తెలుస్తున్నది. కాని లిఖిత గ్రంధాలు మాత్రం ఇంతవరకు ఏవీ లభించలేదు.