01BD.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు బౌద్ధధర్మం కాలపరమైన

బౌద్ధధర్మం కాలపరమైన

బౌద్ధం ప్రారంభ కాలంబౌద్ధమతం స్థాపకుడు గౌతమ బుద్ధుడు. ఆయన సుమారు క్రీ.పూ. 563 నుండి క్రీ.పూ. 483 మధ్యకాలంలో జీవించాడని విశ్వసించబడుతుంది. అయితే ఆధునిక పరిశోధనల ప్రకారం ఈ తేదీలు క్రీ.పూ. 448 – క్రీ.పూ. 368 గా ఉండవచ్చునని కొంతమంది చరిత్రకారులు సూచిస్తున్నారు.బుద్ధుని బోధన కాలంబుద్ధుడు తన బోధన జీవితాన్ని సుమారు 45 సంవత్సరాలు కొనసాగించాడు. ఈ బోధనలు ప్రధానంగా బిహార్, ఉత్తరప్రదేశ్ ప్రాంతాల్లో జరిగినవే.బౌద్ధ ధర్మ విస్తరణబౌద్ధం భారతదేశం నుండి ఇతర దేశాలకు విస్తరించడానికి ప్రధాన కారణం మౌర్య చక్రవర్తి అశోకుడు (క్రీ.పూ. 268 – క్రీ.పూ. 232). ఆయన బుద్ధమతాన్ని అంగీకరించి దాన్ని శ్రీలంక, నేపాల్, మధ్యాసియా, ఆఫ్ఘనిస్తాన్, చైనా తదితర దేశాలకు పంపించాడు.ప్రామాణిక వనరులు (Reliable Sources)1. బ్రిటానికా: Buddhism – Britannica2. వికీపీడియా (తెలుగు): బౌద్ధ మతం3. ఆసియా సొసైటీ: Origins of Buddhism – Asia Society4. హిస్టరీ డాట్ కాం: Buddhism – History.com

01BFడాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ బౌద్ధ రచనలు

 డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ గారు బౌద్ధమతంపై చేసిన ముఖ్య రచనలు మరియు వాటి తెలుగు అనువాదాల వివరాలు ఉన్నాయి:

1. బుద్ధుడు మరియు ఆయన ధర్మము

(తొలిగా ఇంగ్లీషులో: The Buddha and His Dhamma)

తెలుగు అనువాదం అందుబాటులో ఉంది.

ఈ గ్రంథం బుద్ధుని జీవిత చరిత్ర, ధర్మబోధలు మరియు సామాజిక విప్లవ దృక్పథంతో రాశారు.

అంబేద్కర్ గా😙😙రు బౌద్ధ ధర్మాన్ని తత్వబద్ధంగా, రీత్యర్థంగా, సామాజిక న్యాయం పరంగా వివరించారు.

ఇది ఆయన చివరి రచన మరియు 1957లో మరణానంతరం ప్రచురించబడింది.

2. బుద్ధుడు లేదా కార్ల్ మార్క్స్

(Buddha or Karl Marx)

బుద్ధుని తత్వాన్ని మార్క్సిస్టు సిద్ధాంతాలతో పోల్చి, బౌద్ధ ధర్మం శాంతియుత మార్గమని, మార్క్సిజం హింసాపూరిత మార్గమని వివరించారు.

ఈ రచనలో అంబేద్కర్ గారు బౌద్ధం సామాజిక సమానత్వాన్ని శాంతియుత మార్గంలో సాధించగలదని వివరణ ఇచ్చారు.

తెలుగు అనువాదం లభ్యం.

3. మతాంతరణ అవసరత

(Need for Religious Conversion)

“నేను హిందువు గా జన్మించాను, కాని హిందువు గా మరణించను” అన్న ప్రసిద్ధ నినాదానికి మూలం.

బౌద్ధ ధర్మ స్వీకరణ ఎందుకు అవసరమో, అది దళితుల విముక్తికి మార్గమని వివరించిన ప్రసంగాలు ఇందులో ఉన్నాయి.

4. భారతదేశంలో విప్లవం మరియు ప్రతివిప్లవం

(Revolution and Counter-Revolution in Ancient India)

ఈ గ్రంథంలో బౌద్ధ మతం సామాజిక విప్లవాన్ని ఎలా రేకెత్తించిందో, దానికి వ్యతిరేకంగా బ్రాహ్మణసనాతన ధర్మం ఎలా ప్రతిస్పందించిందో విశ్లేషించారు.

తెలుగులో భాగాలుగా లభ్యం.

పుస్తకాలను పొందడానికి వనరులు (Sources):

1. ఆంధ్రప్రదేశ్ / తెలంగాణ బౌద్ధ సంఘాలు – స్థానిక బౌద్ధ కేంద్రాలు లేదా మెడిటేషన్ సెంటర్లు

2. డా. బి.ఆర్. అంబేద్కర్ ఫౌండేషన్ – http://ambedkarfoundation.nic.in

3. నవాయన పబ్లిషింగ్ – Ambedkarite రచనల కోసం ప్రసిద్ధి పొందిన ప్రచురణ సంస్థ

4. Archive.org, Internet PDF Libraries – ఉచితంగా డౌన్లోడ్ చేసుకునే వెబ్‌సైట్లు

5. Amazon / Flipkart – తెలుగు అనువాద పుస్తకాలు కొనుగోలు చేసేందుకు

www:ambedkar.org

డా. బి.ఆర్. అంబేద్కర్ రాసిన “The Buddha and His Dhamma” గ్రంథం మొత్తం 8 భాగాలు (Parts), వాటిలోని 22 అధ్యాయాలు (Chapters) కలిగి ఉంటుంది. ఇది బౌద్ధ ధర్మంపై విపులంగా, లోతుగా విశ్లేషించిన ఒక ప్రముఖ గ్రంథం.

పుస్తకం భాగాల విభజన ఇలా ఉంటుంది:

1. Part I: Siddharth Gautama — How a Bodhisattva became the Buddha

2. Part II: Religion and Dhamma

3. Part III: What the Buddha Taught

4. Part IV: The Sangh

5. Part V: The Buddha and His Contemporaries

6. Part VI: The Wanderer’s Conversion

7. Part VII: Conversion of Women

8. Part VIII: The Buddha and the Future of His Religion

ఈ ప్రతి భాగంలో అనేక ఉపఅధ్యాయాలు ఉంటాయి, దాదాపుగా 150 పేజీలకు పైగా విషయవివరణ ఉంటుంది.

01BE.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు.బుద్ధుని బోధనలు

బుద్ధుని బోధనలు

బుద్ధుని బోధనలుబౌద్ధం ఎందుకు?బౌద్ధ ధర్మం ఉత్తమ మానవ జీవనానికి మార్గదర్శకమైంది. ఇది మన జీవిత లక్ష్య సాధనకూ, జీవిత పరమార్థాన్ని తెలుసుకునేందుకు కూడా ఉపకరిస్తుంది. శాంతిమయమైన, సత్యవంతమైన, దయా-కరుణలతో కూడిన జీవనాన్ని గడపడానికి బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం బలమైన ఆధారంగా నిలుస్తుంది.బౌద్ధ తాత్విక మూలాలు

1. త్రిరత్నాలు (Three Jewels)బుద్ధం శరణం గచ్చామి – బుద్ధుని ఆశ్రయించటంధమ్మం శరణం గచ్చామి – ధర్మాన్ని ఆశ్రయించటంసంగం శరణం గచ్చామి – సంఘాన్ని ఆశ్రయించటం

2. ఆర్య సత్యాలు (Four Noble Truths)దుఃఖం ఉంది – జీవితం లో బాధలు సహజందుఃఖానికి కారణం తృష్ణ – కోరికల వల్లే దుఃఖంతృష్ణకు మూలం అవిద్య – అజ్ఞానం వల్ల తృష్ణ కలుగుతుందిఅవిద్యను తొలగించేది అష్టాంగ మార్గం

3. పంచశీల సూత్రాలు (Five Precepts)హింస చేయకూడదు – ప్రాణులను హానిచేయరాదుదొంగతనం చేయకూడదులైంగిక అశుద్ధత లేకుండా ఉండాలిఅబద్ధం చెప్పకూడదుమత్తు పదార్థాలు తీసుకోరాదు

4. అష్టాంగ మార్గం (Eightfold Path)సమ్యక్ దృష్టి – సత్యాన్ని గ్రహించడంసమ్యక్ సంకల్పం – మంచి సంకల్పాలు కలిగి ఉండటంసమ్యక్ వాక్కు – సత్యవాదనంసమ్యక్ కర్మ – ధర్మబద్ధ ప్రవర్తనసమ్యక్ ఆజీవిక – ధర్మబద్ధ జీవనోపాధిసమ్యక్ వ్యాయామం – కోరికల నియంత్రణసమ్యక్ స్మృతి – జాగ్రత్తగా జీవించటంసమ్యక్ సమాధి – ధ్యాన ఏకాగ్రత

5. దశ పారమితలు (Ten Perfections)దానం – దాతృత్వంశీలం – నైతికతఖాంతి – సహనంవీర్యం – శ్రమధ్యానం – ఏకాగ్రతప్రజ్ఞా – జ్ఞానంఉపేక్ష – సమభావంసత్యం – నిజాయితీఆదిత్థానం – సంకల్ప బలముమైత్రీ, కరుణ – ప్రేమ, దయఈ తత్వాలు మానవ జీవిత పరమార్థాన్ని గ్రహించేందుకు, శాంతియుత జీవితం గడపేందుకు మార్గంగా నిలుస్తాయి.

6. మధ్యమ మార్గం(Middle Way):అనుభవాల మధ్య సమతుల్యతను పాటించడం — ఇది భోగవిలాసం మరియు కఠినత మధ్య సమమార్గం.

7. త్రి లక్షణాలు(Three Marks of Existence):అనిత్యత (Anicca): అన్ని వస్తువులు మార్పునకు లోబడి ఉంటాయి.దుఃఖం (Dukkha): జీవితం అసంతృప్తితో నిండి ఉంది.అనాత్మ (Anatta): శాశ్వతమైన వ్యక్తిగత ఆత్మ లేదు.

01BG.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు Development of buddhism

Development of buddhism

Here are the sources in Telugu regarding the history and development of Buddhism:

1. పాలి కేనన్ (Tipitaka):పాలి కేనన్ అనేది బౌద్ధ ధర్మం యొక్క ప్రాథమిక గ్రంథ సంపుటి. ఇది బుద్ధుని ఉపదేశాలు మరియు మొదటి బౌద్ధ సంఘాల సమావేశాల వివరాలను కలిగి ఉంటుంది.

2. మహావంశ:మహావంశ అనేది శ్రీలంక యొక్క చరిత్రను వివరిస్తున్న గ్రంథం, ఇందులో బౌద్ధధర్మం పెరిగిన విధానం, ముఖ్యమైన సంఘాల సమావేశాలు మరియు ఆషోక మహారాజు ఆధ్వర్యంలో జరిగిన 3వ బౌద్ధ సమ్మేళనము గురించి వివరాలు ఉన్నాయి.

3. దీపవంశ:దీపవంశ కూడా ఒక ప్రాచీన చరిత్ర గ్రంథం, ఇందులో శ్రీలంకలో బౌద్ధ ధర్మం ఆరంభమైన కాలం గురించి వివరాలు ఇవ్వబడ్డాయి.

4. పండితుల పరిశోధన:రిచర్డ్ గాంబ్రిచ్: బౌద్ధ ధర్మంపై విశాలమైన పరిశోధన చేసిన ప్రముఖ పండితుడు. ఆయన “What the Buddha Taught” అనే గ్రంథంలో బుద్ధుని జీవితాన్ని మరియు బౌద్ధ ధర్మాన్ని విశదీకరించారు.వల్పోలా రహుల: శ్రీలంక బౌద్ధ మంత్రిగా, రహుల గారు “What the Buddha Taught” అనే గ్రంథంలో బౌద్ధ ధర్మాన్ని విస్తృతంగా వివరించారు.భిక్షు బోధి: పాలి కేనన్ పర్యవేక్షణలో ప్రముఖ పరిశోధకులు, ఆయన అనేక గ్రంథాలను అనువదించారు మరియు థెరావాద బౌద్ధం చరిత్రపై పరిశోధనలు చేశారు.జాన్ ఎస్. స్ట్రాంగ్: ఆయన బౌద్ధం యొక్క ఆఫ్రికా మరియు ఆసియా వ్యాప్తి పై పరిశోధనలు చేసారు.

5. తిబెటన్ బౌద్ధ కేనన్:తిబెటన్ బౌద్ధ కేనన్ మహాయాన మరియు వజ్రయాన బౌద్ధం అభివృద్ధి పై ముఖ్యమైన గ్రంథాలు అందిస్తుంది.

6. బౌద్ధ సమ్మేళనాల చరిత్ర:“A History of Buddhism in India” (బౌద్ధం భారతదేశంలో) – A.K. నారాయణ్.“The Buddhist Councils and Their Impact” (బౌద్ధ సమ్మేళనాలు మరియు వాటి ప్రభావం) – S.R. గోయల్.ఈ గ్రంథాలు, పండితుల పరిశోధనల ద్వారా బౌద్ధ ధర్మం మరియు బుద్ధుని జీవితాన్ని, బౌద్ధ సమ్మేళనాలు మరియు ఆషోక మహారాజు పరిపాలనలో బౌద్ధం వ్యాప్తి గురించి వివరంగా తెలియచేస్తాయి.

01BH చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడుక్రీపూ 600 నుండి క్రీశ 600 వరకు బౌద్ధ చరిత్ర యొక్క ముఖ్యమైన దశల సమగ్ర సమీక్ష

ఇది క్రీపూ 600 నుండి క్రీశ 600 వరకు బౌద్ధ చరిత్ర యొక్క ముఖ్యమైన దశల సమగ్ర సమీక్ష (తెలుగులో):

బౌద్ధ చరిత్ర: క్రీ.పూ. 600 – క్రీ.శ. 600

క్రీ.పూ. 600 – 400: బుద్ధుడి జీవితం మరియు బోధన

క్రీ.పూ. 563 (సుమారు) – సిద్ధార్థ గౌతముడు జననం (ప్రస్తుత నేపాల్‌లోని లుం‌బినిలో).

క్రీ.పూ. 528 – బోధి వృక్షం కింద బోధి (జ్ఞానోదయం) పొందాడు (బోధ్ గయలో).

ధర్మచక్ర ప్రవర్తన సూత్రం – తొలి బోధన సారనాథ్‌లో.

సంఘం స్థాపన – భిక్షు సంఘం ఏర్పాటైంది.

క్రీ.పూ. 483 – మహాపరినిర్వాణం – బుద్ధుడు కుశీనగరంలో పరమశాంతిని పొందాడు.


క్రీ.పూ. 400 – 250: ప్రాథమిక బౌద్ధ సంఘాలు, అభివృద్ధి

మొదటి బౌద్ధ సమ్మేళనం – రాజగృహలో మహాకశ్యపుని నేతృత్వంలో.

రెండవ బౌద్ధ సమ్మేళనం – వేశాళీలో; నియమాలపై విభేదాలు (థెరవాద – మహాసంఘిక వేర్పాటు).

అశోకుడు (క్రీ.పూ. 268 – 232) – కలింగ యుద్ధం తరువాత బౌద్ధుడయ్యాడు.

బౌద్ధమతాన్ని భారతదేశం, శ్రీలంక, మధ్యాసియా తదితర ప్రాంతాలకు వ్యాప్తి చేశాడు.

మూడవ బౌద్ధ సమ్మేళనం – పాటలీపుత్రలో, మోగళిపుత్త తిస్స సంస్థాపితుడు.


క్రీ.పూ. 250 – క్రీ.శ. 100: విస్తరణ, పాఠశాలల వృద్ధి

బౌద్ధం శ్రీలంక, మయన్మార్, థాయ్‌లాండ్ మరియు మధ్యాసియా వరకు విస్తరించింది.

18 కంటే ఎక్కువ బౌద్ధ పాఠశాలలు ఏర్పడ్డాయి (థెరవాద, మహాసంఘిక, సర్వాస్తివాద మొదలైనవి).

మొదటి బౌద్ధ గ్రంథాలు పాళి మరియు సంస్కృత భాషలలో రాయబడ్డాయి.

మహాయాన బౌద్ధం ప్రారంభం (క్రీ.పూ. 1వ శతాబ్దం) – బోధిసత్వ మార్గాన్ని ప్రధానంగా ఉంచిన సిద్ధాంతం.

క్రీ.శ. 100 – 600: మహాయాన అభివృద్ధి, ప్రపంచవ్యాప్త వ్యాప్తి

కుషాణ రాజులు – ముఖ్యంగా కనిష్కుడు (క్రీ.శ. 2వ శతాబ్దం) బౌద్ధాన్ని అతి పెద్దగా ప్రోత్సహించాడు.

నాల్గవ బౌద్ధ సమ్మేళనం – కశ్మీర్‌లో కుందలవనంలో.

బౌద్ధమతం:

సిల్క్ రోడ్ ద్వారా చైనాకి చేరింది.

చైనాలో సూత్రాల అనువాదం మొదలైంది.

బోధిధర్ముడు (క్రీ.శ. 5వ శతాబ్దం) చైనాకు వెళ్లాడు (జెన్ బౌద్ధానికి మూలం).

మహాయాన తత్వశాస్త్రం:

నాగార్జునుడు – మాధ్యమిక పాఠశాల స్థాపకుడు.

అసంగ, వసుబంధు – యోగాచార పాఠశాల స్థాపకులు.

గుప్త రాజవంశం కాలంలో (క్రీ.శ. 4వ–6వ శతాబ్దం) హిందూ పునరుత్థానం కారణంగా భారతదేశంలో బౌద్ధానికి గణనీయమైన క్షీణత ప్రారంభమైంది.

01BI.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు ప్రముఖ గ్రంథాలు

ప్రముఖ గ్రంథాలు

ఇక్కడ బౌద్ధ ధర్మానికి సంబంధించి ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రాచీనంగా గుర్తించబడిన ప్రముఖ గ్రంథాలు మరియు వాటి తెలుగు వివరణలు ఇవ్వబడుతున్నాయి:

1. త్రిపిటకాలు (Tripiṭaka / Tipiṭaka)

భాషలు: పాళి, సంస్కృతం

భాగాలు:

వినయ పిటకం – సన్యాసుల నియమాలు

సుత్త పిటకం – బుద్ధుని ఉపదేశాలు

అభిధమ్మ పిటకం – తాత్విక మరియు మానసిక విశ్లేషణ


లిపి: మొదట వచన రూపంలో, తరువాత 1వ శతాబ్దం BCEలో శ్రీలంకలో రాయబడింది

తెలుగు అనువాదం: భాగాలుగా లభ్యం (ఉదా: తెలంగాణ రాష్ట్ర బౌద్ధ సంఘాలు ప్రచురణలు)

2. ధమ్మపదము (Dhammapada)

భాష: పాళి

వివరణ: బుద్ధుని సూక్తులు – ధర్మ, నీతి, మోక్ష మార్గం పై

తెలుగు లో: అనేక అనువాదాలు లభ్యం – టి.ఎల్.వాసువగురి, బుద్ధవిజ్ఞాన సమితి వారు చేసినవి ప్రసిద్ధం

3. జాతక కథలు (Jātaka Tales)

భాష: పాళి

వివరణ: బుద్ధుని పూర్వ జన్మల కథలు – నీతి మరియు ధర్మోపదేశాలతో

తెలుగు లో: బౌద్ధ జాతక కథలు పేరుతో అనేక గ్రంథాలు లభ్యం

4. బుద్ధచరితము – ఆశ్వఘోషుడు

భాష: సంస్కృతం (కావ్య శైలి)

రచయిత: మహాకవి ఆశ్వఘోషుడు (1వ శతాబ్దం CE)

వివరణ: గౌత3మ బుద్ధుని జీవిత చరిత్రను కావ్య రూపంలో తెలిపిన గ్రంధం

తెలుగు అనువాదం: పుస్తకాలుగా లభ్యం (ఉదా: ఆంధ్ర బౌద్ధుల ప్రచురణలు)

5. లలితవిస్తర సూత్రం (Lalitavistara Sutra)

భాష: సంస్కృతం

వివరణ: బుద్ధుని జీవితాన్ని కవితాత్మకంగా వివరించే మహాయాన గ్రంథం

ప్రచారం: టిబెట్, చైనా, నెపాల్ మొదలైన దేశాల్లో

6. మిలింద పఞ్హా (Milinda Pañhā)

భాష: పాళి

వివరణ: గ్రీకు రాజు మెనాండర్ మరియు నాగసేన మధ్యం తాత్విక సంభాషణ

విషయాలు: పునర్జన్మ, నిర్వాణం, ఆత్మ లేకపోవడంపై చర్చ

తెలుగులో పొందుపరచిన పుస్తకాలు – సిఫార్సు చేసినవి:

1. “బుద్ధుని జీవిత గాధ” – రచన: డా. బి.ఆర్. అంబేడ్కర్ (తెలుగు అనువాదం లభ్యం)

2. “బౌద్ధ ధర్మమునకు ముందుభాగము” – రామమూర్తి గారు రచించిన పుస్తకం

3. “ధమ్మపదము” – తెలుగు పద్యాలుగా

4. తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్ బౌద్ధ సంఘాల ప్రచురణలు

01BJ.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు బౌద్ధ ధర్మంలో మండలులు కాలక్రమం

బౌద్ధ బౌద్ధ ధర్మంలో మండలులు కాలక్రమం

ధర్మంలో మండలులు అనేవి, బౌద్ధ సంస్కృతి, ఆచారాలు మరియు పద్ధతులను సమీక్షించే ముఖ్యమైన సమావేశాలు. ఈ మండలులు వివిధ కాలాలలో నిర్వహించబడ్డాయి, మరియు ఈ సమావేశాలు బౌద్ధ ధర్మాన్ని ప్రామాణికంగా నిర్ణయించడానికి మరియు అభివృద్ధి చేసేందుకు ఉపయోగపడినవి.

బౌద్ధ మండలుల పూర్తి క్రోనాలజీ:

1. 1వ మండలి (Council of Rajgir)

సంవత్సరం: క్రీ.పూ. 483

స్థలం: రాజగృహ (Rajgir)

సభ్యులు: 500 అర్హమైన ఆరియా అరహంతులు (Arahants)

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బుద్ధుని బోధనలు (ధర్మం) సేకరించడం మరియు రికార్డు చేయడం. ఇది వినయ పitaka మరియు సూత్ర పitaka లను సేకరించి, బౌద్ధ ధర్మ శాస్త్రాలుగా రూపాంతరం చేయడం.

2. 2వ మండలి (Council of Vaisali)

సంవత్సరం: క్రీ.పూ. 383

స్థలం: వైశాలి (Vaisali)

సభ్యులు: 700 శ్రావకులు (Followers)

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: వాదనల్లో వచ్చిన వివాదాలను పరిష్కరించడం. అదేవిధంగా, సూత్ర పitakaపై మరికొన్ని విశ్లేషణలు మరియు సమీక్షలు.

3. 3వ మండలి (Council of Pataliputra)

సంవత్సరం: క్రీ.పూ. 250

స్థలం: పాటలిపుత్రం (Pataliputra)

సభ్యులు: అశోక రాజు ఆధ్వర్యంలో 1000+ సభ్యులు

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: ధర్మ శుద్ధికి సంబంధించిన వివిధ విభేదాలను పరిష్కరించడం, బౌద్ధ గ్రంథాలను ఒక స్థిరమైన శాస్త్రబద్ధ విధంగా వ్రాయడం.

4. 4వ మండలి (Council of Kashmir)

సంవత్సరం: క్రీ.శ. 1వ శతాబ్దం

స్థలం: కాశ్మీర్

సభ్యులు: మునుపటి సూత్రాలపై మరిన్ని వివరణలు.

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బౌద్ధ ధర్మానికి సంబంధించి మరిన్ని వ్యాఖ్యానాలు చేయడం.

5. 5వ మండలి (Council of Burma)

సంవత్సరం: 1871

స్థలం: మయన్మార్ (Burma)

సభ్యులు: 2500+ బౌద్ధ పురోహితులు

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బుద్ధ ధర్మాన్ని శుద్ధీకరించడం, మరిన్ని త్రిపిటకలను రికార్డు చేయడం.

6. 6వ మండలి (World Buddhist Congress)

సంవత్సరం: 1954–56

స్థలం: యాంగాన్, మయన్మార్

సభ్యులు: ప్రపంచవ్యాప్తంగా నుండి బౌద్ధుల అధికారం

ప్రధాన ఉద్దేశ్యం: బౌద్ధ ధర్మాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రేరేపించడం, ముఖ్యంగా థెరవాడ బౌద్ధాన్ని ఉద్ధరించడం.

ఈ మండలులు బౌద్ధ ధర్మానికి సంబంధించిన ప్రాముఖ్యతను మరియు శుద్ధతను నిర్ధారించాయి. ప్రతి మండలి తమ సమయానికి సరిపోయే సాంకేతికత మరియు ప్రామాణికతతో అంగీకారాలను సాధించింది.

01BK.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు బౌద్ధ ధర్మంలో పా రమితలు (Pāramitā)

ధర్మంలో పారమితలు (Pāramitā)

అనేవి ఆధ్యాత్మిక పరిపక్వతను సాధించడానికి బోధిసత్వులు అభ్యసించే సద్గుణాలు.  

ఇవి మోక్ష సాధనలో కీలకమైన మార్గదర్శకాలు.మాహాయాన బౌద్ధంలో ఆరు పారమితలు:

1. దానం (Dāna Pāramitā) – ఉపకారం, దాతృత్వం.

2. శీలం (Śīla Pāramitā) – నైతికత, సద్ఆచారం.

3. క్షాంతి (Kṣānti Pāramitā) – ధైర్యం, సహనశీలత.

4. వీర్యం (Vīrya Pāramitā) – ప్రయత్నం, శ్రమ.

5. ధ్యానం (Dhyāna Pāramitā) – ధ్యానం, ఏకాగ్రత.

6. ప్రజ్ఞా (Prajñā Pāramitā) – జ్ఞానం, వివేకం.ఈ ఆరు పారమితలు బోధిసత్వ మార్గంలో ముఖ్యమైనవి.

థెరవాద బౌద్ధంలో పది పారమితలు:

1. దానం (Dāna) – దాతృత్వం.

2. శీలం (Sīla) – నైతికత.

3. నెక్కమ్మ (Nekkhamma) – త్యాగం.

4. పఞ్ఞా (Paññā) – జ్ఞానం.

5. విరియ (Viriya) – శ్రమ.

6. ఖంతి (Khanti) – సహనం.

7. సచ్చ (Sacca) – సత్యం.

8. అధిత్ఠాన (Adhiṭṭhāna) – దృఢ సంకల్పం.

9. మెత్తా (Mettā) – ప్రేమ.

10. ఉపెక్క్ఖా (Upekkhā) – సమత.

ఈ పది పారమితలు థెరవాద బౌద్ధ సంప్రదాయంలో బోధిసత్వులు అభ్యసించే సద్గుణాలు.ఈ పారమితలు మన జీవితంలో దుఃఖాన్ని తగ్గించి, శాంతి మరియు మోక్షాన్ని సాధించడానికి మార్గదర్శకంగా ఉంటాయి.

01BL.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు.తక్షశిల

 తక్షశిల 5th century BCE.

Takshasila – The Ancient Seat of Learning

తక్షశిల – ప్రాచీన విద్యానగరి

Takshasila was a renowned ancient university city located in present-day Pakistan, near Rawalpindi.
తక్షశిల అనేది ప్రస్తుత పాకిస్తాన్‌లోని రావల్పిండి సమీపంలో ఉన్న ఒక ప్రసిద్ధ ప్రాచీన విశ్వవిద్యాలయ నగరం.

It flourished as a center of education and culture from around the 5th century BCE.
ఇది క్రీస్తుపూర్వం 5వ శతాబ్దం నుండి విద్యా మరియు సంస్కృతి కేంద్రంగా వికసించింది.

Fields of Study

విద్యా శాఖలు

Subjects taught included:
ఇక్కడ బోధించబడిన విషయాలు:

Vedas and Vedangas – వేదాలు మరియు వేదాంగాలు

Grammar (Panini’s Ashtadhyayi) – వ్యాకరణం (పాణినీ రాసిన అష్టాధ్యాయి)

Medicine and Surgery – వైద్యం మరియు శస్త్రచికిత్స

Politics and Economics (Kautilya’s Arthashastra) – రాజకీయాలు మరియు అర్థశాస్త్రం (కౌటిల్యుని అర్థశాస్త్రం)

Logic, Astronomy, Philosophy – తర్కం, ఖగోళ శాస్త్రం, తాత్వికత

Famous Teachers and Students

ప్రముఖ గురువులు మరియు శిష్యులు

Panini – Father of Sanskrit Grammar
పాణినీ – సంస్కృత వ్యాకరణ పితామహుడు

Chanakya (Kautilya) – Minister and thinker behind the Maurya Empire
చాణక్యుడు (కౌటిల్యుడు) – మౌర్య సామ్రాజ్య శిల్పి, ఆలోచనాత్మకుడు

Jivaka – Renowned ancient physician
జీవకుడు – ప్రసిద్ధ వైద్య శాస్త్రవేత్త

Cultural and Historical Importance

సాంస్కృతిక మరియు చారిత్రక ప్రాముఖ్యత

Takshasila played a major role in the spread of Buddhism.
తక్షశిల బౌద్ధ ధర్మ ప్రచారంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించింది.

It was a melting pot of Indian, Persian, and Greco-Bactrian cultures.
ఇది భారతీయ, పర్షియన్ మరియు గ్రేకో-బాక్ట్రియన్ సంస్కృతుల సమ్మేళన స్థలమైంది.

Decline

పతనం

The city was destroyed by the Huns in the 5th century CE, ending its glory.
ఈ నగరం క్రీస్తు 5వ శతాబ్దంలో హుణుల దాడుల వల్ల ధ్వంసమై, ప్రసిద్ధిని కోల్పోయింది.

01BM.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు నలందా

నలందా:CE 427(154)

నాలందా — భారతదేశం. గర్వించదగ్గ ప్రాచీన విశ్వవిద్యాలయాలలో ఒకటి. ఇది బౌద్ధ విద్యా కేంద్రంగా మాత్రమే కాక, సార్వత్రిక విజ్ఞాన కేంద్రంగా కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది.నలందా విశ్వవిద్యాలయం ముఖ్యాంశాలు:స్థాపన: 5వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో (సుమారు 427 CE) కుమారగుప్తుడు (గుప్త సామ్రాజ్యం) కాలంలో స్థాపించబడినట్లు భావించబడుతుంది.స్థానం: ఇప్పటి బీహార్ రాష్ట్రంలోని నలందా జిల్లాలో ఉంది.బౌద్ధమతానికి కేంద్రం: మాహాయాన బౌద్ధమత బోధనకు ప్రముఖ కేంద్రంగా ఉన్న ఈ విశ్వవిద్యాలయంలో హీనయాన, వేదాంత, వైదిక విద్య, ఖగోళశాస్త్రం, వైద్యం వంటి అనేక విద్యల బోధన ఉండేది.ప్రఖ్యాత ఆచార్యులు: నాగార్జున, ధర్మపాల, శీలభద్ర, వసుబంధు వంటి గొప్ప బౌద్ధ పండితులు ఇక్కడ బోధన అందించారు.విద్యార్థులు: చైనా, టిబెట్, కొరియా, శ్రీలంక తదితర దేశాల నుంచి విద్యార్థులు వచ్చేవారు. హ్యూయెన్ సంగ్ (Xuanzang) అనే చైనీ బౌద్ధ యాత్రికుడు ఇక్కడే విద్యనభ్యసించాడు.గ్రంథాలయం: మూడు పెద్ద భవనాలలో ఉండే ప్రపంచప్రసిద్ధ గ్రంథాలయం — ధర్మగంజ. ఇందులో లక్షలాది పుస్తకాలు, హస్తప్రతులు ఉండేవి.

పతనం:12వ శతాబ్దంలో మహమ్మద్ బిన్ బఖ్తియార్ ఖల్జీ అనే ఆక్రమణదారుడు నాలందా విశ్వవిద్యాలయాన్ని ధ్వంసం చేశాడు. గ్రంథాలయాలను అగ్నికి ఆహుతి చేశాడు. అంటారు, ఆ గ్రంథాలయాల నుండి వచ్చే పొగ మూడు నెలలపాటు కనిపించిందని.ఆధునిక నలందా:2006లో భారత ప్రభుత్వం నలందా యూనివర్సిటీని పునర్ స్థాపించాలనే ప్రతిపాదన చేసింది. 2010లో దీనికి నూతన రూపం వచ్చి, ప్రస్తుతం నవీన నలందా విశ్వవిద్యాలయం కొనసాగుతోంది.

“ఆర్యభట్ట” అనే పేరు మనకు ఎక్కువగా గణితశాస్త్రం, ఖగోళశాస్త్రం సంబంధంలో వినిపిస్తుంది. 

ఇప్పుడు ఈ విషయాన్ని దశలవారీగా వివరంగా చూద్దాం 👇

1. ఆర్యభట్ట — గణిత, ఖగోళ శాస్త్రవేత్త (476 – సుమారు 550 CE)

ఇతడు ఎక్కువగా ప్రసిద్ధి పొందిన గణితజ్ఞుడు మరియు ఖగోళ శాస్త్రజ్ఞుడు.

ఇతను “ఆర్యభటీయం” అనే ప్రఖ్యాత గ్రంథాన్ని రచించాడు.

సూర్యుడు, చంద్రుడు కదలికలు, గ్రహణాలు, పి (π) విలువ, శూన్యం (0) భావన మొదలైన విషయాలను మొదట సూత్ర రూపంలో వివరించాడు.

ఇతని జన్మ పాటలీపుత్రం (నేటి పట్నా) ప్రాంతంలోనిదని చెబుతారు.

ఇతడు బిక్షువుగా బౌద్ధ విద్యాసంస్థల్లో విద్యనభ్యసించిన గణితశాస్త్రజ్ఞుడు అనే ఆధారాలు ఉన్నాయి.

2. ఆర్యభట్ట లేదా ఆర్యభద్ర బిక్షువు – బౌద్ధ పరంపరలో

బౌద్ధ సాహిత్యంలో, “ఆర్యభద్ర, ఆర్యభట్ట, లేదా ఆర్యభట్ట మహాతేర” అనే పేర్లు కొన్ని గ్రంథాల్లో కనిపిస్తాయి.

(a) చీన (చైనా) మరియు తిబెత్తు స్రోత్రాల ఆధారంగా:

బౌద్ధ మఠ విద్యాపద్ధతుల్లో “ఆర్యభద్ర” అనే థేరుడు మహాయాన సూత్రాల అనువాదకుడిగా ప్రస్తావించబడ్డాడు.

ఆయన నాలందా మహావిహారంలో బోధించాడని చరిత్ర సూచిస్తుంది.

తిబెత్తు సాహిత్యంలో ఆయనను “Ārya-bhadra” లేదా “Ārya-bhata” అనే రూపంలో పేర్కొంటారు.

అందువల్ల బౌద్ధ వృత్తాంతంలో “ఆర్యభట్ట” అనే పేరు థేరవాద బిక్షువు లేదా మహాయాన పండితుడు రూపంలో కూడా దర్శనమిస్తుంది.

3. నాలందా విశ్వవిద్యాలయంతో సంబంధం

నాలందా విశ్వవిద్యాలయం బౌద్ధ విద్యకు కేంద్రబిందువుగా ఉండేది.

ఆ కాలంలో బౌద్ధ మఠ విద్యాలయాలలో గణితశాస్త్రం, ఖగోళశాస్త్రం, వైద్యశాస్త్రం కూడా బోధించబడేవి.

కాబట్టి, ఆర్యభట్ట అనే పేరు గల పండితుడు లేదా బిక్షువు నాలందా బౌద్ధ విద్యా వాతావరణంలో ఎదిగినట్టు స్పష్టమైన సాంస్కృతిక ఆధారం ఉంది.

4. బౌద్ధ ప్రభావం ఆర్యభట్ట శాస్త్రాలపై

ఆర్యభట్ట గ్రంథాలలో కూడా కొన్ని బౌద్ధ తాత్విక సంకేతాలు కనిపిస్తాయి —

అనిత్యత (impermanence) భావన ఆధారంగా కాలచక్ర గణన.

మధ్యమ మార్గం లాంటి సమతా సూత్రం గణిత సమీకరణాల్లో ప్రతిబింబం.

కాలచక్ర గ్రంథాలు (బౌద్ధ తంత్ర సూత్రాలు) తరువాతి కాలంలో ఆర్యభట్ట సిద్ధాంతాల ప్రభావాన్ని తీసుకున్నాయి.

 సారంగా చెప్పాలంటే:

 ఆర్యభట్ట గణితశాస్త్రజ్ఞుడు మాత్రమే కాకుండా, బౌద్ధ విద్యా సంస్కృతిలో పెరిగిన ఆచార్యుడు.

బౌద్ధ సాంప్రదాయ గ్రంథాల్లో కూడా “ఆర్యభద్ర” లేదా “ఆర్యభట్ట థేర” అనే రూపంలో ఆయన పేరు కనిపిస్తుంది.

కాబట్టి ఆయనను “బౌద్ధ బిక్షువు ఆర్యభట్ట” అని పిలవడం చారిత్రకంగా సార్థకం.

“ఆర్యభట్ట గణిత సిద్ధాంతాల్లో బౌద్ధ తత్త్వాల ప్రభావం ఎలా కనిపిస్తుంది?”

ఇది అర్థం చేసుకోవాలంటే మనం ముందుగా బౌద్ధ తత్వం ప్రధాన సూత్రాలను గుర్తించి, వాటి ప్రతిబింబాన్ని ఆర్యభట్ట సిద్ధాంతాల్లో ఎలా ప్రతిఫలించిందో దశలవారీగా చూద్దాం 👇

1️⃣ బౌద్ధ తత్వం యొక్క ప్రధాన సూత్రాలు

బౌద్ధ దర్శనంలో నాలుగు ముఖ్యమైన తాత్విక సూత్రాలు ఉన్నాయి —

వీటిలోనే ఆర్యభట్ట ఆలోచనల ప్రతిధ్వని మనం గమనించగలం:

1. అనిత్యత (Anicca) — అన్ని వస్తువులు నిరంతర మార్పులోనే ఉంటాయి.

2. పటిక్క సముప్పాదం (Paṭicca-samuppāda) — ప్రతి విషయం కారణ–ఫల సంబంధంతోనే ఉత్పన్నమవుతుంది.

3. మధ్యమ మార్గం (Majjhima Paṭipadā) — అతి ఎక్కువ లేదా అతి తక్కువ కాకుండా సమతా మార్గం.

4. శూన్యత (Śūnyatā) — అన్ని విషయాలు స్వతంత్ర సత్వంగా ఉండవు; పరస్పర ఆధారితముగా ఉన్నాయి.

ఇప్పుడు ఇవి ఆర్యభట్ట గణిత సిద్ధాంతాల్లో ఎలా ప్రతిఫలించాయో చూద్దాం 👇

2️⃣ “అనిత్యత” భావన — ఖగోళ చక్రాల రూపంలో

బుద్ధుడు అన్నట్లు “ప్రపంచం ఎప్పటికీ స్థిరంగా ఉండదు”.

ఆర్యభట్ట కూడా తన ఆర్యభటీయం గ్రంథంలో భూమి, గ్రహాలు, నక్షత్రాల కదలికను నిత్య పరిణామ చక్రంగా చూపించాడు:

 “భూమి స్వయంగా తిరుగుతుంది; నక్షత్రాలు కదులుతున్నట్టు కనిపిస్తాయి, కానీ నిజంగా అవి స్థిరం.”

ఇది బౌద్ధ “అనిత్యత” సిద్ధాంతానికి గణిత రూపం —

ప్రపంచం స్థిరం కాదు, ఎల్లప్పుడూ మార్పులో ఉంది.

3️⃣ “పటిక్క సముప్పాదం” — కారణ ఫల సిద్ధాంతం మరియు గణిత సూత్రాలు

బౌద్ధంలో చెప్పినట్లుగా,

 “ఏదైనా ఒక దానికీ కారణం లేకుండా ఉత్పన్నం కాదు.”

ఆర్యభట్ట కూడా ఇదే తత్వాన్ని తన గణిత పద్ధతిలో చూపాడు:

ప్రతి ఫలానికి ఒక కారణ సూత్రం (formula) ఉండాలి.

Sin, cos, π, సంఖ్యా నిబంధనలు అన్నీ కారణం–ఫల గమనంలో నడుస్తాయి.

ఉదాహరణకు: గ్రహణం అనేది దేవతా శక్తుల వల్ల కాదు, చంద్రుడు భూమి నీడలోకి వచ్చిన ఫలితంగా అని చెప్పాడు.

ఇది స్పష్టంగా బౌద్ధ causal reasoning (కారణత) తత్వానికి దగ్గరగా ఉంటుంది.

4️⃣ “మధ్యమ మార్గం” — గణిత సమతా భావం

బౌద్ధములో బుద్ధుడు చెప్పాడు:

 “మధ్యమ మార్గమే సత్యానికి దారి.”

ఆర్యభట్ట గణితంలో కూడా మధ్యస్థ విలువలు, సమతుల్య సూత్రాలు ప్రధానంగా ఉంటాయి.

ఆయన వృత్త పరిధి (π) ను “3.1416” సమీప విలువగా పేర్కొన్నాడు — అతి తక్కువ కాదు, అతి ఎక్కువ కాదు.

గణనల్లో “సమతా” (equilibrium) భావనతో పని చేశాడు.

ఇది “మధ్యమ మార్గం” తత్వానికి గణిత రూపం.

5️⃣ “శూన్యత (Śūnyatā)” — ‘శూన్యం (Zero)’ భావనగా పరిణామం

ఇది అత్యంత ముఖ్యమైన బౌద్ధ తత్త్వ ప్రభావం.

బౌద్ధ తత్వంలో “శూన్యత” అంటే “స్వతంత్ర సత్వం లేకపోవడం”, అంటే అన్ని విషయాలు పరస్పర సంబంధితమైనవని భావం.

ఆర్యభట్ట గణితంలో “శూన్యం (0)” అనే ఆలోచనను ప్రథమంగా ఉపయోగించాడు.

శూన్యం అనేది “ఏమీ లేదు” అనే కాకుండా, “సంబంధం లేని స్థానం” అనే తత్త్వార్థం.

ఇది బౌద్ధ శూన్యత భావనకు గణిత రూపం —

 “Nothingness as potential space.”

6️⃣ ఆర్యభట్ట సమయ చక్రం (Time cycles) — కాలచక్ర బౌద్ధ భావన

బౌద్ధ కాలచక్ర తంత్రంలో “సంసారం నిరంతర చక్రం” అని చెబుతారు.

ఆర్యభట్ట కూడా కాలాన్ని ఒక నిరంతర చక్రంగా వర్ణించాడు:

“యుగ చక్రాలు, గ్రహ చక్రాలు ఎప్పటికీ తిరుగుతూనే ఉంటాయి.”

 ఇది బౌద్ధ “సంసార చక్రం” సిద్ధాంతాన్ని శాస్త్రీయ రూపంలో వ్యక్తం చేసింది.

7️⃣ సారాంశ పట్టిక

బౌద్ధ తత్త్వం ఆర్యభట్ట సిద్ధాంతంలో ప్రతిబింబం

అనిత్యత భూమి తిరుగుదల, గ్రహ చలనం, నిరంతర మార్పు

పటిక్క సముప్పాదం కారణ-ఫల ఆధారిత గణిత సూత్రాలు

మధ్యమ మార్గం సమతా విలువలు, సమతుల్య సమీకరణాలు

శూన్యత ‘శూన్యం’ భావన, స్థాన గణన పద్ధతి

సంసార చక్రం కాల చక్రాలు, యుగ చక్రాలు, గణిత సమతుల్యం

8️⃣ ముగింపులో

 ఆర్యభట్ట గణితశాస్త్రం కేవలం సంఖ్యల సమాహారం కాదు;

అది బౌద్ధ తత్త్వాల శాస్త్రీయ రూపాంతరం.

ఆయన విశ్వాన్ని “నిత్య కదిలే, కారణ–ఫల చక్రంలో ఉన్న, శూన్యమయ సమతా వ్యవస్థ”గా చూశాడు.

అందుకే ఆయనను కొంతమంది పండితులు ఇలా వర్ణిస్తారు 👇

 “Āryabhata — The Buddhist Scientist of Ancient India.”

01BN.చారిత్రక గతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు బుద్ధుడు ఆచార్య నాగార్జునుడు

ఆచార్య నాగార్జునుడు (అశ్వఘోషుడు)CE150-250

(క్రీ. శ. 150-250) ప్రసిద్ధి గాంచిన బౌద్ధ ధర్మ తాత్వికుడు. ఇతను కనిష్క చక్రవర్తి సమకాలికుడు. మహాయాన బౌద్ధ మతాన్ని ప్రవచించాడు. అందలి మాధ్యమిక సూత్రములను నాగార్జునుడు రచించాడు. ఈ మాధ్యమిక తత్వము చైనా దేశానికి మూడు గ్రంథములు (సున్ లున్) గా వ్యాప్తి చెందింది. ఆచార్య నాగార్జునుడు మహాయానం విశేష వ్యాప్తి చెందటానికి కారకుడు. ప్రజ్ఞాపారమిత సూత్రములు కూడా నాగార్జునుడే రచించాడని అంటారు. నలందా విశ్వవిద్యాలయములో బోధించాడు. జోడో షింషు అను బౌద్ధ ధర్మ విభాగమునకు ఆద్యుడు. నాగార్జునిని రెండవ బుద్ధుడని కూడా అంటారు.

01BO.Buddhist countries

🌏 South Asiav

1. Sri LankaJ5l. H7

KM – Theravāda Buddhism (about 70%)

4th

2. Bhutan – Vajrayāna Buddhism (about 75%)

3. Nepal – Mixed (Mahayāna, Vajrayāna, Theravāda) (~10–15%)

4. India – Origin land of Buddhism; small Buddhist population (~1%), but major pilgrimage sites like Bodh Gaya, Sarnath, and Kushinagar.

🌏 Southeast Asia

1. Thailand – Theravāda Buddhism (~93%)

2. Myanmar (Burma) – Theravāda Buddhism (~87%)

3. Cambodia – Theravāda Buddhism (~95%)

4. Laos – Theravāda Buddhism (~67%)

5. Vietnam – Mahāyāna & Theravāda (~15%)

🌏 East Asia

1. China – Mahāyāna & Chan (Zen) Buddhism (~18%)

2. Japan – Mahāyāna (Zen, Pure Land, Nichiren) (~30%)

3. South Korea – Mahāyāna & Seon (~15%)

4. Taiwan – Mahāyāna Buddhism (~35%)

5. Mongolia – Vajrayāna (Tibetan) Buddhism (~50%)

🌏 Central Asia

1. Tibet (China) – Vajrayāna Buddhism (dominant religion)

2. Kalmykia (Russia) – Vajrayāna Buddhism (unique in Europe)

3. Buryatia & Tuva (Russia) – Tibetan Buddhism

🌏 Other Regions

1. Singapore – Mahāyāna (~30%)

2. Malaysia – Mahāyāna & Theravāda (~20%)

3. Indonesia – Small Buddhist minority (~1%), mainly in Java & Sumatra

4. Bangladesh – Theravāda (~1%), mainly among the Chakma people

5. United States – Small but growing Buddhist communities (~1%)

6. Australia – ~2% Buddhists (mostly immigrants from Asia)

Buddhism is mainly practiced in:

South Asia (origin region)

Southeast Asia (Theravāda heartland)

East Asia (Mahāyāna heartland)

Tibet & Mongolia (Vajrayāna heartland)

Here are the estimated global percentages for major religious groups around 2020, based on a Pew Research Center study:

Religion Approximate share of world population

Christianity 28.8% 

Islam 25.6% 

Hinduism 14.9% 

Buddhism 4.1% 

92T.తెలుగు కవులు తెలుగు భాష 📕

 తెలుగు లిపి అభివృద్ధి – లిస్ట్ 

🕉️ తెలుగు లిపి అభివృద్ధి (Evolution of Telugu Script)

1️⃣ బ్రాహ్మీ లిపి దశ – క్రీస్తుపూర్వం 3వ శతాబ్దం

 • మూల లిపి — అశోకుని కాలం

 • తెలుగు లిపికి ప్రాథమిక ఆధారం

2️⃣ భట్టిప్రోలు లిపి – క్రీస్తుపూర్వం 2వ శతాబ్దం

 • ఆంధ్ర ప్రాంతంలోని మొదటి స్థానిక లిపి

 • బ్రాహ్మీ నుండి తెలుగు ఆకారాలు రూపుదిద్దుకున్న కాలం

3️⃣ సాతవాహనుల కాలం – క్రీస్తుశకం 1–3 శతాబ్దం

 • శాసనాలలో తెలుగు లిపి మొదటిసారి స్పష్టంగా కనిపించింది

 • గుండ్రని ఆకారాలు మొదలయ్యాయి

4️⃣ ఇశ్వాకుల కాలం – క్రీస్తుశకం 3–4 శతాబ్దం

 • సంస్కృత–తెలుగు మిశ్రమ లిపి

 • నాగార్జునకొండ శాసనాలు ప్రాముఖ్యం పొందాయి

5️⃣ వాకాటక–చాళుక్య దశ – 5–7 శతాబ్దం

 • తెలుగు లిపి కర్ణాటక లిపి నుండి వేరు కావడం ప్రారంభమైంది

 • వంకరలతో కూడిన గుండ్రని అక్షరాలు రూపం దిద్దుకున్నాయి

6️⃣ తూర్పు చాళుక్యుల దశ (ప్రధాన దశ) – 7–11 శతాబ్దం

 • ఆధునిక తెలుగు లిపికి పునాది

 • నన్నయ భట్టుని కాలం

 • రాజమండ్రి ప్రాంతంలో శాసనాలు

7️⃣ కakatiya దశ – 12–14 శతాబ్దం

 • లిపి పూర్తి స్థాయిలో స్థిరపడింది

 • సాహిత్య రచనలు విస్తరించాయి

 • వరంగల్, శ్రీసైల ప్రాంతాలలో శాసనాలు

8️⃣ విజయనగర సామ్రాజ్యం – 15–17 శతాబ్దం

 • ముద్రల రూపంలో తెలుగు లిపి విస్తరించింది

 • శ్రీకృష్ణదేవరాయ కాలం — సాహిత్య స్వర్ణయుగం

9️⃣ యూరోపియన్ ప్రభావం (Printing Age) – 18–19 శతాబ్దం

 • బ్రిటిష్ కాలంలో ముద్రణ కోసం లిపి ప్రమాణీకరించబడింది

 • పుస్తకాల ప్రచురణ మొదలైంది

🔟 ఆధునిక తెలుగు లిపి – 20వ శతాబ్దం నుంచి నేటివరకు

 • టైప్‌రైటర్, కంప్యూటర్, యూనికోడ్ రూపంలో స్థిరపడింది

 • డిజిటల్ ఫాంట్లు, సాఫ్ట్‌వేర్ ఆధారిత లిపి వినియోగం

తెలుగు భాష గొప్పదనం

తెలుసుకోరా తెలుగోడా

సంస్కృతం లో మిళితమై

పారసికాన్ని స్పృజించి

ఆంగ్లం తో మైత్రి చేసిన

తెలుగు భాష తేట తెలుగు భాష

మహాజనపదం మన అస్మక దేశం

భట్టిప్రోలు శాసనం అతి ప్రాచీన శాసనం

అస్మక దేశం: అస్మక దేశం ప్రాచీన భారతదేశంలోని 16 మహాజనపదాలలో ఒకటి. ఇది ప్రస్తుతం మహారాష్ట్ర, తెలంగాణ ప్రాంతాలలో విస్తరించి ఉంది.

భట్టిప్రోలు శాసనం: భట్టిప్రోలు శాసనం క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దానికి చెందిన శాసనం. ఇది తెలుగు భాషలో లభ్యమైన ప్రాచీన శాసనాలలో ఒకటి.

త్రిలింగ రాజ్యం: త్రిలింగ దేశం లేదా త్రిలింగ రాజ్యం ప్రాచీన కాలంలో ఆంధ్ర, తెలంగాణ, ఒడిశా ప్రాంతాలను సూచించేది.

త్రిలింగ రాజ్యం తెలంగాణాంద్ర

నన్నయ్య తొలి కావ్యం

తిక్కన  తెలుగు దనము

అల్లసాని పాండిత్యం

పోతన రసజ్ఞత 

శ్రీనాధ శృంగారనైషదం

విశ్వనాధం కిన్నెరసాని

నండూరి ఎంకి పాటలు

చిలకమర్తి భరతఖండంబు చక్కని పాడియావు పద్యం

గిడుగు భాషోద్యమం

గురజాడ పుత్తడిబొమ్మ

బాపు తెలుగు బొమ్మలు

ముళ్ళపూడి బుడుగు

పానుగంటి సాక్షి

కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు హౌస్ సర్జన్

కొదవగంటి కుటుంటుంబరావు చదువు

నండూరి రామమోహనరావు విశ్వాదర్శనం నరవతారం

జంద్యాల పాపయ్య శాస్త్రి పుష్ప విలాపం

ఉషశ్రీ వ్యాఖ్యనం

గుర్రం జాషువా gabbilam స్మశానవైరాగ్యం

లత సాహిత్యం మోహన వంశీ

చలం మైదానం

అడవిబాపిరాజు కొనంగి

గోపీచంద్ అసమర్ధుని జీవితయాత్ర

శ్రీ శ్రీ విప్లవ గీతాలు

వేమన వాదం

ఆలూరి భుజంగారావు అనువాదాలు

గోపి వేమన్నావాదం

చేకూరి రామారావు సంపాదకీయం

బినాదేవి కథలు

రావూరి భరద్వాజ పాకుడు రాళ్లు

పానుగంటి లక్ష్మీ నరసింహారావు ( ఫిబ్రవరి 11,1865 - జనవరి 1, 1940) తెలుగు సాహితీవేత్త. సాక్షి ఉపన్యాసాలను రచించి తెలుగు సాహిత్యానికి అనేక అమూల్యాభరణాలు అందించిన నరసింహారావును పాఠకలోకం 'కవిశేఖరుడ'నీ, 'అభినవ కాళిదాసు' అనీ, 'ఆంధ్ర అడిసన్' అనీ, 'ఆంధ్ర షేక్ స్పియర్' అనీ బిరుదులతో అభినందించింది.

నన్నయ్య: నన్నయ్య భట్టారకుడు 11వ శతాబ్దంలో జీవించిన తెలుగు కవి. ఆయన మహాభారతాన్ని తెలుగు భాషలో అనువదించడం ప్రారంభించారు.

తిక్కన: తిక్కన సోమయాజులు 13వ శతాబ్దంలో జీవించిన తెలుగు కవి. ఆయన నన్నయ్య ప్రారంభించిన మహాభారత అనువాదాన్ని కొనసాగించారు.

పోతన: బమ్మెర పోతన 15వ శతాబ్దంలో జీవించిన తెలుగు కవి. ఆయన భాగవత పురాణాన్ని తెలుగు భాషలో అనువదించారు.

నండూరి వెంకట సుబ్బారావు: నండూరి వెంకట సుబ్బారావు (1896–1957) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి. ఆయన 'ఎంకి పాటలు' రచించారు.

చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం: చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం (1867–1946) ప్రముఖ తెలుగు కవి, నాటకకర్త. ఆయన 'గాయోపాఖ్యానం' వంటి నాటకాలు రచించారు.

గిడుగు రామమూర్తి: గిడుగు రామమూర్తి (1863–1940) తెలుగు భాషా శాస్త్రవేత్త. ఆయన వ్యావహారిక భాషా ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించారు.

గురజాడ అప్పారావు: గురజాడ వెంకట అప్పారావు (1862–1915) ప్రముఖ తెలుగు కవి, నాటకకర్త. ఆయన 'కన్యాశుల్కం' నాటకం రచించారు.

విశ్వనాథ సత్యనారాయణ: విశ్వనాథ సత్యనారాయణ (1895–1976) ప్రముఖ తెలుగు కవి, రచయిత. ఆయన 'వేయిపడగలు' వంటి ప్రసిద్ధ నవలలు రచించారు.

బాపు: సత్తిరాజు లక్ష్మీనారాయణ (1933–2014) బాపు గా ప్రసిద్ధి గాంచిన చిత్రకారుడు, దర్శకుడు. ఆయన తెలుగు చిత్ర పరిశ్రమలో ప్రసిద్ధి పొందారు.

ముళ్ళపూడి వెంకటరమణ: ముళ్ళపూడి వెంకటరమణ (1931–2011) ప్రముఖ తెలుగు రచయిత. ఆయన 'బుడుగు' వంటి రచనలు చేశారు.

కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు: కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు (1937–2012) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత. ఆయన అనేక నవలలు, కథలు రచించారు.

కొదవగంటి కుటుంబరావు: కొదవగంటి కుటుంబరావు (1909–1980) ప్రముఖ తెలుగు రచయిత. ఆయన 'చివరికి మిగిలేది' వంటి నవలలు రచించారు.

నండూరి రామమోహనరావు: నండూరి రామమోహనరావు (1920–2001) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి. ఆయన అనేక కవితలు రచించారు.

జంద్యాల: జంద్యాల సుబ్రహ్మణ్యం శాస్త్రి (1951–2001) ప్రముఖ తెలుగు చిత్ర దర్శకుడు, రచయిత. ఆయన హాస్య చిత్రాలకు ప్రసిద్ధి గాంచారు.

ఉషశ్రీ: ఉషశ్రీ (1928–1990) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత, ప్రసారకర్త. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

గుర్రం జాషువా: గుర్రం జాషువా (1895–1971) ప్రముఖ తెలుగు కవి. ఆయన సామాజిక న్యాయం, సమానత్వంపై కవితలు రచించారు.

లత సాహిత్యం: లత (1932–2007) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

చలం: గుంటూరు శేషేంద్ర శర్మ (1921–1992) చలం గా ప్రసిద్ధి గాంచిన ప్రముఖ తెలుగు కవి, విమర్శకుడు.

అడవి బాపిరాజు: అడవి బాపిరాజు (1895–1952) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి, చిత్రకారుడు.

గోపీచంద్: గోపీచంద్ (1910–1962) ప్రసిద్ధ తెలుగు రచయిత. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

శ్రీ శ్రీ: శ్రీరంగం శ్రీనివాసరావు (1910–1983) శ్రీ శ్రీ గా ప్రసిద్ధి గాంచిన ప్రముఖ తెలుగు కవి. ఆయన ఆధునిక తెలుగు కవిత్వానికి పితామహుడు.

వేమన: వేమన 17వ శతాబ్దంలో జీవించిన ప్రజాకవి. ఆయన యతి కవితలు ప్రసిద్ధి గాంచాయి.bhavaviplava adyudu

ఆలూరి భుజంగారావు: ఆలూరి భుజంగారావు (1892–1952) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి, రచయిత.

ఎన్. గోపీ & వేమన్నా వాదం

ఎన్. గోపీ (జననం: 1948) ప్రముఖ తెలుగు కవి, విమర్శకుడు, విశ్వవిద్యాలయ ప్రొఫెసర్. ఆయన కవిత్వం ఆధునికత, విప్లవాత్మక దృక్పథం, సామాజిక చైతన్యంతో ప్రసిద్ధి చెందింది.

వేమన్నా వాదం అనేది వేమన కవిత్వంలోని ముఖ్యాంశాలను సూచిస్తుంది, ముఖ్యంగా సామాజిక సమానత్వం, మతవిమర్శ, మానవతావాదం, ఆచరణాత్మక తత్వం.

ఎన్. గోపీ రచనల్లో వేమన్న ప్రభావం

ఎన్. గోపీ తన రచనల్లో వేమన్నా వాదాన్ని ప్రస్తావిస్తూ, వేమన తత్వాన్ని సమకాలీన సామాజిక-సాంస్కృతిక పరిణామాలకు అన్వయించాడు.

1. సామాజిక సమానత్వం: వేమన్న మాదిరిగానే ఎన్. గోపీ కవిత్వం కులవ్యవస్థ, సామాజిక అసమానతలపై విమర్శలతో నిండి ఉంటుంది.

2. మతవిమర్శ: వేమన్న విగ్రహారాధన వ్యతిరేకతను ఎన్. గోపీ తన కవిత్వంలో కూడా ప్రతిబింబించాడు.

3. మానవతావాదం: మతాలు కాదు, మానవ సంబంధాలే అసలు ధర్మం అనే వేమన్నా వాదాన్ని ఎన్. గోపీ తన కవిత్వంలో కొనసాగించాడు.

4. ఆచరణాత్మక జీవనదృష్టి: వేమన్నలాగే, ఎన్. గోపీ కూడా మానవ జీవితాన్ని అనుభవాల ద్వారా అర్థం చేసుకోవాలని ప్రతిపాదించాడు.

సారాంశం

ఎన్. గోపీ తన కవిత్వంలో వేమన్న ప్రభావాన్ని అనుసరిస్తూ, ఆధునిక సమాజానికి అనువైన తాత్వికమైన ప్రశ్నలను లేవనెత్తాడు. ఈ ఇద్దరి రచనలు సామాజిక విప్లవాన్ని ప్రేరేపించేవిగా నిలుస్తాయి.

చేకూరి రామారావు: చేకూరి రామారావు (1939–2012) ప్రసిద్ధ తెలుగు కవి, రచయ

గుడిపాటి వెంకటాచలం (1894–1976): గుడిపాటి వెంకటాచలం (చలం) ప్రముఖ తెలుగు రచయిత, నవలాకారుడు. ఆయన "మైదానం" నవల ద్వారా తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీ స్వేచ్ఛను ప్రస్తావించిన విప్లవాత్మక రచయితగా నిలిచారు.

బినాదేవి: బినాదేవి అనేది ఆరెం. కోమరయ్య (1920–1971) అనే రచయితకు కలంపేరు. ఆయన అనేక కథలు, నవలలు రచించారు.

జంధ్యాల పాపయ్య శాస్త్రి (1912–1992): జంధ్యాల పాపయ్య శాస్త్రి ప్రముఖ తెలుగు సాహితీవేత్త, కవి, అనువాదకుడు. ఆయన అనేక పాండిత్యమైన రచనలు చేశారు.

పుస్తక శీర్షిక:

తెలుగు వాచకము 

అచ్చులు నేర్చుకుందాం

ప్రారంభం:

పరిచయం: తెలుగు భాష

అక్షరమాల పరిచయం

అచ్చుల ప్రాధాన్యం

అధ్యాయ 1: అచ్చులు పరిచయం

అ, ఆ, ఇ, ఈ, ఉ, ఊ, ఋ,ఋ,ఎ, ఏ ఐ, ఒ, ఓ, ఔ, అం, అః (అచ్చులు 16)

అధ్యాయ 1: హల్లులు పరిచయం(36)

క, చ, ట, త, ప :

క, ఖ, గ, ఘ, ఙ

చ, ఛ, జ, ఝ, ఞ

ట, ఠ, డ, ఢ, ణ

త, థ, ద, ధ, న

ప, ఫ, బ, భ, మ

య, ర, ల, వ, శ, ష, స, హ, ళ, క్ష, ఱ

అధ్యాయ 3: హల్లుల వినియోగం

హల్లులను అచ్చులతో కలిపి చిన్న పదాలు

ఉదాహరణలు: క్ +అ=క, క్ +ఆ=కా, క్ +ఇ=కి, క్ +ఈ=కీ ...

హల్లుల కలయికతో వచ్చే శబ్దాలు

ఆంధ్ర భోజునిగా, కన్నడ రాజ్య రమారమణగా కీర్తించబడిన శ్రీ కృష్ణదేవ రాయలు తెలుగు భాషకు దేశ భాషలందు ఉన్న ప్రాముఖ్యత దృష్ట్యా పలికిన పలుకులు ఇవి.

ప్రపంచ తెలుగు మహాసభల సందర్భముగా విడుదలైన తపాలా బిళ్ళ - ఇందులో వ్రాసినవి - దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స, "ఎందరో మహానుభావులు అందరికీ వందనములు" ," పంచదార కన్న పనస తొనల కన్న కమ్మని తేనె కన్న తెలుగు మిన్న"

“ తెలుగ దేలయన్న దేశంబు తెలుగేను

తెలుగు వల్లభుండ తెలుగొకండ

ఎల్ల నృపులు గొలువ ఎరుగవే బాసాడి

దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స ”

—శ్రీ కృష్ణదేవ రాయలు

తెలుగు వ్యాకరణం

తెలుగు వ్యాకరణం ద్రావిడ భాషా కుటుంబానికి చెందిన తెలుగు భాష యొక్క నిర్మాణం, వ్యవస్థ, నియమాలను వివరించేది. తెలుగు వ్యాకరణాన్ని మొత్తం మూడు ప్రధాన విభాగాలుగా పరిగణించవచ్చు:

1. శబ్దాంశాలు (Parts of Speech)

తెలుగులోని ప్రధాన శబ్ద వర్గాలు:

నామవాచకం (పేరు పదాలు): వ్యక్తులు, ప్రాణులు, వస్తువులు, ప్రదేశాలు.

ఉదా: రాజు, చెట్టు, గుంటూరు

క్రియాపదం: కార్యాన్ని లేదా స్థితిని తెలియజేయు పదాలు.

ఉదా: చదవు, నడువు, ఉంది

విశేషణం: నామవాచకాలను లేదా సర్వనామాలను విశేషించే పదాలు.

ఉదా: మంచి పుస్తకం, పొడుగు చెట్టు

సర్వనామం: నామవాచకాలకు బదులుగా వాడే పదాలు.

ఉదా: నేను, అది, మనం

క్రియా విశేషణం: క్రియలను వివరించే పదాలు.

ఉదా: వేగంగా, మెల్లగా

ఉపసర్గాలు: శబ్దాల ముందు వాడే సంక్షిప్త పదాలు.

ఉదా: ఆనందంతో, బాధతో

వ్యయములు: సంధిస్థలం, మిత్రత వంటి భావాలకు వాడే పదాలు.

ఉదా: మరియు, కానీ, కాబట్టి

2. సంధులు 

వేర్వేరు పదాలు కలిసినప్పుడు వాటి మధ్యని స్వరాలను లేదా అక్షరాలను కలిపి కొత్త రూపం కలుగుతుంది.

సమాసాల రకాలు:

తత్పురుష సమాసం: ముందటి పదం రెండు పదాల్ని కలుపుతూ అర్థాన్ని నిశ్చితం చేస్తుంది.

ఉదా: గ్రామాంతరం (గ్రామానికి అవతల ఉన్నది)

కర్మధారయ సమాసం: రెండు పదాలూ అర్థాన్ని వివరిస్తాయి.

ఉదా: నల్లనిత్యము (నల్ల + నిత్యము)

ద్వంద్వ సమాసం: రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ పదాలు సమాన ప్రాముఖ్యత పొందతాయి.

ఉదా: రామలక్ష్మణులు

బహువ్రీహి సమాసం: రెండు పదాలు కలిపి ఇతర వస్తువు/వ్యక్తిని సూచిస్తాయి.

ఉదా: దశాననుడు

4. వాక్య నిర్మాణం (Sentence Structure)

తెలుగు భాషలో వాక్య క్రమం సాధారణంగా కర్త - క్రియ - కర్మ (SOV) ఉంటుంది.

ఉదా:

రాము పుస్తకము చదువుతాడు.

ఇక్కడ:

కర్త: రాము

క్రియా: చదువుతాడు

కర్మ: పుస్తకము

5. అలంకారాలు (Figures of Speech)

భాషను అందంగా చూపేలా రూపొందించే పద్ధతులు.

ఉపమాలంకారం: స్మilarity తెలియజేసేది.

ఉదా: చంద్రుడివలె నిండి ఉన్న ముఖము

ఉత్ప్రేక్షా అలంకారం: ఊహ కలగచేసే ప్రకృతి.

ఉదా: నది వాగులపై నాట్యం చేయుచున్నది.

6. చిహ్నాలు (Punctuation Marks)

తెలుగులో విరామాలు వాక్య నిర్మాణానికి ముఖ్యమైనవి:

పూర్ణ విరామం (.)

అల్ప విరామం (,)

ప్రశ్నార్ధం (?)

ఉదయపదం (!)

ఇవి తెలుగు వ్యాకరణానికి ఆధారం. వ్యాసంగా చెప్పాలంటే ప్రతి విభాగంలో లోతైన వివరాలు ఉన్నాయి.

తెలుగు గుణింతం

క కా కి కీ కు కూ కృ కౄ కె కే కై కొ కో కౌ కం కః🍮 

ఖ ఖా ఖి ఖు ఖు ఖూ ఖృ ఖౄ ఖె ఖే ఖై ఖొ ఖో ఖౌ ఖం ఖః🌹 

గ గా గి గీ గు గూ గృ గౄ గె గే గై గొ గో గౌ గం గః@ 

ఘ ఘా ఘి ఘీ ఘు ఘూ ఘృ ఘౄ ఘె ఘే ఘై ఘొ ఘూ ఘౌ ఘం ఘః 

చ చా చి చీ చు చూ చృ చౄ చె చే చై చొ చో చౌ చం చః 

ఛ ఛా ఛి ఛీ ఛు ఛూ ఛృ ఛౄ ఛె ఛే ఛై ఛొ ఛో ఛౌ ఛం ఛః 

జ జా జి జీ జు జూ జృ జౄ జె జే జై జొ జో జౌ జం జః 

ఝ ఝా ఝి ఝీ ఝు ఝూ ఝృ ఝౄ ఝె ఝే ఝై ఝొ ఝూ ఝౌ ఝం ఝః ట టా టి టీ టు టూ టృ టౄ టె టే టై టొ టో టౌ టం టః 

ఠ ఠా ఠి ఠీ ఠు ఠూ ఠృ ఠౄ ఠె ఠే ఠై ఠొ ఠో ఠౌ ఠం ఠః 

డ డా డి డీ డు డూ డృ డౄ డె డే డై డొ డో డౌ డం డః 

ఢ ఢా ఢి ఢీ ఢు ఢూ ఢృ ఢౄ ఢె ఢే ఢై ఢొ ఢో ఢౌ ఢం ఢః 

ణ ణా ణి ణీ ణు ణూ ణృ ణౄ ణె ణే ణై ణొ ణో ణౌ ణం ణః 

త తా తి తీ తు తూ తృ తౄ తె తే తే తొ తో తౌ తం తః 

థ థా థి థీ థు థూ థృ థౄ థె థే థై థొ థో థౌ థం థః 

ద దా ది దీ దు దూ దృ దౄ దె దే దై దొ దో దౌ దం దః ధ ధా ధి ధీ ధు ధూ ధృ ధౄ ధె ధే ధై ధొ ధో ధౌ ధం ధః 

న నా ని నీ ను నూ నృ నౄ నె నే నై నొ నో నౌ నం నః

ఫ, ఫా, ఫి, ఫీ, ఫు, ఫూ, ఫె, ఫే, ఫై, ఫొ, ఫో, ఫౌ, ఫం, ఫః

తెలుగు భాషకు కవిత్రయం తిక్కన, వేమన, గురజాడ. శ్రీ శ్రీ 

తిక్కన లేదా తిక్కన సోమయాజి (1205 - 1288). 

విక్రమసింహపురి (నేటి నెల్లూరు ప్రాంతాన్ని) పరిపాలించిన మనుమసిద్ధికి మంత్రిత్వంవహించారు. కవిత్రయములో తిక్కనది నాటకీయ శైలి, సంభాషణాత్మక శైలి. అతనికి "కవి బ్రహ్మ", "ఉభయ కవిమిత్రుడు" అనే బిరుదులు ఉన్నాయి.

ద్రౌపది కీచకునితో

దుర్వారోద్యమ బాహువిక్రమ రసాస్తోక ప్రతాపస్ఫురత్

గర్వాంధ ప్రతివీర నిర్మథన విద్యాపారగుల్ మత్పతుల్

గీర్వాణాకృతు లేవు రిప్డు నిను దోర్లీలన్ వెసంగిట్టి గంధర్వుల్ మానము బ్రాణమున్ గొనుట తధ్యంబెమ్మెయిన్ గీచకా

వేమన 

అల్పుడెపుడు బల్కు నాడంబరముగాను

సజ్జనుండు పలుకు చల్లగాను

కంచుమ్రోగినట్లు కనకంబుమ్రోగునా

విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

పద్యము తెలుగు కవితా రచనలో ఒక విధానము. పూర్వం తెలుగులో సాహిత్యరచన దాదాపుగా అంతా పద్యరూపంలోనే జరిగేది. పద్యంలోని ముఖ్య లక్షణం ఛందస్సు. వైజ్ఞానిక రచనలు, గణిత రచనలు, సాహిత్యపరమైన రచనలు మొదలుకొని అనేకానేకమైన విధాలైన రచనలు కూడా పద్యాల్లో ఉండేవి.

పుత్తడి బొమ్మ పూర్ణమ్మ గురజాడ అప్పారావు రచించిన కరుణ రసాత్మక గేయం. ఈ గేయ ఇతివృత్తం కన్యాశుల్కం అనే దురాచారం. నాటి సమాజంలోని కన్యాశుల్కం దురాచారానికి బలి అవుతున్న బాలికల పట్ల అత్యంత కరుణతో, వారికి సమాజం చేస్తున్న దురన్యాయాన్ని కళ్ళకు కట్టే ఉద్దేశంతో అటువంటి చిన్నారి బాలికలకు ప్రతినిధిగా పూర్ణమ్మ అనే పాత్రను సృష్టించి కథనాత్మక మైన కావ్యంగా, అత్యంత కరుణరస ప్లావితమైన రసభరితమైన గేయంగా పూర్ణమ్మ కథ పేరుతో ఈ రచన చేసారు గురజాడ. ‘పుత్తడిబొమ్మా పూర్ణమ్మా’అంటూ అందచందాల రాశిపోసిన ముగ్ధ అయిన ఓ కన్య బ్రతుకు, మూఢాచారానికి బలయిన తీరును ఈ కథలో వివరించారు గురజాడ.ఇది కన్యాశుల్కం ద్వారా చిన్న వయసులోనే ధనం ఆశతో పిల్లల్ని ముసలి వరులకు తండ్రులు పెళ్ళిచేయడాన్ని ఇతివృత్తంగా రచించింది.

పద్యం ఒక తెలుగు సాహితీ ప్రక్రియ. పద్యాలు వృత్తాలు కావొచ్చు, జాతులు కావొచ్చు, ఉపజాతులు కావొచ్చు. ఉత్పలమాల, చంపకమాల, శార్దూలము, మత్తేభము, మున్నగునవి వృత్తాలు. కందము, ఉత్సాహ, ద్విపద, తరువోజ, అక్కర, మున్నగునవి జాతులు. సీసము, తేటగీతి, ఆటవెలది అనునవి ఉపజాతులు.

848 నాటి పండరంగుని అద్దంకి శాసనములో ఒక తరువోజ పద్యమూ, తరువాత కొంత వచనమూ ఉన్నాయి. 934 నాటి యుద్ధమల్లుని బెజనాడ శాసనములో ఐదు సీస పద్యాలున్నాయి. 1000 ప్రాంతమునాటిదని చెప్పబడుతున్న విరియాల కామసాని గూడూరు శాసనములో మూడు చంపకమాలలు, రెండు ఉత్పల మాలలు వ్రాయబడ్డాయి. వీటి ఆధారాల కారణంగా నన్నయకు ముందే పద్య సాహిత్యం ఉండి ఉండాలని నిశ్చయంగా తెలుస్తున్నది. కాని లిఖిత గ్రంధాలు మాత్రం ఇంతవరకు ఏవీ లభించలేదు.

11Bఅక్బర్

Sikandra, Agra, India - 5 October 2013: A view of the ornate entrance to the Tomb of Akbar

ఈ రోజు, అక్టోబర్ 27, 2025 – మొఘల్ సామ్రాజ్యానికి అపూర్వమైన గొప్పతనాన్ని అందించిన మహానుభావుడు,మహానీయ చక్రవర్తి, 

జలాలుద్దీన్ ముహమ్మద్ అక్బర్ 

1605లో ఈ రోజున ఆయన మరణించారు. ఆయన జీవితం కేవలం ఒక చక్రవర్తి కథ కాదు; అది భారత ఉపఖండానికి ఐక్యత, సహనం, సంస్కృతుల సమ్మేళనం యొక్క ఆదర్శాన్ని నేర్పిన మహాకావ్యం. ఆయన బాల్యం నుండి సామ్రాజ్య విస్తరణ వరకు, మత సహనం నుండి కళల పోషణ వరకు – ప్రతి అడుగు చరిత్రలో అమరంగా నిలిచిపోయింది. 

......

అక్బరు పాలన భారత చరిత్రను గణనియంగా ప్రభావితం చేసింది. అతని పాలనలో మొఘల్ సామ్రాజ్యం పరిమాణంలో, సంపదలో మూడు రెట్లు పెరిగింది. అతను శక్తివంతమైన సైనిక వ్యవస్థను సృష్టించాడు, సమర్థవంతమైన రాజకీయ, సామాజిక సంస్కరణలను ప్రవేశపెట్టాడు. ముస్లిమేతరుల మీద మతపరమైన పన్నును రద్దు చేసి అధిక సివిల్, సైనిక పదవులలో వారిని నియమించడం ద్వారా ఆయన స్థానిక ప్రజల విశ్వసనీయతను గెలుచుకున్న మొదటి మొఘల్ పాలకుడయ్యాడు. అతను స్థానిక సంస్కృతులలో పాల్గొని సంస్కృత సాహిత్య అనువాదం చేసి ఒక ప్రజల సహకారంతో స్థిరమైన సామ్రాజ్యం ఏర్పరిచాడు. అందువలన అక్బరు కాలంలో మొఘల్ పాలనలో బహుళ సాంస్కృతిక సామ్రాజ్యపునాదులు నిర్మించబడ్డాయి. అక్బరు చక్రవర్తి కుమారుడైన రాజకుమారుడు సలీం మొఘల్ సాంరాజ్యానికి వారసుడయ్యాడు. సలీమ్ తరువాత జహంగీరుగా పిలవబడ్డాడు.

▪️బాల్యం: కష్టాల మధ్య ఉదయించిన నక్షత్రం....

అక్బర్‌కు జననం 1542 అక్టోబర్ 15న (ఆధికారికంగా ఈ తేదీకి మార్చబడింది) రాజస్థాన్‌లోని ఉమర్‌కోట్‌లో జరిగింది. ఆయన బాల్యనామం బద్రుద్దీన్ ముహమ్మద్ అక్బర్. తరువాత జలాలుద్దీన్ ముహమ్మద్ అక్బర్‌గా పిలువబడ్డారు. ఆయన తండ్రి నాసీరుద్దీన్ హుమాయున్ – మొఘల్ సామ్రాజ్య స్థాపకుడు బాబర్ కుమారుడు. తల్లి హమీదా బాను బేగం. 

......

అక్బర్ బాల్యం సుఖమయం కాదు. హుమాయున్ షేర్ షా సూరి చేతిలో ఓడిపోయి సామ్రాజ్యాన్ని కోల్పోయాడు. కుటుంబం పారిపోవలసి వచ్చింది. అక్బర్ పుట్టినప్పుడు హుమాయున్ బందీగా ఉన్నాడు. బాలుడైన అక్బర్‌ను రాజకీయ కుట్రల నుండి కాపాడటానికి అతనిని రాజస్థాన్‌లోని అమర్‌కోట్‌కు తరలించారు. చిన్న వయసులోనే తండ్రిని కోల్పోయిన (1555లో హుమాయున్ మరణం) అక్బర్, 13 ఏళ్ల వయసులోనే సింహాసనం అధిష్ఠించాడు. బైరం ఖాన్ వంటి రీజెంట్ల సహాయంతో సామ్రాజ్యాన్ని నిలబెట్టాడు. ఈ కష్టాలు ఆయనలో ధైర్యం, నాయకత్వాన్ని మరింత పదును పెట్టాయి.

▪️యుద్ధాలు మరియు సామ్రాజ్య విస్తరణ : ఒక అజేయ యోధుడు....

1556లో సింహాసనం ఎక్కిన అక్బర్, 1605లో మరణించే వరకు 49 సంవత్సరాలు పాలన సాగించాడు. ఆయన పాలన ప్రారంభంలోనే రెండవ పానిపట్ యుద్ధం (1556)లో హేము విక్రమాదిత్యను ఓడించి ఢిల్లీని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. ఇది మొఘల్ సామ్రాజ్యానికి బలమైన పునాది వేసింది.

......

అక్బర్ యుద్ధ నైపుణ్యం అపూర్వం. రాజపుత్ర రాజ్యాలను జయించాడు – చిత్తూర్ (1568), రంథంబోర్. కానీ ఆయన శత్రువులను కేవలం ఓడించడం మాత్రమే కాదు, వారిని మిత్రులుగా మార్చుకున్నాడు. రాజపుత్ర రాజులతో వివాహ సంబంధాలు ఏర్పరచుకుని, వారిని మంత్రులుగా నియమించాడు. మాన్ సింగ్, భగవాన్ దాస్ వంటి రాజపుత్రులు ఆయన సైన్యంలో కీలక పాత్ర పోషించారు.

▪️సామ్రాజ్యం విస్తరణ అద్భుతం :

గుజరాత్, బెంగాల్, కాశ్మీర్, సింధు, ఒరిస్సా, బలూచిస్తాన్, దక్షిణంలో ఖండేశ్ వరకు విస్తరించింది. 1605 నాటికి మొఘల్ సామ్రాజ్యం దాదాపు 35 లక్షల చదరపు కిలోమీటర్లకు చేరుకుంది – ఇది బాబర్ కాలంతో పోలిస్తే నాలుగింతలు! ఆయన సైన్యం ఆనాటి అత్యాధునిక ఆయుధాలు, గుర్రపు దళాలు, ఫిరంగులతో బలోపేతమైంది.

▪️పరిపాలనా సంస్కరణలు : న్యాయం మరియు సమతూకం యొక్క ప్రతిరూపం....

అక్బర్ కేవలం యోధుడు మాత్రమే కాదు, గొప్ప పరిపాలకుడు. ఆయన మున్సబ్ దారి వ్యవస్థను ప్రవేశపెట్టాడు – అధికారులను ర్యాంకులుగా విభజించి, వేతనాలు ఇచ్చాడు. ఇది సామ్రాజ్యంలో స్థిరత్వాన్ని తెచ్చింది. భూమి ఆదాయ వ్యవస్థలో సంస్కరణలు చేశాడు. రాజా టోడర్ మల్ సహాయంతో జబ్తీ వ్యవస్థను అమలు చేశాడు – భూమి ఉత్పాదకత ఆధారంగా పన్నులు విధించాడు. ఇది రైతులపై భారం తగ్గించి, ఆదాయాన్ని పెంచింది. న్యాయ వ్యవస్థలో సమానత్వం తెచ్చాడు – హిందువులు, ముస్లిములు అందరికీ ఒకే న్యాయం.

▪️మత సహనం మరియు దీన్-ఇ-ఇలాహి: సార్వత్రిక ఐక్యత యొక్క దార్శనికుడు....

అక్బర్‌కు గర్వకారణం ఆయన మత సహనం. జిజియా 

పన్ను (హిందువులపై) రద్దు చేశాడు. సతీసహగమనం నిషేధించాడు. హిందూ, జైన, క్రైస్తవ, పార్సీ మతాలను గౌరవించాడు. ఫతేపూర్ సిక్రిలో ఇబాదత్ ఖానాను నిర్మించి, వివిధ మత గురువులతో చర్చలు నిర్వహించాడు.

ఆయన స్వయంగా దీన్-ఇ-ఇలాహి (దివ్య విశ్వాసం) అనే కొత్త మతాన్ని ప్రవేశపెట్టాడు – ఇది అన్ని మతాల సారాన్ని సమ్మేళనం చేసింది. సూర్యోదయం చూస్తూ ఆరాధన, ఒకే దేవుడు నమ్మకం వంటివి దీనిలో భాగం. ఇది ఆయన ఐక్యతా దృక్పథానికి ప్రతిరూపం.

▪️కళలు, సాహిత్యం మరియు సంస్కృతి పోషణ: ఒక సృజనాత్మక పోషకుడు....

అక్బర్ కళల ప్రేమికుడు. ఫతేపూర్ సిక్రి నగరాన్ని నిర్మించాడు – ఇది ఇండో-ఇస్లామిక్ ఆర్కిటెక్చర్‌కు ఉదాహరణ. బులంద్ దర్వాజా, సలీం చిస్తీ దర్గా వంటివి ఆయన గొప్పతనాన్ని చాటుతాయి. ఆయన ఆస్థానంలో అబుల్ ఫజల్ (అక్బర్‌నామా రచయిత), బీర్బల్, తాన్సేన్ (సంగీతకారుడు), ఫైజీ వంటి నవరత్నాలు ఉండేవారు. పర్షియన్ సాహిత్యాన్ని ప్రోత్సహించాడు. మహాభారతం, రామాయణం పర్షియన్‌లో అనువాదం చేయించాడు. చిత్రకళ, సంగీతం, నృత్యం – అన్నీ వికసించాయి.

▪️అక్బర్, సాహిత్యం....

1) ఫతేపూర్ సిక్రీలో మక్తబ్ ఖానాను స్థాపించాడు.

2) రామాయణాన్ని పర్షియన్ భాషలోకి అనువాదం చేయించాడు.

3) మహాభారతాన్ని పర్షియన్ భాషలోకి అనువాదం చేయించాడు. దీనిని రజ్మ్ నామా అని పేరు పెట్టారు.

4) సంస్కృత రచన అయిన రాజతరంగిణిని పర్షియన్ భాషలో అనువాదం చేయించాడు.

5) చొగ్తాయి భాషలోని బాబరునామాని పర్షియ భాషలో

అనువాదం చేయించాడు.,

▪️వారసత్వం మరియు మరణం: అమర జ్ఞాపకం....

1605 అక్టోబర్ 27న అక్బర్ ఆగ్రాలో మరణించాడు. కారణం డయేరియా లేదా విషప్రయోగం అని చరిత్రకారులు ఊహిస్తారు. ఆయన కుమారుడు జహంగీర్ సామ్రాజ్యాన్ని కొనసాగించాడు. అక్బర్ వారసత్వం అపారం : భారతదేశంలో లౌకికవాదం, బహుళ సంస్కృతి ఐక్యతకు ఆయన పునాది వేశాడు. ఆయన లేకుండా మొఘల్ సామ్రాజ్యం ఇంత గొప్పగా ఉండేది కాదు. గాంధీజీ నుండి నేటి నాయకుల వరకు ఆయన సహనాన్ని ఆదర్శంగా తీసుకుంటారు.

......

అక్బర్ జీవించిన 63 సంవత్సరాలు చరిత్రను మార్చాయి. 

         🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿🌺🌿

90 పంచ మహా కావ్యాలు

పంచ మహా కావ్యాలు సంస్కృతంలో.

రఘువంశం, కాళిదాసు

కుమారసంభవం కాళిదాసు

మేఘసందేశం కాళిదాసు

కిరాతార్జునీయం (భారవి)

శిశుపాల వధ (మాఘుడు)

తెలుగు ప్రబంధములు

మను చరిత్ర అల్లసాని పెద్దన

పారిజాతాపహరణం ముక్కు తిమ్మన

వసుచరిత్ర రామ రాజ భూషణుడు

ఆముక్తమాల్యద. శ్రీ కృష్ణ దేవరాయలు

పాండురంగ మహాత్మ్యం. తెనాలి రామకృష్ణుడు

35H LIPI

ఇది देवनागरी लिपి (Devanāgarī Lipi) యొక్క అభివృద్ధి సంవత్సరాల జాబితా రూపం (List Form):

1. 🪶 క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దం – బ్రాహ్మీ లిపి (Brahmi Script)

2. 🏺 క్రీ.శ. 4వ శతాబ్దం – గుప్త లిపి (Gupta Script)

3. 📜 క్రీ.శ. 7వ–9వ శతాబ్దం – సిద్ధం లిపి (Siddham Script)

4. 🏯 క్రీ.శ. 10వ శతాబ్దం – నాగరి లిపి (Nāgarī Script)

5. 🕉️ క్రీ.శ. 11–13వ శతాబ్దం – దేవనాగరి లిపి (Devanāgarī Script)

6. 📖 క్రీ.శ. 17వ శతాబ్దం – ముద్రణలో ప్రవేశం (Printing Usage)

7. 🏫 క్రీ.శ. 19–20వ శతాబ్దం – ఆధునిక దేవనాగరి రూపం (Modern Form)

ఇది దేవనాగరి లిపి అభివృద్ధి యొక్క సరళమైన కాలక్రమ జాబితా (Chronological List).

మీకు దీని ఆధారంగా timeline image కావాలా?

బ్రాహ్మీ లిపి (Brahmi Lipi / ब्राह्मी लिपि) — భారతదేశంలోని ప్రాచీనమైన లిపులలో ఒకటి మరియు అన్ని భారతీయ లిపులకి తల్లి (Mother of Indian Scripts) అని పిలుస్తారు.

📜 ముఖ్య వివరాలు

1. 🕰️ కాలం:

సుమారు క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దం

అశోకుడి శాసనాల్లో (Ashokan Inscriptions) కనిపించింది.

2. 🪶 ఆవిర్భావం:

భారత ఉపఖండంలో అభివృద్ధి చెందిన మొదటి లిపి.

కొన్ని పండితులు దీన్ని ఫీనీషియన్ లిపి లేదా స్థానిక చిహ్నాల నుండి అభివృద్ధి అయిందని భావిస్తారు.

3. 🏺 వాడుక:

ప్రాకృతం, సంస్కృతం, మరియు ఇతర భాషల రాతలలో వాడబడింది.

ప్రధానంగా శిలాశాసనాలు (rock edicts) మరియు తామ్రశాసనాలు (copper plates) లో ఉపయోగించారు.

4. 🔤 లిపి స్వరూపం:

33 వ్యంజనాలు (Consonants)

8 స్వరాలు (Vowels)

ఎడమ నుండి కుడికి వ్రాయబడుతుంది (Left to Right).

5. 🧭 ఉపలిపులు (Derived Scripts):

బ్రాహ్మీ లిపి నుండి పుట్టినవి👇

గుప్త లిపి (Gupta)

నాగరి / దేవనాగరి

కన్నడ

తెలుగు

తమిళ

సింహళ

బర్మీస్

థాయ్

6. 🪷 ప్రాముఖ్యం:

భారతీయ భాషల రచనా పద్ధతుల మూలం.

చరిత్ర, సంస్కృతి, ధర్మం గురించి సమాచారాన్ని అందించింది.

06B.చారిత్రికగతిని నిర్దేశించిన తాత్వికులు కార్లమార్క్స్🌐

కారల్ మార్క్స్ ( 1818 - 1883 )

6. కార్ల్ మార్క్స్

ప్రభావం: ప్రపంచవ్యాప్తంగా కమ్యూనిస్ట్ ఉద్యమాల పునాది, రాజకీయ వ్యవస్థల్లో విప్లవాలకు దారి తీసింది.

కార్ల్ మార్క్స్ (Karl Marx) 19వ శతాబ్దంలో ఒక ప్రసిద్ధ తాత్త్వికుడు, ఆర్థిక శాస్త్రవేత్త మరియు సామాజిక తాత్త్వికుడు. ఆయన తన జీవితకాలంలో ప్రముఖంగా సామాజికత మరియు కమ్యూనిజం యొక్క అభివృద్ధికి దారితీసాడు. మార్క్స్ ముఖ్యంగా సమాజంలోని ఆర్థిక, సామాజిక అసమానతలపై తన రచనల ద్వారా విప్లవాత్మక ఆలోచనలు వ్యక్తం చేశాడు.

ఎంగెల్స్ ..

ఎవరో కొద్దిమంది తుపాకులు చేతబట్టి

రాజ్యంపై తిరుగుబాటు చేసినంత మాత్రాన విప్లవం రాదు.

విప్లవం విజయం సాదించటానికి ప్రజల సహకారం కావాలి.

కనుక మీరు లొంగిపోయినా, వొంగిపోయినా

మాకేం నష్టం లేదు.

ఈ పెట్టుబడీ దారి పుట్టుకలోనే దాని పతనం కూడా

దాగుంది.

కాపిటలిజం అత్యున్నత స్థాయికి చేరిన నాడు,

దానికదే పేక మేడలా కుప్ప కూలుతుంది,

కార్మికులే అందుకు కారకులు అవుతారు.

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

67countries

Feature	🇮🇱 Israel	🇵🇸 Palestine	🇺🇦 Ukraine	🇦🇫 Afghanistan
Continent / Region	Asia (Middle East)	Asia (Middle East)	Europe (Eastern Europe)	Asia (South-Central Asia)
Capital	Jerusalem (Tel Aviv – economic)	East Jerusalem (Ramallah / Gaza City)	Kyiv	Kabul
Population	≈ 9.8 million	≈ 5.5 million	≈ 37 million	≈ 40 million
Languages	Hebrew, Arabic, English	Arabic, English	Ukrainian, Russian	Pashto, Dari
Religion	Judaism, Islam, Christianity	Islam (majority), Christianity	Christianity (Orthodox), others	Islam (Sunni, Shia)
Government Type	Parliamentary Democracy	Divided Administration (PA & Hamas)	Unitary Republic (Democratic)	Islamic Emirate (Taliban Rule)
Independence / Formation	1948 (State of Israel)	1988 (Declared by PLO)	1991 (from USSR)	1919 (from British influence)
Currency	Israeli Shekel (ILS)	ILS, Jordanian Dinar, USD	Hryvnia (UAH)	Afghani (AFN)
Main Economy	Technology, Defense, Agriculture	Agriculture, Services, Aid	Agriculture, Industry, IT	Agriculture, Mining, Handicrafts
Challenges	Security, Regional Conflicts	Occupation, Unemployment, Conflict	War with Russia, Energy Crisis	Poverty, Conflict, Sanctions
Flag Description	White with Blue Star of David	Black, White, Green with Red Triangle	Blue and Yellow Stripes	White with Islamic Shahada
National Symbol	Menorah (Lampstand)	Eagle of Saladin	Tryzub (Trident)	Snow Leopard
Summary Note	Technologically advanced democracy rooted in ancient Jewish tradition.	Land striving for recognition and independence with deep cultural identity.	Resilient European nation defending its sovereignty and democracy.	Traditional, landlocked nation facing political and economic struggles.

79ప్రపంచంలో న్యాయం కోసం జరిగిన ప్రజా పోరాటాలు

🌍 ప్రపంచంలో న్యాయం కోసం జరిగిన ప్రజా పోరాటాలు

ప్రపంచ చరిత్రలో అనేక దేశాలు, ప్రజలు తమ స్వాతంత్ర్యం, హక్కులు, సమానత్వం కోసం దీర్ఘకాలం పోరాటాలు చేశారు. ఈ పోరాటాలు మానవతా విలువలను మేల్కొలిపి సమాజం మార్పుకు మార్గం చూపాయి.

🇮🇱 ఇజ్రాయెల్ - పాలస్తీనా సంఘర్షణ

యూదులు తమ స్వదేశం కోసం 1948లో ఇజ్రాయెల్‌ను స్థాపించారు. కానీ పాలస్తీనా ప్రజలు తమ భూములు కోల్పోయి ఇప్పటికీ స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాడుతున్నారు. ఇది మధ్యప్రాచ్యంలో నిరంతరమైన రాజకీయ మరియు మానవతా సంఘర్షణగా మారింది.

🇺🇸 అమెరికా - ఆఫ్రికన్ అమెరికన్ల హక్కుల పోరాటం

నల్లజాతి ప్రజలు బానిసలుగా తీసుకువచ్చి శతాబ్దాల పాటు దాస్య జీవితం గడిపారు. తరువాత వారు సివిల్ రైట్స్ ఉద్యమం ద్వారా సమాన హక్కుల కోసం పోరాటం చేశారు. మార్టిన్ లూథర్ కింగ్ జూనియర్ ఈ పోరాటానికి ప్రతీక.

🇱🇰 శ్రీలంక - తమిళుల పోరాటం

శ్రీలంకలో సింహళులు మరియు తమిళుల మధ్య జాతి విభేదాలు చెలరేగాయి. తమిళులు సమాన హక్కుల కోసం సుదీర్ఘ కాలం సాయుధ పోరాటం చేశారు. ఇది దేశ రాజకీయ నిర్మాణాన్ని ప్రభావితం చేసింది.

🇷🇺 రష్యా - 🇺🇦 ఉక్రెయిన్ యుద్ధం

రష్యా మరియు ఉక్రెయిన్ మధ్య భూవివాదం మరియు రాజకీయ ఆధిపత్యం కోసం యుద్ధం కొనసాగుతోంది. ఇది ప్రపంచ శాంతి మరియు అంతర్జాతీయ సంబంధాలపై ప్రభావం చూపుతోంది.

🇮🇳 భారత్ - అగ్రవర్ణ - దళితుల సమానత్వ పోరాటం

భారతదేశంలో కులవ్యవస్థ శతాబ్దాలుగా ఉంది. దళితులు, అణగారిన వర్గాలు సమాన హక్కుల కోసం పోరాడాయి. డాక్టర్ బి.ఆర్. అంబేద్కర్ ఈ ఉద్యమానికి మార్గదర్శకుడు. ఆయన రాజ్యాంగం ద్వారా సమానత్వానికి చట్టపరమైన బలం ఇచ్చారు.

సారాంశం

దేశం / ప్రాంతం	ప్రజా వర్గం	పోరాటం స్వభావం
ఇజ్రాయెల్ - పాలస్తీనా	యూదులు vs అరబ్ ముస్లింలు	భూవివాదం, మతపరమైన హక్కులు
అమెరికా	ఆఫ్రికన్ అమెరికన్లు	సమాన హక్కులు, జాతి వివక్ష వ్యతిరేకం
శ్రీలంక	తమిళులు	జాతి సమానత్వం
రష్యా - ఉక్రెయిన్	దేశాధిపత్యం	భూవివాదం, రాజకీయ ప్రభావం
భారతదేశం	దళితులు, అగ్రవర్ణాలు	సామాజిక సమానత్వం

✍️ రచన: చ. రామమోహన్, B.A. — తాత్విక దృష్టికోణం నుండి మానవ సమానత్వపు పాఠాలు

CONCEPT ( development of human relations and human resources )

39H.హంపి

🏰 హంపి – వైభవ గాధ 🏰

విజయనగర సామ్రాజ్యపు గర్వకేతనం

హంపి — కర్ణాటకలోని తుంగభద్ర నది తీరంలో ఉన్న విజయనగర సామ్రాజ్యపు రాజధాని.
ఒకప్పుడు బంగారు వీధులు, భారీ రథాలు, దేవాలయాలు, బజార్లతో నిండిపోయిన ఈ నగరం ఇప్పుడు UNESCO ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం.

హంపిలోని విరూపాక్ష ఆలయం, విట్టల దేవాలయం, రథం వంటి నిర్మాణాలు రాతిలో చెక్కిన కవితలవంటివి.

— చింతా రామమోహన్ ✨
చారిత్రక స్మృతి సిరీస్

84.R బైబిల్ తత్వ విచారణ

యోబు 1:21 నేను నా తల్లిగర్భములోనుండి దిగంబరినై వచ్చితిని, దిగంబరినై అక్కడికి తిరిగి వెళ్లెదను; యెహోవా ఇచ్చెను యెహోవా తీసికొని పోయెను, యెహోవా నామమునకు స్తుతి కలు గునుగాక.

మత్తయి 5:3

ఆత్మవిషయమై దీనులైనవారు(data)¹@ ధన్యులు; పరలోకరాజ్యము వారిది.

మత్తయి 5:4

దుఃఖపడువారు ధన్యులు; వారు ఓదార్చబడుదురు.

మత్తయి 5:5

సాత్వికులు ధన్యులు ; వారు భూలోకమును స్వతంత్రించుకొందురు.

మత్తయి 5:6

నీతికొరకు ఆకలిదప్పులు గలవారు ధన్యులు; వారు తృప్తిపరచబడుదురు.

మత్తయి 5:7

కనికరముగలవారు ధన్యులు; వారు కనికరము పొందుదురు.

మత్తయి 5:8

హృదయశుద్ధిగలవారు ధన్యులు; వారు దేవుని చూచెదరు.

మత్తయి 5:9

సమాధానపరచువారు ధన్యులు ; వారు దేవుని కుమారులనబడుదురు.

మత్తయి 5:10

నీతినిమిత్తము హింసింపబడువారు ధన్యులు; పరలోక రాజ్యము వారిది.

మత్తయి 6:8

మీరు వారివలె ఉండకుడి. మీరు మీ తండ్రిని అడుగక మునుపే మీకు అక్కరగా నున్నవేవో ఆయనకు తెలియును

మత్తయి 6:9

కాబట్టి మీరీలాగు ప్రార్థనచేయుడి, పరలోకమందున్న మా తండ్రీ, నీ నామము పరిశుద్ధపరచబడుగాక,

మత్తయి 6:10

నీ రాజ్యము వచ్చుగాక, నీ చిత్తము పరలోకమందు నెరవేరుచున్నట్లు భూమియందును నెరవేరును గాక,

మత్తయి 6:11

మా అనుదినాహారము నేడు మాకు దయచేయుము.

మత్తయి 6:12

మా ఋణస్థులను మేము క్షమించియున్న ప్రకారము మా ఋణములు క్షమించుము.

మత్తయి 6:13

మమ్మును శోధనలోకి తేక దుష్టునినుండి(లేక-కీడునుండి) మమ్మును తప్పించుము.(కొన్ని ప్రాచీన ప్రతులలో-రాజ్యము, బలము, మహిమయు నీవైయున్నవి, ఆమేన్, అని కూర్చబడియున్నది)

యిర్మియా 17:9

హృదయము అన్నిటికంటె మోసకరమైనది, అది ఘోర మైన వ్యాధికలది, దాని గ్రహింపగలవాడెవడు?

18.జాతక కథలు

జాతక కథల బోధిసత్వ పాత్రను కృష్ణుడికి ఆపాదించారు. జాతకాలలో ఉన్న వాసుదేవ కేశవలను కృష్ణుడిగా పరిచయం చేశారు. మహాభారత కథనం ఘట జాతకంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.

 బోధిసత్వ పాత్రను బ్రాహ్మణీకరించడానికి లేదా బౌద్ధ చిహ్నంగా ఉండకుండా నిరోధించడానికి, రచయితలు కృష్ణుడికి సుదాముడు అనే బ్రాహ్మణుడి పాత్రను జోడించారు.

వాస్తవానికి, 302వ జాతక కథ "మహాస్సారోహ-జాతకం" (Mahaassāroha-Jātaka) ఈ జాతక కథ లో బోధిసత్వ రాజు న్యాయంగా ధర్మానికి అనుగుణంగా పరిపాలించాడు నిజమైన అనుచరుడిగా చిత్రీకరించబడ్డాడు. 

పొరుగు దేశంలో తిరుగుబాటును అణచివేయడానికి ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు, బోధిసత్వ రాజు ఇబ్బందుల్లో పడతాడు. ప్రాణ రక్షణ కొరకు పరిగెడుతున్న రాజును ఒక వ్యక్తి తన ఇంటికి ఆహ్వానించి, అతనికి ఆతిథ్యం ఇచ్చి, అతన్ని రక్షిస్తాడు..మూడు లేదా నాలుగు రోజులు కలిసి ఉన్న తర్వాత, వారు స్నేహితులవుతారు. 

అతని మంచి ప్రవర్తనకు రాజు ఆకట్టుకుంటాడు.రాజధానికి తిరిగి వచ్చిన తర్వాత, అతను అతన్ని గుర్తుంచుకుంటాడు మరియు పిలుచుకుంటాడు. అతను వచ్చినప్పుడు, రాజు అతన్ని కౌగిలింతతో చేతులు పట్టుకొని స్వాగతిస్తాడు. 

అతన్ని తెల్లటి గొడుగు కింద కూర్చోబెడతాడు. తన రాణిని పిలిచి ఆమె పాదాలు కడుగుతుంది. రాణి కూడా సువాసనగల నూనెతో మసాజ్ చేస్తుంది. రాజు అతని ఇంట్లో తిన్న ఆహారాన్ని నిరంతరం గుర్తు చేసుకుంటాడు..కాబట్టి రాజు అతనిని ఆహారం కోసం ఏమి తెచ్చాడో అడుగుతాడు. అతను తన సంచి నుండి కొంత పోహా (చదును చేసిన బియ్యం) తీసి రాజుకు అందిస్తాడు. 

గౌరవంగా, అతను, "నీ స్నేహితుడు తెచ్చినది తినండి!" అని అంటాడు. అతను పోహాను రాణికి మరియు మంత్రికి ఇచ్చి, దానిని తాను చాలా రుచిగా తింటాడు. 

ఈ కథలో, రాజు కాశీలో తయారు చేసిన తన చక్కటి దుస్తులను తీసివేసి, తన పేద స్నేహితుడికి ధరిస్తాడు, తరువాత అతనికి బాగా అలంకరించబడిన కాశీ దుస్తులను ధరిస్తాడు. వారి స్నేహం జ్ఞాపకార్థం.

ఈ జాతక కథను కలుపుతూ, ఆ సమయంలో, చాలా పేదవాడైన ఆనందుడు వారణాసి రాజు అని బుద్ధుడు వివరించాడు. ఇప్పుడు, ఈ ప్రసిద్ధ కథను మహాభారతంలో క్రమపద్ధతిలో బ్రాహ్మణీకరించారు. కథ యొక్క సారాంశం అలాగే ఉంది, పాత్రల పేర్లు మాత్రమే మార్చబడ్డాయి. బుద్ధుని స్థానంలో కృష్ణుడు, ఆనందుని స్థానంలో బ్రాహ్మణ సుదాముడు వచ్చారు. ఆ విధంగా, బ్రాహ్మణీకరణ ద్వారా, బ్రాహ్మణులు జాతక కథ యొక్క అసలు స్ఫూర్తిని వక్రీకరించి, రాజు మరియు సమాజంపై బ్రాహ్మణ ఆధిపత్యాన్ని రుద్దారు. అందువలన, సమాజమే బ్రాహ్మణీకరణ చేయబడింది!

ప్రొఫెసర్ విలాస్ ఖరత్.

 

లోపాలు, దోషాలు లేదా మానసిక దుర్బలతలు (Mental Defilements) . ఇవి బౌద్ధ తాత్వికంలో క్లేశాలు (Kleśas) లేదా అశుభ భావాలుగా కూడా చెప్పబడతాయి. ఒక్కొక్కదానికి సంక్షిప్త వివరణ.

1. రాగం (కామం) – ఇంద్రియాసక్తి, ఎక్కువ కోరిక, అధికాసక్తి.

2. ద్వేషం (క్రోధం) – అసహనం, క్షోభ, శత్రుత్వం.

3. అనుబంధం / తృష్ణ – వస్తువులపై, వ్యక్తులపై అతుక్కుపోవడం.

4. అహంకారం – "నేను" అనే భావన, గర్వం, ఇతరులను చిన్నచూపు చూడటం.

5. తప్పుడు దృష్టి – అపోహ, అసత్య నమ్మకం, అసత్య సిద్ధాంతాలపై విశ్వాసం.

6. సందేహం – సత్యంపై అనిశ్చితి, అనుమానం, ధర్మంపై అవిశ్వాసం.

7. సోమరితనం / అలసత్వం – శ్రమ చేయకపోవడం, నిద్రాసక్తి, నిరుత్సాహం.

8. ఆందోళన / భయం – భవిష్యత్తుపై భయం, మనశ్శాంతి కోల్పోవడం.

9. సంకోచం – ధైర్యలేమి, ఇతరుల ముందు భయపడటం, స్వీయప్రతిభను చూపలేకపోవడం.

10. ఆలోచన లేకపోవడం / అజ్ఞానం – జ్ఞానం లేకపోవడం, మౌఢ్యం, నిజాన్ని గుర్తించలేకపోవడం.

👉 వీటన్నీ మానవుని ఆత్మవికాసానికి అడ్డంకులు. బౌద్ధంలో వీటిని అధిగమించడానికి సమ్యక్ దృష్టి, సమ్యక్ ఆలోచన, సమ్యక్ సాధన (అష్టాంగమార్గం) మార్గంగా చెప్పబడింది.

“మారుని పది సైన్యాలు – బుద్ధుడి విజయం – తర్వాత దాని పరివర్తన విజయదశమి / దసరా పండుగ రూపం” అనే చారిత్రక, ఆధ్యాత్మిక, సాంస్కృతిక విశ్లేషణ. దశలవారీగా వివరంగా .

1. 📜 బౌద్ధ సాహిత్యంలో "మారుని పది సైన్యాలు"

బుద్ధుడు బోధి వృక్షం కింద ధ్యానంలో ఉండగా, ఆయనను మారా అడ్డుకోవడానికి తన “పది సైన్యాలు”ని పంపాడని పాళీ సాహిత్యం (సుత్తపిటక, మాహావస్తు, లలిత విస్తారం మొదలైనవి) చెబుతాయి.

అవి:

1. రాగం (కామం)

2. ద్వేషం (క్రోధం)

3. అనుబంధం / తృష్ణ

4. అహంకారం

5. తప్పుడు దృష్టి

6. సందేహం

7. సోమరితనం / అలసత్వం

8. ఆందోళన / భయం

9. సంకోచం

10. ఆలోచన లేకపోవడం / అజ్ఞానం

👉 ఇవన్నీ బాహ్య శత్రువులు కాదని, మానవ మనస్సులోని అంతర్గత శత్రువులు అని బుద్ధుడు బోధించాడు.

👉 వీటిని జయించడం ద్వారానే బుద్ధుడు "సంబోధి" (జ్ఞానోదయం) సాధించాడు.

2. 🌸 “మార సేనపై విజయం” – ప్రతీకాత్మక పండుగ

ప్రాచీన భారతదేశంలో ఋతువుల ఆధారంగా, ప్రత్యేకంగా శరదృతువులో “పాపముల నాశనం – జ్ఞానం / విజయోత్సవం” అనే ఉత్సవాలు జరగడం సాధారణం.

బౌద్ధ సంఘం కూడా **అశ్వయుజ శుద్ధ దశమి (విజయదశమి రోజు)**కి మారుని పది సైన్యాలను జయించిన రోజుగా గుర్తుంచుకుంది.

అంటే, “మన లోపలని దుర్గుణాలను దహనం చేయాలి” అనే ప్రతీకాత్మక భావన.

3. ⚔️ హిందూ దసరా (విజయదశమి)లోకి పరిణామం

తర్వాత కాలంలో, ముఖ్యంగా మొగల్ చక్రవర్తుల కాలంలో – ఇదే “దశమి” ఉత్సవం హిందూ మతంలో వేరుగా రూపాంతరం చెందింది:

1. రామాయణ ఆధారంగా – రాముడు రావణుడిని దశమి రోజు జయించాడు. అందుకే “విజయదశమి”.

2. దుర్గామహాత్మ్యం ఆధారంగా – దుర్గాదేవి మహిషాసురుడిని తొలగించింది. దానిని కూడా “విజయదశమి” పండుగగా జరుపుకున్నారు.

👉 ఈ రెండు పద్ధతులు బౌద్ధ కాలం నాటి “మారుని పది సైన్యాలపై విజయం” అనే ఆధ్యాత్మిక భావనకు ఒక పౌరాణిక-పౌరజన్య (mythic-popular) రూపం అని కొందరు పండితులు భావిస్తున్నారు.

4. 🏛️ అశోక చక్రవర్తి సందర్భం

అశోకుడు (మౌర్య వంశం) బుద్ధుని బోధనలను స్వీకరించి, బౌద్ధ ధర్మాన్ని సామ్రాజ్యపు మూల సూత్రం చేశాడు.

ఆయన యుద్ధాలను (ప్రత్యేకంగా కళింగ యుద్ధం) విడిచి, “అహింసా ధర్మాన్ని” స్వీకరించాడు.

తరువాత కాలంలో కొందరు మతపరమైన నాయకులు, రాజకీయ నాయకులు ఈ చరిత్రను మార్చి, “అశోకుడి విజయాలను” లేదా “మార సేనలపై బుద్ధుడి విజయాన్ని” దుర్గామాత – మహిషాసుర మర్దనం లేదా రామ-రావణ యుద్ధం రూపంలో పునరావిష్కరించారు అని చారిత్రక అభిప్రాయాలు ఉన్నాయి.

5. 🔥 “దహనం” భావన

బౌద్ధ సంప్రదాయంలో:

👉 “మనలోని లోభం, ద్వేషం, మోహం” అనే మార సైన్యాలను దహనం చేయాలి.

హిందూ సంప్రదాయంలో:

👉 రావణ దహనం, మహిషాసుర వధ = బాహ్య రాక్షస శక్తుల నాశనం.

క్రమంగా బౌద్ధ అంతర్ముఖ ఆత్మపరిశోధన ఉత్సవం → హిందూ బాహ్య రాక్షసనాశన పండుగగా మారింది.

తేలికగా చెప్పాలంటే

బౌద్ధ సాహిత్యంలో “విజయదశమి” అంటే మారుని పది సైన్యాలపై బుద్ధుడి విజయం.

హిందూ సాహిత్యంలో “విజయదశమి” అంటే రావణ వధ / మహిషాసుర మర్దనం.

ఈ రెండూ ఒకే మౌలిక ఆలోచన – “దుష్ట శక్తుల నాశనం, సత్ప్రవృత్తుల విజయము”.

అశోకుడు వంటి బౌద్ధ రాజుల చరిత్ర తరువాత రాజకీయ-మతపరమైన పునర్‌వ్యాఖ్యలలో “దసరా” రూపంలో కలిసిపోయింది.

పాళీ సుత్తాలు, జాతకాలు, లలితవిస్తారంలో “మారా సేన” వర్ణన ఉన్న శ్లోకాలను , బౌద్ధ సాహిత్యంలో “మారుని పది సైన్యాలు” గురించి అసలు వచనాల నుండి కొన్ని ఉదాహరణలు .

1. పాళీ సాహిత్యం – సుత్తనిపాత (Sutta Nipāta, Mara Sutta 3.2)

> “Antakāya marassa senā, lobho doso ca maccariyam;

sakkāyo vicikicchā ca, thinamiddhañca bhāriyā.

Bhīrudhammā ca kaṅkhā ca, makkho thambho ca dāsiyā;

labho siloko sakkāro, itthī ca mārasenikā.”

అర్థం (తెలుగు):

“మారుని సైన్యం ఇవి:

లోభం, ద్వేషం, అసూయ,

శరీరాభిమానమూ (అహంకారం), సందేహం,

సోమరితనం-మందమత్తం, భయం,

అవిశ్వాసం, గర్వం, హఠం,

ప్రశంస-ఖ్యాతి-గౌరవం మీద మమకారం,

మహిళల మోహం — ఇవన్నీ మార సైన్యాలు.”

2. ధర్మపద అట్టకథ (Dhammapada Aṭṭhakathā, Māra-vijaya-kathā)

బుద్ధుడు బోధిమూలంలో ధ్యానించగా మార సేన దాడి చేసినప్పుడు ఆయన ఇలా ప్రతిజ్ఞ చేశాడు:

> “Na cāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi,

yāvā me anuttaraṃ sambodhiṃ abhisambujjhissāmi.”

అర్థం (తెలుగు):

“నేను ఈ ఆసనాన్ని విడువను.

అపరాజితమైన బోధిని పొందేవరకు ఇక్కడే కూర్చుంటాను.”

👉 ఈ మాటలతో బుద్ధుడు మారుని పది సైన్యాలను ఓడించి సమ్యక్‌ బోధిని సాధించాడు.

3. లలితవిస్తారం (సంస్కృత బౌద్ధ గ్రంథం)

లలితవిస్తారం (బుద్ధచరిత్రం)లో మారుని సేనలు ఇలా వర్ణించబడ్డాయి:

> “Rāgo dveṣaśca mohaśca māno māyā ca saṃśayaḥ |

ālasyam ca kṣudhā nidrā tr̥ṣṇā duḥkhaśca durjayāḥ ||”

అర్థం (తెలుగు):

“కామం, ద్వేషం, మోహం, అహంకారం, మాయ, సందేహం,

ఆలస్యం, ఆకలి, నిద్ర, తృష్ణ, దుఃఖం —

ఇవన్నీ ఓడించటం కష్టమైన మార సేనలు.”

సంక్షిప్తంగా

సుత్తనిపాత లో – మార సేన 10 దోషాలుగా పేర్కొనబడింది.

ధర్మపద అట్టకథ లో – బుద్ధుడు మారుని జయించిన ప్రతిజ్ఞ వచనం ఉంది.

లలితవిస్తారం లో – మార సేన వివరణ విశదంగా వచ్చింది.

.. దసరా లేదా విజయదశమి పండగ అంటే రావణాసురుని చంపడం లేదా మహిసాసురుని చంపడం కాదు.. 

విజయదశమి అంటే నీలో ఉన్న పది చెడు దశలను అధిగమించినప్పుడే నువ్వు విజయదశమి పండుగ చేసుకోవడానికి అర్హుడువి. 

 అందరికీ విజయదశమి శుభాకాంక్షలు 💐🌹🙏

C07.పాణిని సంస్కృత వ్యాకరణ ‘’అష్టాధ్యాయి’’.

సంస్కృత భాష వ్యాకరణాన్ని మొట్టమొదటి సారిగా గ్రంథస్థం చేసిన వ్యక్తి పాణిని. పాణిని రచించిన సంస్కృత వ్యాకరణ గ్రంథం ‘’అష్టాధ్యాయి’’. ఇది ప్రపంచం లోనే ఆద్వితీయ వ్యాకరణంగా గుర్తింపు పొందింది. ఈయనకు పాణిన, దాక్షీ పుత్రా, శానంకి, శాలా తురీయ, ఆహిక, పాణి నేయ పణి పుత్ర అనే పేర్లు కూడా ఉన్నాయి. అష్టాధ్యాయి రాసిన వాడు అష్టనామాలతో విలసిల్లాడు. ఈయన ముఖ్యశిష్యులలో కౌత్సుడు ఉన్నాడు. శిష్యులలో పూర్వ పాణీయులని, అపరపాణీయులని రెండు రకాలున్నారు. శిష్యుల శక్తి సామర్ధ్యాలను బట్టి వ్యాకరణాన్ని పాఠ భేదాలను ప్రవేశ పెట్టి బోధించాడు. వెయ్యి శ్లోకాలతో అష్టాధ్యాయి శోభిస్తుంది. ఆయన ప్రతిభను పాశ్చాత్య యాత్రికులు చాలామంది ప్రశంసించారు. పాణినీయంలో మూడు రకాల పతక భేదాలున్నాయి. ధాతు పాఠం, గుణ పాఠం ఉపాది పాఠంలో ఇవి బాగా కనిపిస్తాయి. పాణిని వ్యాకరణానికి కూడా అష్టాధ్యాయి, అష్టకం, శబ్దాను శాసనం, వృత్తి సూత్రం, అష్టికా అని అయిదు పేర్లున్నాయి. వీటిలో అష్టాధ్యాయి పేరే ప్రసిద్ధమైంది.

పాణిని

జననం

సా.శ.పూ 4వ శతాబ్ధం

పాణిని ప్రస్తుత పాకిస్తాను లోని పంజాబు ప్రాంతం

మరణం

త్రయోదశి తిథి

వృత్తి

కవి, సంస్కృత వ్యాకరణం

జాతీయత

భారతీయుడు

సాహిత్య ప్రక్రియ

సంస్కృత వ్యాకరణ సూత్రీకరణ

ప్రసిద్ధ రచనలుs

అష్టాధ్యాయిలో శివ సూత్రాలలో ధ్వనుల పుట్టుక ఉచ్చారణ విధానం సూత్రబద్ధం చేశాడు. ధాతు పాఠంలో క్రియల మూలాల గురించి వివరించాడు .

C06.చార్వాకుడు

చార్వాకుడు : బృహస్పతి శిష్యుడు. నాస్తిక మత వ్యాప్తి చేసినవాడు. లోకాయత సిద్ధాంత కర్త. చార్వాక, లోకాయత, బార్హస్పతి మతము అని అనేక పేర్లు గలవు ఈ శాఖకు.

‘లోకేషు అయతాః లోకాయత’

‘లోకాయత’ అంటే ప్రజల తత్వశాస్త్రం అనీ ప్రజల దృక్పధం అనీ అర్ధం చేసుకోవచ్చు. లోకాయతకు మిగతా తత్వశాస్త్రాల లాగా ఒక మూల పురుషుడు లేడు. ఇది సామాన్య ప్రజల్లో పుట్టిన ‘అనుమాన’, ‘తర్కా’ ల ప్రభావమే. మనం భగవంతుడికి ప్రసాదం రోజూ పెడుతూనే వున్నాం కాని ఆయన ఎప్పుడన్నా దాన్ని తిన్నాడా? ఇలాంటి తర్కాలను లేవదీసి, చివరకు ఆనాటి అధ్యత్మికవాదులచే తిరస్కరింపబడ్డారు ఈ లోకాయతులు.

14వ శతాబ్దికి చెందిన మాధవాచార్య తన ‘సర్వదర్శక సంగ్రహం’లో ఇలా వివరించాడు. “సంపదనూ, కోరికలనూ…మానవ లక్ష్యాలుగా భావించి, సంతోషాన్ని ధ్యేయంగా పెట్టుకున్న విధానాన్ని, సూత్రాలను అనుసరించుతూ, భవిష్యత్ ప్రపంచ వాస్తవికతను నిరాకరించే మానవ సమూహాన్ని చార్వాక సిద్దాంతాన్ని అనుసరించే వారిగా గుర్తించవచ్చు. వారి సిద్దాంతానికి మరోపేరు ‘లోకాయుత’. వస్తు రీత్యా సరైన పేరు.” దేవుడు లేడు, ఆత్మలేదు, మరణానంతరం మిగిలేదేమీ లేదు అని నమ్మి ఇంద్రియసౌఖ్యాలకి ప్రాధాన్యత నిచ్చిన వీరిని చరిత్ర భౌతికవాదులుగా పేర్కొనింది.

ఆనాటి సమాజంలో రాజకీయంగా, ఆర్ధికంగా బలవంతులైన వైదిక సంప్రదాయ వాదులచే అణగద్రొక్కబడిన లోకయతుల ప్రాచీన గ్రంథాలన్నీ క్రీ.పూర్వమే ధ్వంసం చేయబడ్డాయని అంటారు. చివరకు వీరి ఆచారాలు, సంప్రదాయాలను, వీరి ప్రత్యర్దుల గ్రంథాల నుండి,(వ్యంగ్య) వ్యాఖ్యల నుండి తీసుకోవలసి వచ్చింది. క్రీ.పూ.300 కి చెందిన కాత్యాయనుడు వైయాకరిణి లోకాయతపై ‘భాగురి వ్యాఖ్యానం’ ఉదహరించాడు. అంటే ఆ కాలం లోనే లోకాయత గ్రంథమూ, దానిపై వ్యాఖ్యానమూ వున్నాయన్నమాట.

‘బ్రహ్మ సూత్రాల’ భాష్యంతో శంకరాచార్య వీరిని ‘ప్రకృతిజనాః’ (మూర్ఖజనులు) అంటే లోకాయతులనే చెప్పాడు. ‘షడ్ దర్శన సముచ్చయ’ రచయిత హరిభద్రుడు, లోకాయతులను వివేచన లేని గుంపుగా, ఆలోచన లేని సముదాయంగా వర్ణించాడు. ఆ కాలంలో దీని వ్యతిరేకతలోనే దీని ప్రభావం, శక్తి, ముఖ్యత గోచరిస్తాయి.

సామాన్య బ్రాహ్మణుడినుండి, పాలకుల వరకు లోకాయత శాస్త్రాన్ని అభ్యసించే వారని అనేక ఆధారాలున్నాయి. బ్రాహ్మణుడైన జాబాలి, శ్రీరాముడికి మత విరోధ భావాలు బోధించాడు. బౌద్ధులు పిడి సూత్రాలలో, బ్రాహ్మణులు అభ్యసించే అనేక శాస్త్రాలలో లోకాయత ఒకటని పేర్కొన్నారు. ‘వినయపిటిక’ ప్రకారం, బుద్ధుడు ఆపి వుండకపోతే కొందరు బౌద్ధ సన్యాసులు కూడా లోకాయతను పఠించడానికి సిద్దపడ్డారట. బుద్దఘోషుడు లోకాయతను “వితండవాద శాత్త” అని పిలిచాడు. (పాళీభాషలో శాత్త అంటే సంస్కృతంలో ‘శాస్త్రం’.).మహాభారతంలో అరణ్యపర్వంలో ధర్మరాజుతో తన చిన్ననాటి విషయాలు ముచ్చటిస్తూ ద్రౌపది ఇలా అంది. తన చిన్ననాడు, తమతో వుండటానికి ఒక బ్రాహ్మణుడ్ని తన తండ్రి ఆహ్వానించాడనీ, ఆ బ్రాహ్మణుడే తన తండ్రికి, తన సోదరులకు బార్హస్పత్య భావాలను బోధించాడనీ, తనూ వాటిని ఆసక్తితో వినేదాన్ననీ చెప్పింది. ద్రౌపది చెప్పిన విషయాలు విని ధర్మరాజు ఆమెను మత వ్యతిరేక భావాల ప్రభావంలో పడిపోయిందని నిందించాడు. కౌటిల్యుడు తన ‘అర్ధశాస్త్రం’లో సాఖ్య, యోగశాస్త్రాలతో పాటు, లోకాయతను కూడా ఉదహరించి, దానిని ‘తర్కశాస్త్రం’ అన్నాడు. బాణుని ‘హర్షచరిత్ర’లో విచ్చేసిన ఋషుల జాబితాలో ‘లోకాయత’ పేరు కూడా ఉంది.

14వ శతాబ్ధపు జైన వ్యాఖ్యాత అయిన గుణరత్నుడు లోకాయతుల గురించి ఇలా చెప్పాడు. జీవితం బుద్బుదప్రాయం అని తలచి, మానవుడు చైతన్యసహితమైన శరీరం తప్ప ఇంక ఏమీలేదు అన్న అభిప్రాయంతో మద్యపానం, మాంసభక్షణ, అదుపు లేని లైంగిక క్రియలలో పాల్గొనేవారు. కామానికతీతమైన దేన్నీ వారు గుర్తించరు. వారిని చార్వాకులనీ, లోకాయతులనీ అంటారు. పానం చేయుట, నములుట (భుజించుట) వారి నీతి. నములుతారు కనుక వారిని చార్వికులంటారు. (చర్వ్:నములుట). అంటే వివేచన లేకుండా భుజిస్తారట. వీరి సిద్దాంతం బృహస్పతి ప్రతిపాదించాడు కనుక వారిని బార్హస్పత్యులని కూడా అంటారు. ఈ బృహస్పతి పూర్వాశ్రమ నామము రక్తశర్మ. ఇతఁడు సాందీపని మహర్శి సహాధ్యాయి!

వాస్తవ జగత్తును మినహా, అన్నింటినీ తిరస్కరించినందువల్లే ఈ తత్వశాస్త్రాన్ని ‘లోకాయత’ అంటారని పంచానన తర్కరత్న ఉవాచ. మొత్తానికి అనాటి వైదికసంప్రదాయాలనూ, మూఢ నమ్మకాలనూ ఎండగట్టి తిరస్కరించినందువలనే, ఈ లోకాయతులు అణచివేయబడ్డారన్నది సుస్పష్టం.

‘మహాభారతం’లో శాంతిపర్వంలో వున్న ప్రసిద్దమైన చార్వాక వధ.

కురుక్షేత్ర మహాసంగ్రామానంతరం, పాండవులు దిగ్విజయంగా తిరిగి వస్తున్న సందర్భంలో వేలకొలదీ బ్రాహ్మణులు నగర ద్వారం వద్ద యధిష్టురుని ఆశీర్వదించడానికి ప్రోగయ్యారు. వారిలో చార్వాకుడు కూడా వున్నాడు . మిగతా బ్రాహ్మణుల అనుమతి తీసుకోకుండానే, ముందుకు వెళ్ళి ధర్మరాజు నుద్దేశించి ఇలా అన్నాడు. “ఈ బ్రాహ్మణ సమూహం, నీ రక్త బంధువులను వధించిన నిన్ను శపిస్తోంది. నీ మనుషులనే, నీ పెద్దలనే సంహరించి నీవు సాధించిందేమిటి? నీవు చనిపోయి తీరాలి (నశించాలి)” హఠాత్తుగా జరిగిన చార్వాకుని మాటలకు, అక్కడ సమావేశమైన బ్రాహ్మణులు నిర్ఘాంతపోయారు. యుధిష్ఠిరుడు నైతికంగా గాయపడి మరణించాలని నిశ్చయించుకున్నాడు. అప్పటికి మిగతా బ్రాహ్మణులు తెలివి తెచ్చుకుని, చార్వాకుడు తమ ప్రతినిధి కాదనీ, బ్రాహ్మణ వేషంలో వున్న రాక్షసుడనీ, రాజ విరోధి దుర్యోధనుని మిత్రుడనీ చెప్పారు. అలాగే తమకు రాజు చేసిన ఘనకార్యాల పట్ల మెచ్చుకోలు మాత్రమే కలదని హామీ ఇచ్చారు. నిరసన తెలిపిన చార్వాకుని నిలువునా దహించి వధించి వేసారు.

‘మహాభారతం’ ప్రకారం పవిత్రులైన బ్రాహ్మణుల చేతిలో దగ్ధమైపోయిన “చార్వాకుడు అంతకు పూర్వం ఒక రాక్షసుడు. కఠోరమైన తపస్సులు చేసి విపరీతమైన శక్తులు సంపాదించాడు. ఆ తరువాత దేవతలను బాధించి అణచివేయటం ప్రారంభించాడు.” అని ముద్రవేశారు . ఇది మామూలే, ఆ రోజుల్లో బ్రాహ్మణ సంప్రదాయాలను వ్యతిరేకించేవారిని రాక్షసులు, అసురులుగా ముద్రవేయటం పరిపాటి.

చార్వాకుడు యుధిష్ఠిరునికి ఆపాదించిన ఘోరనేరం, బంధువులను, పెద్దలను వధించడం. ఆలోచిస్తే, యుద్ధానికి ముందు అర్జునుడు కూడా ఈ సందిగ్ధంలోనే పడి విచారగ్రస్థుడై యుద్ధం చేయనని శ్రీకృష్ణుని ముందు మోకరిల్లాడు. భగవద్గీత జనించింది ఈ సందర్భంలోనే. సామాన్యుని అభిప్రాయాన్ని మతాతీతంగా, సాహసవంతంగా వెల్లడించి ఆవిధంగా సాంప్రదాయవాదుల చేతిలో బలైపోయాడు చార్వాకుడు.